Tiền giả là một trong những vấn đề nghiêm trọng đe dọa đến sự ổn định của nền kinh tế và lòng tin của người dân vào hệ thống tiền tệ quốc gia. Ngân hàng Nhà nước chi nhánh, Sở Giao dịch có trách nhiệm tiếp nhận, xử lý tiền giả. Việc giám định do cơ quan chuyên môn thực hiện. Riêng hợp tác quốc tế về chống tiền giả được giao cho cơ quan có thẩm quyền chủ trì phối hợp liên ngành.
1. Ngân hàng Nhà nước chi nhánh tiếp nhận và xử lý tiền giả ra sao?
Khoản 3 và 4 Điều 9 Thông tư 58/2024/TT-NHNN quy định:
Điều 9. Giao nhận, vận chuyển tiền giả
...
3. Ngân hàng Nhà nước chi nhánh, Sở Giao dịch phải giao nộp tiền giả ít nhất 6 tháng một lần (nếu có) Về Kho tiền Trung ương. Việc giao nộp có thể kết hợp với việc điều chuyển tiền đi, đến của Ngân hàng Nhà nước.
Việc giao nhận thực hiện theo bó, bì, túi nguyên niêm phong và được lập biên bản theo Mẫu số 04 tại Phụ lục ban hành kèm theo Nghị định số 87/2023/NĐ-CP.
4. Đối với tiền giả loại mới, trên cơ sở thông báo tiền giả loại mới quy định tại điểm b khoản 1 Điều 5 Thông tư này, tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài phải giao nộp về Ngân hàng Nhà nước chi nhánh trên địa bàn hoặc Sở Giao dịch trong thời hạn 05 ngày làm việc kể từ ngày thu giữ. Phương thức vận chuyển thực hiện theo quy định tại khoản 1 Điều này.
Trong thời hạn 02 ngày làm việc kể từ ngày nhận được tiền giả loại mới, Ngân hàng Nhà nước chi nhánh, Sở Giao dịch thông báo về Cục Phát hành và Kho quỹ.
...
Khi phát hiện và thu giữ tiền giả, các tổ chức tín dụng và chi nhánh ngân hàng nước ngoài có nghĩa vụ giao nộp số tiền giả này cho Ngân hàng Nhà nước chi nhánh hoặc Sở Giao dịch trong thời hạn 5 ngày làm việc. Sau đó, định kỳ ít nhất 6 tháng một lần, các đơn vị trực thuộc Ngân hàng Nhà nước phải tập hợp và chuyển giao toàn bộ số tiền giả về Kho tiền Trung ương, nơi chuyên trách tiếp nhận và lưu giữ. Việc giao nộp tiền giả thường được thực hiện kèm theo hoạt động điều chuyển tiền để tiết kiệm chi phí vận chuyển.
Đối với tiền giả loại mới, quy trình được siết chặt hơn nhằm phục vụ công tác phân tích và cảnh báo sớm. Ngay khi tiếp nhận loại tiền giả chưa từng ghi nhận, Ngân hàng Nhà nước chi nhánh hoặc Sở Giao dịch bắt buộc phải thông báo về Cục Phát hành và Kho quỹ trong vòng 2 ngày làm việc. Toàn bộ quy trình giao nhận được thực hiện bằng biên bản mẫu, có niêm phong kỹ càng, bảo đảm sự minh bạch và an toàn trong lưu chuyển.
Ví dụ thực tế:
Ba thanh niên lãnh án tù vì sử dụng tiền giả mua hàng tại TP.HCM
Ba bị cáo Nguyễn Minh Trí, Nguyễn Tuấn Anh và Trần Thanh Tùng đã sử dụng nhiều tờ tiền giả mệnh giá 500.000 đồng để mua hàng và tiêu dùng cá nhân tại quận 7, TP.HCM. Sau khi bị phát hiện và bắt giữ, Công an đã thu giữ toàn bộ số tiền giả, lập biên bản và chuyển giao cho Ngân hàng Nhà nước chi nhánh để xử lý theo quy trình. Ngân hàng Nhà nước tiếp nhận số tiền giả này nhằm phục vụ công tác giám định, lưu trữ và phối hợp cảnh báo về loại tiền giả đang lưu hành. Tòa án nhân dân TP.HCM đã tuyên phạt Trí 12 năm tù, Anh 9 năm tù và Tùng 8 năm tù về tội “Lưu hành tiền giả” theo Điều 207 Bộ luật Hình sự. Đây là vụ án điển hình cho thấy hậu quả nghiêm trọng của hành vi sử dụng tiền giả trong giao dịch dân sự và thương mại.
