Pháp luật chỉ cấm kết hôn trong phạm vi ba đời. Đồng thời tập quán cấm bốn đời đã bị coi là tập quán lạc hậu và cần xóa bỏ để bảo đảm quyền kết hôn hợp pháp.
Quy định về cấm kết hôn trong phạm vi họ hàng nhằm bảo đảm an toàn sinh học và gìn giữ sự lành mạnh của quan hệ gia đình. Pháp luật Việt Nam hiện cấm kết hôn trong phạm vi ba đời, trong khi một số tập quán từng cấm rộng hơn đã được xem xét là lạc hậu. Vì vậy, kết hôn trong phạm vi bốn đời vẫn được coi là phù hợp với quy định pháp luật hiện hành và mọi hành vi ngăn cản dựa trên tập quán cũ đều thuộc nhóm cần được vận động xóa bỏ.
1. Có họ trong phạm vi bốn đời có bị cấm kết hôn không?
Điều 5 và Điều 3 Luật Hôn nhân và gia đình 2014 quy định như sau:
Luật Hôn nhân và gia đình 2014
Điều 5. Bảo vệ chế độ hôn nhân và gia đình
...
2. Cấm các hành vi sau đây:
...
d) Kết hôn hoặc chung sống như vợ chồng giữa những người cùng dòng máu về trực hệ; giữa những người có họ trong phạm vi ba đời; giữa cha, mẹ nuôi với con nuôi; giữa người đã từng là cha, mẹ nuôi với con nuôi, cha chồng với con dâu, mẹ vợ với con rể, cha dượng với con riêng của vợ, mẹ kế với con riêng của chồng;
...
Điều 3. Giải thích từ ngữ
Trong Luật này, các từ ngữ dưới đây được hiểu như sau:
...
18. Những người có họ trong phạm vi ba đời là những người cùng một gốc sinh ra gồm cha mẹ là đời thứ nhất; anh, chị, em cùng cha mẹ, cùng cha khác mẹ, cùng mẹ khác cha là đời thứ hai; anh, chị, em con chú, con bác, con cô, con cậu, con dì là đời thứ ba.
...
Luật quy định rõ chỉ những người có quan hệ họ hàng trong phạm vi ba đời mới bị cấm kết hôn. Người có họ đời thứ tư trở đi không thuộc diện cấm, tuy nhiên vẫn cần cân nhắc yếu tố sức khỏe và nguy cơ di truyền. Quy định này bảo vệ sự an toàn sinh sản và sự ổn định trong các quan hệ gia đình.
Tình huống giả định
- Hai người tìm hiểu và phát hiện có họ xa
Anh Nguyễn Quốc Bảo ở tỉnh Tây Ninh và chị Hoàng Thị Mai ở tỉnh Đắk Lắk tìm hiểu và dự định kết hôn. Khi tra phả hệ, họ phát hiện cả hai thuộc cùng một gốc họ nhưng đã sang đời thứ tư. - Kiểm tra quy định pháp luật
Gia đình lo ngại nên liên hệ Ủy ban nhân dân cấp xã để hỏi về quy định cấm kết hôn trong họ hàng. Cơ quan hộ tịch xác nhận họ thuộc đời thứ tư nên không thuộc phạm vi cấm. -
Đăng ký kết hôn hợp pháp
Sau khi được hướng dẫn, anh Bảo và chị Mai hoàn tất thủ tục đăng ký kết hôn hợp pháp và được ghi vào sổ hộ tịch theo quy định.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Cấm kết hôn trong phạm vi bốn đời có cần được bãi bỏ không?
Phụ lục Nghị định 126/2014/NĐ-CP quy định như sau:
PHỤ LỤC
DANH MỤC CÁC TẬP QUÁN LẠC HẬU VỀ HÔN NHÂN VÀ GIA ĐÌNH CẦN VẬN ĐỘNG XÓA BỎ HOẶC CẤM ÁP DỤNG
(Ban hành kèm theo Nghị định số 126/2014/NĐ-CP ngày 31 tháng 12 năm 2014 của Chính phủ)I. CÁC TẬP QUÁN LẠC HẬU VỀ HÔN NHÂN VÀ GIA ĐÌNH CẦN VẬN ĐỘNG XÓA BỎ
...
4. Cấm kết hôn giữa những người có họ trong phạm vi từ bốn đời trở lên.
...
Việc cấm kết hôn trong phạm vi bốn đời từng tồn tại ở một số vùng, nhưng không còn phù hợp với nguyên tắc hôn nhân hiện đại. Pháp luật xác định đây là tập quán lạc hậu cần loại bỏ vì hạn chế quyền kết hôn hợp pháp của công dân. Điều này thể hiện sự thống nhất giữa bảo vệ bản sắc văn hóa và bảo đảm quyền nhân thân theo luật.
Tình huống giả định
- Gia đình áp dụng tập quán cấm kết hôn trong phạm vi bốn đời
Tại tỉnh Tuyên Quang, gia đình anh Vàng Mí Phủ không cho anh kết hôn với chị Giàng Thị Mỷ vì hai bên thuộc họ đời thứ tư, theo tập quán cũ của dòng họ. - Cán bộ xã giải thích tập quán này đã bị liệt kê là lạc hậu
Cán bộ hộ tịch giải thích rằng pháp luật chỉ cấm kết hôn trong phạm vi ba đời và việc cấm bốn đời đã bị Nhà nước yêu cầu vận động xóa bỏ. -
Cặp đôi được hỗ trợ làm thủ tục hợp pháp
Sau buổi tư vấn, gia đình hiểu rõ quy định và đồng ý cho hai người đăng ký kết hôn. Ủy ban nhân dân cấp xã xác nhận hồ sơ hợp lệ và tiến hành ghi vào sổ hộ tịch.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Pháp luật Việt Nam chỉ cấm kết hôn giữa những người có họ trong phạm vi ba đời. Đối với người thuộc đời thứ tư trở đi thì pháp luật không đặt ra hạn chế. Tập quán cấm kết hôn từ bốn đời trở lên đã được Nhà nước xác định là lạc hậu và cần được xóa bỏ.
