Quấy rối tình dục tại nơi làm việc là một trong những hành vi xâm phạm nghiêm trọng đến danh dự, nhân phẩm và sự an toàn của người lao động. Pháp luật hiện hành không chỉ đưa ra định nghĩa rõ ràng về hành vi này mà còn phân loại cụ thể các dạng quấy rối có thể xảy ra. Để xử lý đúng và đầy đủ, việc nhận diện hành vi quấy rối là bước đầu tiên quan trọng trước khi áp dụng các hình thức kỷ luật theo quy định
1. Hành vi nào được xem là quấy rối tình dục tại nơi làm việc?
Khoản 9 Điều 3 Bộ luật Lao động 2019 và Điều 84 Nghị định 145/2020/NĐ-CP quy định như sau:
Điều 3. Giải thích từ ngữ
...
9. Quấy rối tình dục tại nơi làm việc là hành vi có tính chất tình dục của bất kỳ người nào đối với người khác tại nơi làm việc mà không được người đó mong muốn hoặc chấp nhận.
Điều 84. Quấy rối tình dục tại nơi làm việc
1. Quấy rối tình dục có thể dưới hình thức gợi ý, ép buộc đổi quan hệ tình dục lấy lợi ích công việc hoặc các hành vi tình dục không nhằm mục đích trao đổi nhưng khiến môi trường làm việc trở nên bất an.
2. Gồm ba nhóm hành vi:
a) Hành vi thể chất: đụng chạm, tiếp xúc gợi dục;
b) Bằng lời nói: nói trực tiếp, qua điện thoại, mạng điện tử có nội dung tình dục;
c) Phi lời nói: ngôn ngữ cơ thể, tài liệu trực quan mang tính khiêu dâm....
Theo đó, quấy rối tình dục tại nơi làm việc không chỉ giới hạn trong các hành vi trực tiếp mang tính tiếp xúc, mà còn bao gồm các lời nói, ánh mắt, cử chỉ, hình ảnh, thậm chí là tin nhắn điện tử có nội dung gợi dục. Điều quan trọng là những hành vi này phải không được người nhận mong muốn hoặc chấp nhận, đây là yếu tố quan trọng để phân biệt giữa hành vi quấy rối tình dục với giao tiếp thông thường.
Ngoài ra, “nơi làm việc” không chỉ là văn phòng hay xưởng sản xuất, mà còn bao gồm các chuyến công tác, hội thảo, buổi ăn trưa công ty, trao đổi qua tin nhắn, phương tiện điện tử – miễn là có liên quan đến môi trường làm việc do người sử dụng lao động quản lý hoặc tổ chức.
Tình huống giả định
Chị Nguyễn Thị Khánh Linh là nhân viên hành chính tại một công ty công nghệ ở TP. Hồ Chí Minh. Trong quá trình làm việc, chị thường xuyên nhận được tin nhắn có nội dung gợi dục và hình ảnh nhạy cảm từ anh Trần Văn Duy – đồng nghiệp cùng phòng. Mặc dù chị Linh nhiều lần yêu cầu dừng lại, anh Duy vẫn tiếp tục hành vi này và thậm chí còn có những lời nói khiếm nhã tại nơi làm việc.
Chị Linh gửi đơn phản ánh đến bộ phận nhân sự. Sau khi xác minh các tin nhắn và lấy lời khai nhân chứng, công ty kết luận hành vi của anh Duy có dấu hiệu quấy rối tình dục tại nơi làm việc theo đúng quy định pháp luật. Sự việc được chuyển đến cấp quản lý để xử lý kỷ luật theo nội quy công ty.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Người quấy rối tình dục tại nơi làm việc bị xử lý như thế nào?
Khoản 2 Điều 125 Bộ luật Lao động 2019 và Điều 85 Nghị định 145/2020/NĐ-CP quy định như sau:
Điều 125. Áp dụng hình thức xử lý kỷ luật sa thải
...
