Yêu cầu phản tố là quyền của bị đơn đưa ra yêu cầu đối lập với nguyên đơn và phải nộp trước phiên họp kiểm tra chứng cứ theo luật định.
Trong quá trình giải quyết vụ án dân sự, bị đơn không chỉ có quyền đưa ra ý kiến phản bác mà còn có thể đưa ra yêu cầu phản tố để bảo vệ lợi ích của mình. Đây là một quyền tố tụng quan trọng được Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2015 quy định rõ. Bên cạnh đó, pháp luật cũng đặt ra giới hạn về thời điểm mà bị đơn được phép nêu yêu cầu phản tố.
1. Yêu cầu phản tố là gì?
Căn cứ theo khoản 1 và khoản 2 Điều 200 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015:
Điều 200. Quyền yêu cầu phản tố của bị đơn
1. Cùng với việc phải nộp cho Tòa án văn bản ghi ý kiến của mình đối với yêu cầu của nguyên đơn, bị đơn có quyền yêu cầu phản tố đối với nguyên đơn, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan có yêu cầu độc lập.
2. Yêu cầu phản tố của bị đơn đối với nguyên đơn, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan có yêu cầu độc lập được chấp nhận khi thuộc một trong các trường hợp sau đây:
a) Yêu cầu phản tố để bù trừ nghĩa vụ với yêu cầu của nguyên đơn, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan có yêu cầu độc lập;
b) Yêu cầu phản tố được chấp nhận dẫn đến loại trừ việc chấp nhận một phần hoặc toàn bộ yêu cầu của nguyên đơn, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan có yêu cầu độc lập;
c) Giữa yêu cầu phản tố và yêu cầu của nguyên đơn, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan có yêu cầu độc lập có sự liên quan với nhau và nếu được giải quyết trong cùng một vụ án thì làm cho việc giải quyết vụ án được chính xác và nhanh hơn....
Yêu cầu phản tố là công cụ giúp bị đơn bảo vệ quyền lợi của mình, đồng thời tạo sự cân bằng trong quá trình tố tụng. Yêu cầu phản tố chỉ được chấp nhận nếu có mục đích bù trừ nghĩa vụ, làm loại trừ một phần hoặc toàn bộ yêu cầu của nguyên đơn, hoặc có liên quan mật thiết đến yêu cầu của nguyên đơn khiến việc giải quyết trong cùng một vụ án sẽ chính xác và nhanh hơn. Quy định này ngăn ngừa tình trạng phát sinh nhiều vụ kiện riêng lẻ, tiết kiệm thời gian và chi phí tố tụng cho cả đương sự và Tòa án.
Tình huống giả định
-
Nguyên đơn kiện đòi tiền vay
Ngày 12/3/2024, tại Phường Hòa Hưng, TP. Hồ Chí Minh, bà Trần Thị Mai khởi kiện ông Nguyễn Văn Thắng, yêu cầu trả 500 triệu đồng vay nợ. -
Bị đơn đưa ra yêu cầu phản tố
Trong bản tự khai gửi Tòa án nhân dân khu vực 1 – Thành phố Hồ Chí Minh, ông Thắng nêu yêu cầu phản tố, cho rằng bà Mai còn nợ ông 200 triệu đồng do hợp đồng mua bán hàng hóa chưa thanh toán. Ông đề nghị được bù trừ nghĩa vụ. -
Tòa án thụ lý và xem xét đồng thời
Tòa án xác định yêu cầu phản tố của ông Thắng thuộc trường hợp bù trừ nghĩa vụ theo Điều 200 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015 và quyết định giải quyết chung trong cùng vụ án.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Đưa ra yêu cầu phản tố thời điểm nào?
Căn cứ theo khoản 3 Điều 200 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015:
Điều 200. Quyền yêu cầu phản tố của bị đơn
...
3. Bị đơn có quyền đưa ra yêu cầu phản tố trước thời điểm mở phiên họp kiểm tra việc giao nộp, tiếp cận, công khai chứng cứ và hòa giải.
Quy định này nhằm bảo đảm tính minh bạch, công bằng và không làm kéo dài thời gian tố tụng. Nếu bị đơn nêu yêu cầu phản tố sau thời điểm trên thì Tòa án sẽ không xem xét trong vụ án hiện tại mà bị đơn có thể phải khởi kiện bằng một vụ án mới.
Tình huống giả định
-
Nguyên đơn khởi kiện tranh chấp hợp đồng thuê nhà
Ngày 5/7/2024, tại Phường Bến Thành, TP. Hồ Chí Minh, Công ty TNHH An Phát khởi kiện ông Lê Quốc Hùng yêu cầu thanh toán tiền thuê nhà còn thiếu 300 triệu đồng. -
Bị đơn nộp phản tố đúng hạn
Trước khi mở phiên họp kiểm tra chứng cứ, ông Hùng nộp văn bản phản tố tại Tòa án nhân dân khu vực 1 – Thành phố Hồ Chí Minh, yêu cầu Công ty An Phát phải bồi thường thiệt hại 100 triệu đồng vì bàn giao nhà không đúng thỏa thuận. -
Tòa án thụ lý phản tố hợp lệ
Do yêu cầu phản tố được nộp trong thời hạn luật định, Tòa án đã chấp nhận và đưa ra xem xét cùng với yêu cầu của nguyên đơn, giúp vụ án được giải quyết toàn diện và chính xác hơn.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Yêu cầu phản tố là quyền tố tụng quan trọng của bị đơn trong vụ án dân sự nhằm bảo vệ lợi ích của mình. Quyền này chỉ được thực hiện hợp pháp khi đáp ứng điều kiện theo Điều 200 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015. Ngoài ra, việc đưa ra yêu cầu phản tố phải tuân thủ đúng thời hạn luật định để được Tòa án thụ lý và xem xét cùng vụ án gốc.
