Hành vi mua bán và lưu hành tiền giả là một trong những tội phạm nguy hiểm, ảnh hưởng trực tiếp đến sự ổn định của hệ thống tiền tệ và trật tự quản lý kinh tế. Pháp luật hình sự hiện hành quy định rõ ràng về mức hình phạt đối với hành vi này, bao gồm cả hình phạt tù có thời hạn và tù chung thân. Tuy nhiên, mức xử lý cao nhất đối với tội danh này không bao gồm hình phạt tử hình.
1. Người mua bán tiền giả có bị áp dụng hình phạt tử hình không?
Điều 207 Bộ luật Hình sự 2015 quy định như sau:
Điều 207. Tội làm, tàng trữ, vận chuyển, lưu hành tiền giả
Người nào làm, tàng trữ, vận chuyển, lưu hành tiền giả, thì bị phạt tù từ 03 năm đến 07 năm.
Phạm tội trong trường hợp tiền giả có trị giá tương ứng từ 5.000.000 đồng đến dưới 50.000.000 đồng, thì bị phạt tù từ 05 năm đến 12 năm.
Phạm tội trong trường hợp tiền giả có trị giá tương ứng từ 50.000.000 đồng trở lên, thì bị phạt tù từ 10 năm đến 20 năm hoặc tù chung thân.
Người chuẩn bị phạm tội này, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 01 năm đến 03 năm.
Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng hoặc tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản.
Theo quy định này, hành vi mua bán tiền giả sẽ bị xử lý hình sự theo tội “làm, tàng trữ, vận chuyển, lưu hành tiền giả”. Đây là nhóm hành vi bị xử phạt rất nghiêm khắc, nhưng mức hình phạt cao nhất vẫn chỉ dừng ở tù chung thân, không có khung hình phạt tử hình trong bất kỳ trường hợp nào.
Điều này thể hiện sự phân hóa mức độ xử lý hình sự phù hợp với tính chất của tội phạm. Dù hành vi mua bán tiền giả gây hậu quả nguy hiểm, nhưng không thuộc nhóm tội đặc biệt nghiêm trọng có thể bị tử hình như các tội giết người, ma túy, phản quốc… Tuy nhiên, nếu tiền giả được sử dụng với mục đích khủng bố, phá hoại, hoặc kết hợp với các tội danh đặc biệt khác thì có thể bị truy cứu theo tội danh khác nghiêm trọng hơn.
Tình huống giả định
Tháng 5/2025, anh Nguyễn Đức Hải, trú tại tỉnh Quảng Trị, đã mua 30 triệu đồng tiền giả qua mạng xã hội với giá 6 triệu đồng, sau đó mang số tiền này đi tiêu thụ tại các chợ dân sinh và cửa hàng tạp hóa nhỏ. Trong vòng 3 ngày, anh Hải đã sử dụng được gần 9 triệu đồng tiền giả thì bị cơ quan công an bắt quả tang khi đang giao dịch.
Cơ quan điều tra xác định hành vi của anh Hải là lưu hành tiền giả với tổng giá trị từ 5 triệu đồng trở lên nên đã khởi tố theo khoản 2 Điều 207 Bộ luật Hình sự. Tuy nhiên, do giá trị chưa vượt quá 50 triệu đồng, mức hình phạt mà anh Hải phải đối mặt là từ 5 năm đến 12 năm tù giam. Mức cao nhất của tội danh này cũng chỉ đến tù chung thân, nên anh không đối mặt với hình phạt tử hình.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Tự nguyện nộp lại số tiền thu lợi bất chính trong vụ án tiền giả có được giảm nhẹ hình phạt không?
Khoản 1 Điều 51 Bộ luật Hình sự 2015 quy định như sau:
Điều 51. Các tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự
1. Các tình tiết sau đây là tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự:
…b) Người phạm tội tự nguyện sửa chữa, bồi thường thiệt hại hoặc khắc phục hậu quả;
…
Theo quy định này, trường hợp người phạm tội sau khi thực hiện hành vi đã tự nguyện nộp lại toàn bộ số tiền thu lợi bất chính thì có thể được xem xét là đã có hành vi khắc phục hậu quả. Đây là một trong các tình tiết giảm nhẹ được pháp luật ghi nhận nhằm khuyến khích người phạm tội thể hiện thái độ ăn năn, hối cải và hợp tác với cơ quan tố tụng.
Tuy nhiên, để được áp dụng tình tiết giảm nhẹ này, việc nộp lại phải là tự nguyện và phải được thực hiện trước hoặc trong quá trình giải quyết vụ án. Ngoài ra, việc xem xét mức độ giảm nhẹ còn phụ thuộc vào toàn bộ diễn biến vụ án, nhân thân người phạm tội, mức độ hậu quả đã gây ra và được Tòa án ghi rõ trong bản án.
Tình huống giả định
Anh Lê Văn Nam, cư trú tại huyện Yên Định, tỉnh Thanh Hóa, tham gia vào một nhóm kín trên mạng xã hội chuyên bán tiền giả. Sau khi đặt mua 10 triệu đồng tiền giả với giá 2 triệu đồng, anh Nam đã sử dụng hơn 2 triệu đồng trong số này để mua hàng hóa tại một số điểm bán lẻ. Sau khi biết tin có người trong nhóm bị bắt và đang bị điều tra, anh Nam chủ động đến cơ quan công an trình diện, giao nộp lại toàn bộ số tiền giả còn lại, đồng thời hoàn trả số tiền đã thu lợi bất chính cho các chủ cửa hàng bị ảnh hưởng.
Quá trình điều tra xác định anh Nam có thái độ thành khẩn, hợp tác tốt và có hành vi tự nguyện khắc phục hậu quả. Tòa án đã áp dụng tình tiết giảm nhẹ theo điểm b khoản 1 Điều 51 Bộ luật Hình sự, tuyên phạt anh mức án dưới khung hình phạt cơ bản.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Người thực hiện hành vi mua bán, tàng trữ hoặc lưu hành tiền giả có thể bị xử phạt tới mức tù chung thân nhưng không bị áp dụng hình phạt tử hình. Trường hợp người phạm tội tự nguyện nộp lại số tiền thu lợi bất chính từ hành vi phạm tội có thể được xem xét giảm nhẹ hình phạt theo quy định pháp luật, nếu có thái độ tích cực trong quá trình điều tra và xét xử.
