Trong hoạt động tài chính – ngân hàng, việc phát hiện và xử lý các loại tiền giả, tiền nghi giả là một trong những nhiệm vụ quan trọng để bảo vệ giá trị đồng tiền và duy trì an toàn giao dịch. Pháp luật hiện hành đã phân biệt rõ giữa tiền giả và tiền nghi giả trên cơ sở đặc điểm nhận diện cụ thể. Khái niệm tiền nghi giả hiện nay được quy định rõ trong Nghị định 87/2023/NĐ-CP và là cơ sở để xử lý khi có nghi vấn phát sinh từ thực tế giao dịch.
1. Tiền nghi giả được hiểu là gì theo quy định hiện hành?
Khoản 3 Điều 3 Nghị định 87/2023/NĐ-CP quy định như sau:
Điều 3. Giải thích từ ngữ
...
3. Tiền nghi giả là tiền có hai mặt giống tiền thật về hình ảnh, hoa văn, màu sắc, kích thước nhưng sau khi đối chiếu với các đặc điểm bảo an trên tiền thật cùng loại hoặc thông báo về đặc điểm và cách nhận biết tiền Việt Nam của Ngân hàng Nhà nước đã công bố, vẫn chưa xác định được là tiền thật hay tiền giả....
Theo quy định trên, tiền nghi giả là loại tiền khiến người sử dụng lầm tưởng là tiền thật do có hình thức rất giống, nhưng chưa thể xác định chính xác do thiếu các yếu tố bảo an hoặc có biểu hiện bất thường. Đây thường là các trường hợp cần đến bước giám định chuyên môn để làm rõ tính xác thực, đặc biệt khi tờ tiền có dấu hiệu bị làm giả tinh vi hoặc bị chỉnh sửa, cắt ghép từ tiền thật.
Tình huống giả định
Tháng 4/2025, anh Lê Hữu Minh (trú tại quận Liên Chiểu, TP. Đà Nẵng) nhận được một tờ tiền mệnh giá 500.000 đồng từ khách khi bán hàng. Mặc dù tờ tiền có hình thức rất giống tiền thật, nhưng khi so với các đặc điểm bảo an thông thường như cửa sổ trong suốt, hình ẩn, mực đổi màu... thì một số chi tiết không hiển thị rõ. Nghi ngờ là tiền giả nhưng chưa chắc chắn, anh Minh đã mang tờ tiền đến chi nhánh Ngân hàng Nhà nước tại địa phương để xin xác minh.
Tại đây, cán bộ tiếp nhận xác định đây là tiền nghi giả do chưa đủ cơ sở xác nhận là tiền thật hay giả. Tờ tiền được lập hồ sơ và chuyển sang cơ quan chuyên môn giám định theo quy trình để xác định chính xác tình trạng.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Giám định tiền nghi giả có mất phí không?
Khoản 4 Điều 5 Nghị định 87/2023/NĐ-CP quy định như sau:
Điều 5. Giám định tiền giả, tiền nghi giả
...
4. Việc giám định để xác định tính xác thực của đồng tiền theo quy định tại Nghị định này được thực hiện miễn phí. Chi phí giám định tư pháp về tiền Việt Nam thực hiện theo quy định của pháp luật về giám định tư pháp....
Theo quy định trên, nếu cá nhân, tổ chức hoặc cơ quan có nhu cầu xác định xem một tờ tiền là thật hay giả thì có thể đề nghị giám định theo Nghị định 87/2023/NĐ-CP và hoàn toàn không phải trả phí. Trường hợp giám định tư pháp phục vụ quá trình tố tụng thì sẽ áp dụng chi phí theo quy định riêng trong lĩnh vực giám định tư pháp. Việc miễn phí giám định giúp người dân có thể chủ động trình báo và gửi giám định tiền nghi giả mà không e ngại vấn đề chi phí, từ đó hỗ trợ hiệu quả trong công tác phòng chống tiền giả trên thị trường.
Tình huống giả định
Tháng 5/2025, chị Trần Thị Mỹ Hạnh (ngụ tại TP. Biên Hòa, tỉnh Đồng Nai) phát hiện một tờ tiền mệnh giá 200.000 đồng có dấu hiệu bất thường khi nhận từ khách lạ vào buổi tối. Vì không thể chắc chắn tờ tiền là thật hay giả, sáng hôm sau chị Hạnh mang tờ tiền đến Ngân hàng Nhà nước chi nhánh tỉnh Đồng Nai để đề nghị giám định.
Sau khi tiếp nhận, ngân hàng yêu cầu chị Hạnh nộp kèm giấy đề nghị giám định theo mẫu và không thu bất kỳ khoản chi phí nào. Cán bộ ngân hàng thông báo rõ đây là quy định bắt buộc được miễn phí theo Nghị định 87/2023/NĐ-CP. Tờ tiền được chuyển về cơ quan giám định của Ngân hàng Nhà nước để xác minh, đảm bảo đúng quy trình và thời hạn quy định.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Tiền nghi giả là loại tiền có hình thức giống tiền thật nhưng chưa xác định được tính xác thực qua các đặc điểm bảo an. Trong trường hợp phát hiện tiền nghi giả, người dân có thể đề nghị giám định và sẽ được thực hiện miễn phí theo quy định tại Nghị định 87/2023/NĐ-CP.
