Việc tiết lộ giới tính thai nhi là một hành vi diễn ra âm thầm nhưng khá phổ biến ở một số cơ sở khám thai hiện nay. Nhiều người vẫn cho rằng bác sĩ có thể tiết lộ giới tính nếu sản phụ yêu cầu, miễn không phá thai. Tuy nhiên, pháp luật Việt Nam quy định rất rõ ràng về việc nghiêm cấm tiết lộ giới tính thai nhi và có chế tài xử lý rõ ràng với hành vi này.
1. Có được tiết lộ giới tính thai nhi cho cha mẹ biết không?
Điểm b Khoản 7, Điều 40 Luật Bình đẳng giới 2006 quy định cụ thể:
Luật Bình đẳng giới 2006
Điều 40. Các hành vi vi phạm pháp luật về bình đẳng giới trong lĩnh vực chính trị, kinh tế, lao động, giáo dục và đào tạo, khoa học và công nghệ, văn hóa, thông tin, thể dục, thể thao, y tế
...
7. Các hành vi vi phạm pháp luật về bình đẳng giới trong lĩnh vực y tế bao gồm:
...
b) Lựa chọn giới tính thai nhi dưới mọi hình thức hoặc xúi giục, ép buộc người khác phá thai vì giới tính của thai nhi.
Khoản 2 Điều 10 Nghị định 104/2003/NĐ-CP của Chính phủ quy định cụ thể
Nghị định 104/2003/NĐ-CP
Điều 10. Nghiêm cấm các hành vi lựa chọn giới tính thai nhi, bao gồm:
...
2. Chẩn đoán để lựa chọn giới tính thai nhi bằng các biện pháp: xác định qua triệu chứng, bắt mạch; xét nghiệm máu, gen, nước ối, tế bào; siêu âm, ....
...
Pháp luật Việt Nam nghiêm cấm mọi hành vi tiết lộ giới tính thai nhi, trừ trường hợp đặc biệt vì lý do y tế. Mục đích của quy định này là nhằm ngăn chặn tình trạng lựa chọn giới tính khi sinh, vốn là nguyên nhân gây mất cân bằng giới tính nghiêm trọng tại nhiều địa phương.
Theo Luật Bình đẳng giới và Nghị định 104/2003/NĐ-CP, hành vi tiết lộ giới tính bao gồm cả việc nói rõ, gợi ý, ám chỉ hoặc thông qua người khác truyền đạt thông tin về giới tính thai nhi. Các hình thức "nói tránh" như “giống bố”, “có quý tử”, “được làm chị rồi nha”... cũng có thể bị coi là vi phạm.
Việc xác định giới tính thai nhi không bị cấm, nhưng việc cung cấp thông tin đó cho người mang thai hoặc người thân là điều pháp luật không cho phép. Quy định này áp dụng với cả người trực tiếp hành nghề và các cá nhân làm trung gian.
Tình huống giả định
Chị Phạm Thị Bích Ngọc, 27 tuổi, sống tại xã Mỹ Hòa, huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam, mang thai con đầu lòng ở tuần thứ 13. Vốn là con dâu trưởng trong một gia đình truyền thống, chị Ngọc chịu nhiều áp lực từ nhà chồng vì ai cũng mong cháu trai để "nối dõi". Trong lần đi siêu âm tại Phòng khám Sản phụ khoa Minh Tâm, bác sĩ Nguyễn Văn Lực thực hiện siêu âm và không nói rõ giới tính, nhưng sau khi xem hình ảnh thai nhi, bác sĩ vừa cười vừa nói: “Con này chắc chắn giống bố lắm đây!”
Chị Ngọc ngơ ngác, còn chồng chị — anh Vũ Văn Khải — nghe xong liền mừng rỡ, nghĩ ngay đến việc “đã có quý tử”. Về nhà, anh Khải khoe với bố mẹ, và cả gia đình bắt đầu chuẩn bị tên gọi, quần áo, thậm chí là lễ mừng “cháu đích tôn sắp chào đời”. Thế nhưng vài ngày sau, trong bữa cơm, bà nội vô tình nói rằng “con giống bố thì chưa chắc đã là trai”, khiến cả gia đình lại bắt đầu lo lắng. Sự nghi ngờ này làm dấy lên cuộc tranh luận âm ỉ trong nhà về giới tính thai nhi.
