Tranh chấp thương mại được giải quyết bằng thương lượng, hòa giải, trọng tài hoặc tòa án; thỏa thuận trọng tài hợp pháp thì tòa án phải từ chối thụ lý.
Trong hoạt động thương mại, tranh chấp giữa các bên là điều khó tránh khỏi. Pháp luật Việt Nam không chỉ cho phép đưa vụ việc ra tòa án mà còn mở ra nhiều phương thức giải quyết linh hoạt khác. Đồng thời, việc lựa chọn trọng tài thương mại thay cho tòa án cũng được pháp luật quy định cụ thể.
1. Tranh chấp trong thương mại có bắt buộc phải đưa ra tòa án hay có cách giải quyết khác?
Căn cứ theo Điều 317 Luật Thương mại 2005:
Điều 317. Hình thức giải quyết tranh chấp
1. Thương lượng giữa các bên.
2. Hoà giải giữa các bên do một cơ quan, tổ chức hoặc cá nhân được các bên thỏa thuận chọn làm trung gian hoà giải.
3. Giải quyết tại Trọng tài hoặc Toà án.
Thủ tục giải quyết tranh chấp trong thương mại tại Trọng tài, Toà án được tiến hành theo các thủ tục tố tụng của Trọng tài, Toà án do pháp luật quy định.
Theo Luật Thương mại, các bên có thể tự do chọn cách giải quyết tranh chấp phù hợp. Thương lượng và hòa giải giúp duy trì quan hệ hợp tác, tiết kiệm chi phí. Nếu không đạt kết quả, các bên có thể đưa tranh chấp ra trọng tài thương mại hoặc tòa án để có phán quyết mang tính ràng buộc pháp lý.
Tình huống giả định
-
Phát sinh tranh chấp trong hợp đồng mua bán gạo giữa Công ty Nam Việt và Công ty Minh Tâm
Ngày 12/6/2025, Công ty CP Nông sản Nam Việt (TP. Cần Thơ) ký hợp đồng bán 500 tấn gạo cho Công ty TNHH Xuất nhập khẩu Minh Tâm (TP. Hải Phòng). Khi giao hàng, Nam Việt giao thiếu 50 tấn so với hợp đồng, dẫn đến tranh chấp về thanh toán. -
Các bên thương lượng giải quyết
Ban đầu, Minh Tâm yêu cầu Nam Việt giao bổ sung số gạo còn thiếu, trong khi Nam Việt viện lý do do lỗi vận chuyển nên muốn trừ trực tiếp vào giá trị hợp đồng. Hai bên tiến hành thương lượng nhiều lần để giữ quan hệ hợp tác lâu dài. -
Kết quả xử lý
Sau khi thống nhất, hai bên ký phụ lục hợp đồng điều chỉnh giá trị lô hàng, không cần đưa vụ việc ra tòa án. Đây là trường hợp giải quyết tranh chấp bằng thương lượng, hoàn toàn phù hợp Điều 317 Luật Thương mại 2005.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Nếu các bên đã thỏa thuận trọng tài thương mại thì tòa án còn thụ lý được không?
Căn cứ theo Điều 6 Luật Trọng tài Thương mại 2010:
Luật Trọng tài Thương mại 2010
Điều 6. Toà án từ chối thụ lý trong trường hợp có thoả thuận trọng tài
Trong trường hợp các bên tranh chấp đã có thoả thuận trọng tài mà một bên khởi kiện tại Toà án thì Toà án phải từ chối thụ lý, trừ trường hợp thoả thuận trọng tài vô hiệu hoặc thoả thuận trọng tài không thể thực hiện được.
Như vậy, khi đã lựa chọn trọng tài thương mại, các bên phải tuân thủ. Tòa án chỉ can thiệp trong một số trường hợp đặc biệt như: thỏa thuận trọng tài không rõ ràng, vô hiệu hoặc tổ chức trọng tài không tồn tại, không thể hoạt động.
Tình huống giả định
-
Khởi kiện ra tòa dù đã có thỏa thuận trọng tài
Ngày 18/7/2025, Công ty CP Vật liệu Xây dựng Phú Thịnh (Hà Nội) ký hợp đồng cung cấp 1.000 tấn thép cho Công ty TNHH Xây dựng An Lạc (TP. HCM). Trong hợp đồng, hai bên thỏa thuận nếu có tranh chấp sẽ giải quyết tại Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC). -
Một bên nộp đơn tại tòa án
Khi phát sinh tranh chấp do chậm giao hàng, An Lạc lại nộp đơn khởi kiện tại TAND TP. HCM, yêu cầu tòa án giải quyết và bồi thường thiệt hại. -
Tòa án xử lý theo Luật Trọng tài
Sau khi xem xét, tòa án xác định giữa hai bên có thỏa thuận trọng tài hợp pháp. Căn cứ Điều 6 Luật Trọng tài Thương mại 2010, tòa án ra quyết định từ chối thụ lý vụ án và hướng dẫn các bên nộp đơn tại VIAC để được giải quyết.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Tranh chấp thương mại không bắt buộc phải đưa ra tòa án mà có thể giải quyết bằng nhiều phương thức như thương lượng, hòa giải hoặc trọng tài. Khi các bên đã có thỏa thuận trọng tài, tòa án sẽ không thụ lý vụ việc, trừ khi thỏa thuận vô hiệu hoặc không thể thực hiện. Nắm rõ quy định này giúp doanh nghiệp chủ động lựa chọn phương thức xử lý tranh chấp hiệu quả, đúng luật.