2. Người lao động có hành vi tiết lộ bí mật kinh doanh, bí mật công nghệ, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ của người sử dụng lao động, có hành vi gây thiệt hại nghiêm trọng hoặc đe dọa gây thiệt hại đặc biệt nghiêm trọng về tài sản, lợi ích của người sử dụng lao động hoặc quấy rối tình dục tại nơi làm việc được quy định trong nội quy lao động;
...
Điều 85. Quy định của người sử dụng lao động về phòng, chống quấy rối tình dục tại nơi làm việc
1. Quy định của người sử dụng lao động về phòng, chống quấy rối tình dục trong nội quy lao động hoặc bằng phụ lục ban hành kèm theo nội quy lao động, bao gồm các nội dung cơ bản sau:a) Nghiêm cấm hành vi quấy rối tình dục tại nơi làm việc;
b) Quy định chi tiết, cụ thể về các hành vi quấy rối tình dục tại nơi làm việc phù hợp với tính chất, đặc điểm của công việc và nơi làm việc;
c) Trách nhiệm, thời hạn, trình tự, thủ tục xử lý nội bộ đối với hành vi quấy rối tình dục tại nơi làm việc, bao gồm cả trách nhiệm, thời hạn, trình tự, thủ tục khiếu nại, tố cáo, giải quyết khiếu nại, tố cáo và các quy định có liên quan;
d) Hình thức xử lý kỷ luật lao động đối với người thực hiện hành vi quấy rối tình dục hoặc người tố cáo sai sự thật tương ứng với tính chất, mức độ của hành vi vi phạm;
đ) Bồi thường thiệt hại cho nạn nhân và các biện pháp khắc phục hậu quả.
2. Các quy định của người sử dụng lao động về khiếu nại, tố cáo về quấy rối tình dục và xử lý đối với hành vi quấy rối tình dục phải bảo đảm các nguyên tắc:
a) Nhanh chóng, kịp thời;
b) Bảo vệ bí mật, danh dự, uy tín, nhân phẩm, an toàn cho nạn nhân bị quấy rối tình dục, người khiếu nại, tố cáo và người bị khiếu nại, bị tố cáo.
Như vậy, pháp luật hiện hành cho phép người sử dụng lao động áp dụng các hình thức kỷ luật phù hợp đối với hành vi quấy rối tình dục, bao gồm khiển trách, kéo dài thời hạn nâng lương hoặc nghiêm trọng nhất là sa thải, nếu điều này được quy định rõ ràng trong nội quy lao động.
Ngoài ra, nếu hành vi quấy rối tình dục có yếu tố cấu thành tội phạm, chẳng hạn xâm hại tình dục, người vi phạm có thể bị xử lý hình sự. Việc quy định cụ thể trong nội quy là cơ sở quan trọng để doanh nghiệp có căn cứ xử lý mà không vi phạm quyền người lao động.
Tình huống giả định
Anh Lê Quốc Phong, nhân viên kinh doanh tại Công ty TNHH Minh Gia, nhiều lần có hành vi dùng lời nói gợi dục và nhắn tin khiếm nhã cho một nữ đồng nghiệp tên là Đặng Thu Ngân. Dù chị Ngân đã phản ánh với trưởng phòng và phòng nhân sự, anh Phong vẫn tiếp tục hành vi cũ trong các buổi đi công tác và trong không gian làm việc chung.
Căn cứ vào nội quy lao động đã ban hành, trong đó có quy định cụ thể về việc cấm quấy rối tình dục dưới mọi hình thức, công ty tiến hành họp xử lý kỷ luật và quyết định chấm dứt hợp đồng lao động với anh Phong theo hình thức sa thải. Quyết định này được đưa ra sau khi thu thập đầy đủ bằng chứng, lời khai của người bị hại và nhân chứng.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Quấy rối tình dục tại nơi làm việc là hành vi nghiêm trọng ảnh hưởng đến môi trường làm việc và quyền lợi của người lao động. Theo quy định pháp luật, hành vi này có thể thể hiện qua nhiều hình thức và không phụ thuộc vào giới tính hay vị trí công việc. Người có hành vi quấy rối nếu vi phạm nội quy lao động có thể bị xử lý kỷ luật, kể cả sa thải, tùy vào mức độ và nội dung vi phạm.