Không khí gia đình trở nên căng thẳng. Chị Ngọc bị ép đi siêu âm lại ở nơi khác. Khi không có được xác nhận rõ ràng, mẹ chồng chị bắt đầu thay đổi thái độ, cho rằng “nó mà là con gái thì chưa phải lúc”. Chị Ngọc rơi vào trạng thái khủng hoảng tâm lý vì vừa mang thai vừa chịu sức ép lựa chọn giới tính từ gia đình, trong khi bản thân hoàn toàn không có mong muốn phân biệt trai hay gái.
Tình huống trên là giả định, được xây dựng nhằm mục đích tham khảo.
2. Hành vi tiết lộ giới tính thai nhi bị xử phạt thế nào?
khoản 2 Điều 98 Nghị định 117/2020/NĐ-CP quy định cụ thể:
Nghị định 117/2020/NĐ-CP
Điều 98. Vi phạm các quy định về chẩn đoán, xác định giới tính thai nhi
...
2. Phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 10.000.000 đồng đối với hành vi bắt mạch hoặc siêu âm hoặc xét nghiệm cho người đang mang thai để chẩn đoán và tiết lộ, cung cấp thông tin về giới tính thai nhi, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác.
...
Hành vi tiết lộ giới tính thai nhi không chỉ bị cấm về mặt đạo đức nghề y mà còn bị xử phạt cụ thể theo pháp luật. Theo Nghị định 117/2020/NĐ-CP, cá nhân hoặc cơ sở y tế tiết lộ giới tính thai nhi cho người mang thai, người nhà hoặc bất kỳ ai đều có thể bị phạt tiền từ 5 đến 10 triệu đồng. Mức phạt này áp dụng kể cả khi hành vi được thực hiện dưới hình thức gián tiếp, ám chỉ hay thông qua người trung gian.
Ngoài xử phạt bằng tiền, tùy theo tính chất vi phạm, cơ sở y tế có thể bị tạm đình chỉ hoạt động chuyên môn như siêu âm sản khoa. Trong một số trường hợp nếu hành vi tiết lộ dẫn đến hậu quả nghiêm trọng (ví dụ: phá thai do giới tính), người vi phạm còn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự nếu đủ yếu tố cấu thành tội phạm theo Bộ luật Hình sự.
Tình huống giả định
Ngày 12/3/2025, chị Nguyễn Thị Kim Dung, 30 tuổi, ngụ tại xã Tân Phú, huyện Long Thành, tỉnh Đồng Nai, đến siêu âm thai tại Phòng khám Sản phụ khoa An Hòa, do bác sĩ Trần Văn Kha phụ trách. Khi thai được 14 tuần, chị Dung hỏi về giới tính thai nhi, bác sĩ Kha không trả lời trực tiếp mà cười và nói: “Đợt này chắc ông ngoại vui to lắm rồi nha!”. Kết quả siêu âm cũng ghi chú bằng ký hiệu “XY” ở góc cuối tờ giấy — điều mà chồng chị Dung giải thích là “con trai”.
Ba ngày sau, chị Dung cùng chồng đến một phòng khám khác tại TP. Biên Hòa để xin phá thai, không khai lý do y tế. Bác sĩ tại cơ sở thứ hai nghi ngờ có dấu hiệu lựa chọn giới tính nên đã báo lại với Trung tâm Dân số – Kế hoạch hóa gia đình huyện Long Thành.
Thanh tra Sở Y tế tỉnh Đồng Nai tiến hành kiểm tra và xác định bác sĩ Trần Văn Kha và Phòng khám An Hòa đã có hành vi tiết lộ giới tính thai nhi không vì lý do y tế, vi phạm quy định tại Nghị định 117/2020/NĐ-CP. Cơ sở bị xử phạt 10 triệu đồng, bác sĩ Kha bị đình chỉ hành nghề siêu âm sản 30 ngày, đồng thời buộc tham gia lớp bồi dưỡng về đạo đức nghề nghiệp và quy định pháp luật liên quan đến bình đẳng giới.
Tình huống trên là giả định, được xây dựng nhằm mục đích tham khảo.
Kết luận
Tiết lộ giới tính thai nhi là hành vi tưởng nhẹ nhưng mang hệ lụy lớn, đặc biệt với quyền trẻ em và sự cân bằng giới tính trong xã hội. Pháp luật nghiêm cấm mọi hành vi tiết lộ thông tin giới tính của thai nhi, trừ khi có lý do y tế hợp pháp. Nếu vi phạm, cá nhân hoặc cơ sở y tế sẽ bị xử phạt hành chính và có thể bị đình chỉ hoạt động chuyên môn tùy theo mức độ vi phạm.
