Việc mua bán hoặc sử dụng tài sản không rõ nguồn gốc, đặc biệt là tài sản do người khác phạm tội mà có, là hành vi bị pháp luật nghiêm cấm. Hành vi này có thể bị xử phạt hành chính hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự nếu đủ yếu tố cấu thành tội phạm. Tùy theo giá trị tài sản và mức độ vi phạm, người tiêu thụ tài sản trái pháp luật có thể bị phạt tiền hoặc phạt tù.
1. Tiêu thụ tài sản người khác phạm tội mà có bị xử phạt hành chính bao nhiêu?
Khoản 2, khoản 4 Điều 15 Nghị định 144/2021/NĐ-CP quy định như sau:
Điều 15. Vi phạm quy định về gây thiệt hại đến tài sản của tổ chức, cá nhân khác
...2. Phạt tiền từ 3.000.000 đồng đến 5.000.000 đồng đối với một trong những hành vi sau đây:
...
d) Mua, bán, cất giữ hoặc sử dụng tài sản của người khác mà biết rõ tài sản đó do vi phạm pháp luật mà có;
...
4. Biện pháp khắc phục hậu quả:
a) Buộc nộp lại số lợi bất hợp pháp có được do thực hiện hành vi vi phạm quy định tại các điểm c, d và đ khoản 2 Điều này;
...
Theo quy định tại điểm d khoản 2 Điều 15, cá nhân nào thực hiện hành vi mua, bán, cất giữ hoặc sử dụng tài sản của người khác trong khi biết rõ tài sản đó có nguồn gốc từ hành vi vi phạm pháp luật thì sẽ bị xử phạt hành chính từ 3.000.000 đồng đến 5.000.000 đồng.
Ngoài ra, theo điểm a khoản 4, người vi phạm còn bị buộc nộp lại toàn bộ số tiền hoặc lợi ích vật chất đã thu được từ hành vi vi phạm này.
Tình huống giả định
Xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội mà có
- Anh Nguyễn Văn Cường mua điện thoại với giá rẻ bất thường
Giữa tháng 6/2025, anh Nguyễn Văn Cường, cư trú tại phường Tân Sơn Nhì, TP.HCM, thấy một người lạ rao bán chiếc điện thoại iPhone mới với giá rẻ hơn thị trường rất nhiều. Dù biết rõ đây là tài sản do trộm cắp mà có, nhưng vì ham rẻ, anh vẫn mua và sử dụng chiếc điện thoại này. - Anh Cường bị công an phát hiện do điều tra nguồn gốc chiếc điện thoại
Vài tuần sau, lực lượng Công an tiến hành điều tra một vụ trộm cắp tài sản tại khu vực gần đó và lần theo dấu vết, xác định chiếc điện thoại đang nằm trong tay anh Cường là tang vật. Anh Cường được mời lên làm việc và thừa nhận biết rõ nguồn gốc bất hợp pháp của chiếc điện thoại. - Cơ quan chức năng xác định hành vi vi phạm hành chính
Sau khi xác minh đầy đủ, Công an kết luận anh Cường đã mua tài sản do người khác vi phạm pháp luật mà có. Hành vi của anh không cấu thành tội phạm hình sự nhưng đủ căn cứ để xử phạt hành chính theo quy định pháp luật. - Anh Cường bị xử phạt căn cứ pháp lý tại Nghị định 144/2021/NĐ-CP
Căn cứ theo điểm d khoản 2 và điểm a khoản 4 Điều 15 Nghị định 144/2021/NĐ-CP, người nào mua, cất giữ hoặc sử dụng tài sản do người khác vi phạm pháp luật mà có, nếu chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự, sẽ bị xử phạt hành chính và buộc nộp lại số tiền thu lợi bất hợp pháp. - Anh Cường bị áp dụng hình thức xử phạt là phạt tiền và thu hồi số tiền thu lợi
Căn cứ vào mức độ vi phạm, anh Nguyễn Văn Cường bị xử phạt hành chính 4.000.000 đồng, đồng thời buộc nộp lại toàn bộ số tiền đã thu lợi bất hợp pháp từ việc sử dụng chiếc điện thoại.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo
2. Tiêu thụ tài sản người khác phạm tội mà có bị truy cứu trách nhiệm hình sự ra sao?
Điều 323 Bộ luật Hình sự 2015 quy định như sau:
Điều 323. Tội chứa chấp hoặc tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội mà có
1. Người nào không hứa hẹn trước mà chứa chấp, tiêu thụ tài sản biết rõ là do người khác phạm tội mà có, thì bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm.
