Việc làm là hoạt động lao động tạo ra thu nhập hợp pháp cho người lao động, được pháp luật công nhận và bảo vệ. Trách nhiệm giải quyết việc làm thuộc về Nhà nước, người sử dụng lao động và toàn xã hội, trong đó Nhà nước giữ vai trò định hướng và hỗ trợ chính sách. Quy định này thể hiện mục tiêu bảo đảm an sinh, phát triển nguồn nhân lực và thúc đẩy thị trường lao động bền vững.
Việc làm là hoạt động lao động tạo ra thu nhập hợp pháp, thể hiện quyền và nghĩa vụ của công dân, góp phần ổn định đời sống và phát triển xã hội.
Trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, việc làm không chỉ là nguồn thu nhập mà còn là yếu tố gắn liền với an sinh xã hội và phát triển bền vững. Bộ luật Lao động năm 2019 đã xác định rõ khái niệm việc làm và trách nhiệm của các chủ thể trong việc tạo cơ hội việc làm cho mọi người lao động. Hai quy định quan trọng tại Điều 9 của Bộ luật này là cơ sở pháp lý để bảo đảm quyền làm việc – một quyền cơ bản của con người được Hiến pháp ghi nhận.
1. Việc làm là gì?
Trả lời vắn tắt: Việc làm là hoạt động lao động tạo ra thu nhập hợp pháp cho người lao động, không thuộc các hành vi bị pháp luật cấm.
Khoản 1 Điều 9 Bộ luật Lao động năm 2019 quy định như sau:
Điều 9. Việc làm, giải quyết việc làm
1. Việc làm là hoạt động lao động tạo ra thu nhập mà pháp luật không cấm.
...
“Việc làm” bao gồm mọi hoạt động tạo ra thu nhập hợp pháp, kể cả tự doanh hay làm nghề tự do, miễn không vi phạm pháp luật. Khái niệm này thể hiện quan điểm nhân văn của pháp luật Việt Nam, coi lao động là quyền và nghĩa vụ của mọi công dân, đồng thời là cơ sở để Nhà nước hoạch định chính sách việc làm hiệu quả.
Tình huống giả định
-
Phát sinh sự việc
Tháng 4/2025, ông Lê Văn Tùng tại Thành phố Cần Thơ tự mở xưởng cơ khí nhỏ, chuyên gia công đồ gia dụng, tạo việc làm cho bốn người lao động địa phương. -
Quá trình xử lý
Cơ quan quản lý kinh tế địa phương đến kiểm tra, xác định hoạt động sản xuất của ông Tùng có đăng ký kinh doanh hợp lệ, tuân thủ quy định an toàn lao động và thuế. -
Kết quả pháp lý
Theo khoản 1 Điều 9 Bộ luật Lao động năm 2019, hoạt động của ông Tùng được công nhận là việc làm hợp pháp. Đây là minh chứng cho việc pháp luật không giới hạn khái niệm “việc làm” trong quan hệ lao động có hợp đồng, mà mở rộng cho mọi hình thức tạo thu nhập chính đáng.
Tình huống trên là tình huống không có thật, chỉ mang tính minh họa.
2. Chủ thể nào có trách nhiệm giải quyết việc làm?
Trả lời vắn tắt: Trách nhiệm giải quyết việc làm thuộc về Nhà nước, người sử dụng lao động và toàn xã hội, nhằm bảo đảm mọi người có khả năng lao động đều có cơ hội làm việc.
Khoản 2 Điều 9 Bộ luật Lao động năm 2019 quy định như sau:
Điều 9. Việc làm, giải quyết việc làm
...
2. Nhà nước, người sử dụng lao động và xã hội có trách nhiệm tham gia giải quyết việc làm, bảo đảm cho mọi người có khả năng lao động đều có cơ hội có việc làm.
Trách nhiệm giải quyết việc làm không chỉ mang tính kinh tế mà còn mang ý nghĩa xã hội sâu sắc, góp phần giảm nghèo, hạn chế tệ nạn và thúc đẩy phát triển bền vững. Khi các chủ thể cùng phối hợp, thị trường lao động mới có thể cân bằng cung – cầu và đảm bảo quyền làm việc cho mọi công dân.
Tình huống giả định
-
Phát sinh sự việc
Ngày 5/6/2025, Ủy ban nhân dân Thành phố Đà Nẵng triển khai chương trình “Kết nối việc làm xanh” nhằm hỗ trợ doanh nghiệp địa phương tuyển dụng lao động trẻ trong lĩnh vực năng lượng tái tạo. -
Quá trình xử lý
Chương trình có sự phối hợp giữa Sở Lao động – Thương binh và Xã hội, các doanh nghiệp tư nhân và tổ chức phi chính phủ về môi trường. Sau 3 tháng, hơn 1.000 lao động được đào tạo nghề và giới thiệu việc làm. -
Kết quả pháp lý
Theo khoản 2 Điều 9 Bộ luật Lao động năm 2019, đây là ví dụ điển hình về sự phối hợp giữa Nhà nước, người sử dụng lao động và xã hội trong giải quyết việc làm. Hoạt động này góp phần thực hiện mục tiêu bảo đảm mọi công dân có cơ hội tiếp cận việc làm bền vững.
Tình huống trên là tình huống không có thật, chỉ mang tính minh họa.