Nguồn: Báo Công An Thành Phố Hồ Chí Minh
2. Ai có thẩm quyền giám định tiền giả?
Khoản 1 Điều 13 Thông tư 58/2024/TT-NHNN quy định:
Điều 13. Thông tin về tiền giả
1. Cục Phát hành và Kho quỹ (Ngân hàng Nhà nước) thực hiện phân tích giám định và thông báo về đặc điểm nhận biết tiền giả loại mới bằng văn bản cho Cục An ninh kinh tế, Viện Khoa học hình sự (Bộ Công an), Cục Phòng chống ma túy và Tội phạm - Bộ Tư lệnh Bộ đội Biên phòng (Bộ Quốc phòng), Ngân hàng Nhà nước chi nhánh, Sở Giao dịch, Kho bạc Nhà nước để phục vụ công tác phòng, chống tiền giả.
...
Việc xác định một tờ tiền là giả hay thật là nhiệm vụ quan trọng, đòi hỏi chuyên môn cao, thiết bị hiện đại và quy trình khắt khe. Do đó, pháp luật giao thẩm quyền giám định tiền giả cho Cục Phát hành và Kho quỹ – đơn vị trực thuộc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam. Cơ quan này không chỉ chịu trách nhiệm kiểm tra vật lý và hóa học đối với nghi vấn tiền giả mà còn thực hiện phân tích sâu về kỹ thuật in ấn, chất liệu, và bảo an của từng loại tiền.
Sau khi hoàn tất việc giám định, Cục Phát hành và Kho quỹ sẽ lập báo cáo và gửi văn bản thông báo đặc điểm nhận diện của loại tiền giả mới đến các cơ quan đầu mối trong hệ thống phòng, chống tội phạm tài chính như Cục An ninh kinh tế (Bộ Công an), Viện Khoa học hình sự, Cục Phòng chống ma túy và Tội phạm (Bộ đội Biên phòng), và cả các đơn vị liên quan như Kho bạc Nhà nước, Sở Giao dịch và các chi nhánh Ngân hàng Nhà nước.
Nhờ hệ thống cảnh báo kịp thời từ Cục Phát hành và Kho quỹ, các cơ quan trong ngành tài chính – ngân hàng có thể nhanh chóng cập nhật đặc điểm nhận diện tiền giả, từ đó tuyên truyền và phòng ngừa rủi ro trên diện rộng. Việc thông báo cũng là cơ sở để các tổ chức tín dụng chủ động huấn luyện nội bộ và điều chỉnh quy trình kiểm tra, phát hiện tiền nghi vấn.
Tình huống giả định:
Một ngân hàng thương mại phát hiện tiền nghi vấn và chuyển giám định tại Cục Phát hành và Kho quỹ
Tháng 3/2025, Ngân hàng TMCP Á Châu (ACB) chi nhánh Quận 5 (TP.HCM) phát hiện một khách hàng nộp vào máy ATM số tiền 30 triệu đồng, trong đó có 2 tờ mệnh giá 200.000 đồng có màu sắc và vân giấy không giống với tiền thật. Bộ phận kỹ thuật của ngân hàng tiến hành kiểm tra sơ bộ và ghi nhận có khả năng là tiền giả loại mới.
Theo quy định, ACB lập biên bản tạm giữ số tiền này và chuyển toàn bộ về Ngân hàng Nhà nước chi nhánh TP.HCM trong vòng 5 ngày làm việc. Ngay sau khi nhận được, chi nhánh đã gửi báo cáo khẩn và chuyển tiếp 2 tờ nghi vấn về Cục Phát hành và Kho quỹ để thực hiện giám định.
Sau 3 ngày, Cục Phát hành và Kho quỹ xác nhận đây là tiền giả loại mới, chưa từng xuất hiện trong dữ liệu nhận diện trước đó. Ngay lập tức, cơ quan này ban hành thông báo đặc điểm nhận biết bằng văn bản gửi đến toàn bộ các đơn vị liên quan trong hệ thống tài chính, đồng thời cập nhật danh sách cảnh báo nội bộ. Thông tin này sau đó được triển khai đến từng tổ chức tín dụng để phòng ngừa và tăng cường kiểm tra, đảm bảo không để tiền giả lọt vào hệ thống lưu thông.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính chất tham khảo)