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 03 năm đến 07 năm:
a) Có tổ chức;
b) Có tính chất chuyên nghiệp;
c) Tài sản, vật phạm pháp trị giá từ 100.000.000 đồng đến dưới 300.000.000 đồng;
d) Thu lợi bất chính từ 20.000.000 đồng đến dưới 100.000.000 đồng;
đ) Tái phạm nguy hiểm.
3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 07 năm đến 10 năm:
a) Tài sản, vật phạm pháp trị giá từ 300.000.000 đồng đến dưới 1.000.000.000 đồng;
b) Thu lợi bất chính từ 100.000.000 đồng đến dưới 300.000.000 đồng.
4. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 10 năm đến 15 năm:
a) Tài sản, vật phạm pháp trị giá 1.000.000.000 đồng trở lên;
b) Thu lợi bất chính 300.000.000 đồng trở lên.
5. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng hoặc tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản.
Trường hợp thông thường, người vi phạm có thể bị phạt tiền từ 10 triệu đến 100 triệu đồng, hoặc cải tạo không giam giữ đến 3 năm, hoặc phạt tù từ 6 tháng đến 3 năm.
Nếu có tình tiết tăng nặng như có tổ chức, chuyên nghiệp, tài sản trị giá từ 100 đến dưới 300 triệu, hoặc thu lợi bất chính từ 20 đến dưới 100 triệu, hoặc tái phạm nguy hiểm, mức phạt tù là từ 3 năm đến 7 năm.
Với giá trị tài sản từ 300 triệu đến dưới 1 tỷ hoặc thu lợi bất chính từ 100 đến dưới 300 triệu, mức phạt là từ 7 năm đến 10 năm tù. Nếu tài sản từ 1 tỷ trở lên hoặc thu lợi từ 300 triệu trở lên, có thể bị phạt tù từ 10 năm đến 15 năm.
Ngoài ra, người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 5 triệu đến 50 triệu đồng hoặc bị tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản.
Tình huống giả định
Bị truy cứu trách nhiệm hình sự vì tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội mà có
- Đầu tháng 6/2025
Anh Nguyễn Văn Toàn, trú tại phường Khánh Hội, TP. Hồ Chí Minh, được một người bạn quen ngoài xã hội đề nghị bán chiếc xe máy với giá chỉ 10 triệu đồng, thấp hơn nhiều so với giá thị trường khoảng 40 triệu đồng. Dù nghi ngờ nguồn gốc tài sản, anh Toàn vẫn đồng ý mua vì cho rằng việc này khó bị phát hiện. Giao dịch được thực hiện không có giấy tờ mua bán rõ ràng. - Giữa tháng 6/2025
Cơ quan công an điều tra một vụ trộm xe máy xảy ra tại khu vực lân cận. Sau quá trình xác minh, chiếc xe được phát hiện đang do anh Toàn sử dụng. Người bán xe bị xác định là người thực hiện hành vi trộm cắp để lấy tiền tiêu xài. -
Cuối tháng 6/2025
Cơ quan điều tra xác định: Anh Toàn không hứa hẹn trước với người phạm tội nhưng biết rõ nguồn gốc tài sản là do phạm pháp khi mua lại. Do đó, hành vi của anh Toàn đủ yếu tố cấu thành tội “Tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội mà có”. -
Anh Toàn bị xét xử căn cứ pháp lý theo khoản 1 Điều 323 Bộ luật Hình sự 2015
“Người nào không hứa hẹn trước, nhưng sau khi tài sản do người khác phạm tội mà có vẫn tiêu thụ, che giấu, hoặc sử dụng… thì bị phạt tiền từ 10 triệu đến 100 triệu đồng, cải tạo không giam giữ đến 3 năm hoặc phạt tù từ 6 tháng đến 3 năm.” Do giá trị tài sản dưới 100 triệu đồng, không có tình tiết tăng nặng, anh Toàn bị xử lý theo khoản 1 Điều 323. - Anh Toàn bị truy cứu trách nhiệm hình sự
Anh Nguyễn Văn Toàn bị khởi tố hình sự, chờ xét xử theo quy định pháp luật. Tòa án sẽ xem xét các tình tiết cụ thể để quyết định mức phạt tiền, cải tạo không giam giữ, hoặc phạt tù từ 6 tháng đến 3 năm.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo
Kết luận
Tiêu thụ tài sản người khác phạm tội mà có là hành vi bị nghiêm cấm theo pháp luật. Nếu hành vi nhẹ, người vi phạm sẽ bị xử phạt hành chính đến 5 triệu đồng. Nếu đủ yếu tố cấu thành tội phạm, người vi phạm có thể bị truy tố hình sự và phạt tù đến 15 năm.