3. Cơ quan nào chủ trì hợp tác quốc tế về chống tiền giả?
Khoản 1 Điều 12 Nghị định 87/2023/NĐ-CP quy định:
Điều 12. Hợp tác quốc tế trong phòng, chống tiền giả
1. Bộ Công an chủ trì, phối hợp với Bộ Quốc phòng, Ngân hàng Nhà nước, Bộ Tài chính hoặc các bộ, ngành có liên quan xây dựng cơ chế hợp tác quốc tế trong trao đổi kinh nghiệm thực tiễn, bồi dưỡng, huấn luyện nghiệp vụ đấu tranh, phòng, chống tiền giả và tội phạm tiền giả; xây dựng và thực hiện các kế hoạch, biện pháp để phát hiện, đấu tranh triệt phá các đường dây làm, tàng trữ, vận chuyển và buôn bán tiền giả xuyên quốc gia.
...
Trong bối cảnh tiền giả có xu hướng sản xuất và lưu hành xuyên biên giới, việc hợp tác quốc tế trở thành một phần thiết yếu trong chiến lược phòng, chống loại tội phạm này. Bộ Công an được giao vai trò chủ trì trong các hoạt động hợp tác quốc tế nhằm chia sẻ kinh nghiệm, kỹ thuật nghiệp vụ và phối hợp hành động với các nước, tổ chức quốc tế và khu vực.
Nhiệm vụ của Bộ Công an không chỉ dừng lại ở việc duy trì liên lạc mà còn chủ động đề xuất, xây dựng và tổ chức thực hiện các chương trình đào tạo chuyên sâu, hội nghị, hội thảo nghiệp vụ với đối tác nước ngoài. Cùng với đó, Bộ Quốc phòng, Ngân hàng Nhà nước và Bộ Tài chính giữ vai trò phối hợp trong các lĩnh vực liên quan như an ninh biên giới, tài chính – tiền tệ và bảo mật tiền giấy.
Đặc biệt, Ngân hàng Nhà nước trong phạm vi thẩm quyền của mình cũng có thể trực tiếp hợp tác với ngân hàng trung ương hoặc cơ quan phát hành tiền của các quốc gia khác. Mục tiêu là cập nhật công nghệ phòng chống tiền giả, huấn luyện nhân sự nhận diện tiền thật – tiền giả và tổ chức các hoạt động chung như diễn tập, chia sẻ dữ liệu.
Tình huống giả định:
Việt Nam phối hợp với nước ngoài triệt phá đường dây làm tiền giả xuyên quốc gia
Cuối năm 2024, Bộ Công an Việt Nam phối hợp với Cảnh sát Hoàng gia Campuchia triệt phá thành công một đường dây sản xuất và vận chuyển tiền giả hoạt động xuyên biên giới. Vụ án được phát hiện sau khi lực lượng chức năng Campuchia thu giữ một lượng lớn tiền mệnh giá 500.000 đồng giả tại cửa khẩu Mộc Bài, tỉnh Tây Ninh.
Ngay sau đó, Bộ Công an đã chủ trì cuộc họp liên ngành với sự tham gia của đại diện Ngân hàng Nhà nước, Bộ Tài chính và Bộ Quốc phòng để phân tích tình hình và triển khai điều tra mở rộng. Thông qua kênh hợp tác quốc tế, Việt Nam gửi chuyên gia kỹ thuật sang Campuchia để phối hợp nhận dạng tiền giả và truy vết thiết bị in ấn được sử dụng trong vụ án.
Sau gần một tháng điều tra, lực lượng liên ngành hai nước đã bắt giữ được 8 nghi phạm người Việt và Campuchia, thu giữ hơn 5.000 tờ tiền giả cùng nhiều phương tiện, máy móc liên quan. Đồng thời, Ngân hàng Nhà nước cũng phối hợp với các ngân hàng trung ương trong khu vực để cảnh báo về loại tiền giả mới này.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính chất tham khảo)
4. Kết luận:
Việc xử lý và ngăn chặn tiền giả là trách nhiệm được phân chia rõ ràng trong hệ thống pháp luật Việt Nam. Ngân hàng Nhà nước chi nhánh đảm nhiệm việc tiếp nhận, xử lý và báo cáo tiền giả định kỳ. Cục Phát hành và Kho quỹ là đơn vị có thẩm quyền giám định và thông báo đặc điểm tiền giả loại mới. Trong khi đó, Bộ Công an là cơ quan chủ trì việc phối hợp quốc tế nhằm ngăn chặn tội phạm tiền giả xuyên biên giới, đảm bảo an toàn hệ thống tài chính và ổn định đồng tiền quốc gia.
