Phán quyết trọng tài thương mại là gì?

Trọng tài thương mại là một phương thức giải quyết tranh chấp phổ biến giúp các bên tiết kiệm thời gian, chi phí và bảo mật thông tin kinh doanh. Trong quá trình này, phán quyết trọng tài thương mại là kết quả cuối cùng và có giá trị chấm dứt tranh chấp giữa các bên. Bên cạnh đó, việc thi hành phán quyết trọng tài cũng đóng vai trò quan trọng bảo đảm tính ràng buộc và hiệu lực pháp lý của kết quả giải quyết tranh chấp.

1. Phán quyết trọng tài thương mại là gì?

Căn cứ khoản 10 Điều 3 và Điều 60 Luật Trọng tài thương mại 2010:

Luật Trọng tài thương mại 2010

Điều 3. Giải thích từ ngữ

Trong Luật này, các từ ngữ dưới đây được hiểu như sau:

...

10. Phán quyết trọng tài là quyết định của Hội đồng trọng tài giải quyết toàn bộ nội dung vụ tranh chấp và chấm dứt tố tụng trọng tài.

...

Điều 60. Nguyên tắc ra phán quyết

1. Hội đồng trọng tài ra phán quyết trọng tài bằng cách biểu quyết theo nguyên tắc đa số.

2. Trường hợp biểu quyết không đạt được đa số thì phán quyết trọng tài được lập theo ý kiến của Chủ tịch Hội đồng trọng tài.

Phán quyết trọng tài thương mại là quyết định cuối cùng của Hội đồng trọng tài, có hiệu lực ràng buộc đối với các bên tranh chấp và không được kháng cáo như bản án của Tòa án. Việc ra phán quyết theo nguyên tắc biểu quyết đa số giúp bảo đảm tính dân chủ và khách quan trong quá trình xem xét, giải quyết tranh chấp. Khi không đạt được sự đồng thuận, ý kiến của Chủ tịch Hội đồng trọng tài sẽ được sử dụng để lập phán quyết nhằm tránh kéo dài vụ việc. 

Tình huống giả định:

• Hai doanh nghiệp ký kết hợp đồng cung ứng thiết bị y tế
  Công ty Cổ phần Thiên Phúc và Công ty TNHH Minh Long ký hợp đồng cung ứng thiết bị y tế trị giá 12 tỷ đồng. Theo thỏa thuận, Công ty Thiên Phúc có trách nhiệm giao hàng đúng tiêu chuẩn kỹ thuật và tiến độ để bệnh viện đối tác của Minh Long kịp khai trương.

• Hai bên phát sinh tranh chấp về chất lượng hàng hóa
  Sau khi nhận hàng, Công ty Minh Long cho rằng một số thiết bị không đạt tiêu chuẩn kỹ thuật như cam kết, nên tạm ngừng thanh toán phần còn lại của hợp đồng. Hai bên thương lượng nhiều lần nhưng không đạt kết quả. Căn cứ điều khoản trọng tài trong hợp đồng, vụ việc được đưa ra Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC).

• Hội đồng trọng tài ra phán quyết theo nguyên tắc đa số
  Hội đồng trọng tài gồm ba thành viên tổ chức phiên họp xét xử. Sau khi xem xét toàn bộ tài liệu, chứng cứ và ý kiến của các bên đa số trọng tài viên biểu quyết xác định Công ty Thiên Phúc đã thực hiện đúng hợp đồng và yêu cầu Công ty Minh Long thanh toán phần nợ còn lại cùng lãi chậm trả. Phán quyết được lập thành văn bản, có chữ ký của Chủ tịch Hội đồng trọng tài và chấm dứt toàn bộ quá trình tố tụng trọng tài.

(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)

2. Phán quyết trọng tài thương mại được thi hành ra sao?

Căn cứ Điều 65, Điều 66, Điều 68 Luật Trọng tài thương mại 2010:

Luật Trọng tài thương mại 2010

Điều 65. Tự nguyện thi hành phán quyết trọng tài

Nhà nước khuyến khích các bên tự nguyện thi hành phán quyết trọng tài.

Điều 66. Quyền yêu cầu thi hành phán quyết trọng tài

1. Hết thời hạn thi hành phán quyết trọng tài mà bên phải thi hành phán quyết không tự nguyện thi hành và cũng không yêu cầu huỷ phán quyết trọng tài theo quy định tại Điều 69 của Luật này, bên được thi hành phán quyết trọng tài có quyền làm đơn yêu cầu Cơ quan thi hành án dân sự có thẩm quyền thi hành phán quyết trọng tài.

2. Đối với phán quyết của Trọng tài vụ việc, bên được thi hành có quyền làm đơn yêu cầu Cơ quan thi hành án dân sự có thẩm quyền thi hành phán quyết trọng tài sau khi phán quyết được đăng ký theo quy định tại Điều 62 của Luật này.

...

Ðiều 68. Căn cứ huỷ phán quyết trọng tài

1. Tòa án xem xét việc hủy phán quyết trọng tài khi có đơn yêu cầu của một bên.

2. Phán quyết trọng tài bị hủy nếu thuộc một trong các trường hợp sau đây:

a) Không có thoả thuận trọng tài hoặc thỏa thuận trọng tài vô hiệu;

b) Thành phần Hội đồng trọng tài, thủ tục tố tụng trọng tài không phù hợp với thoả thuận của các bên hoặc trái với các quy định của Luật này;

c) Vụ tranh chấp không thuộc thẩm quyền của Hội đồng trọng tài; trường hợp phán quyết trọng tài có nội dung không thuộc thẩm quyền của Hội đồng trọng tài thì nội dung đó bị huỷ;

d) Chứng cứ do các bên cung cấp mà Hội đồng trọng tài căn cứ vào đó để ra phán quyết là giả mạo; Trọng tài viên nhận tiền, tài sản hoặc lợi ích vật chất khác của một bên tranh chấp làm ảnh hưởng đến tính khách quan, công bằng của phán quyết trọng tài;

đ) Phán quyết trọng tài trái với các nguyên tắc cơ bản của pháp luật Việt Nam.

3. Khi Tòa án xem xét đơn yêu cầu hủy phán quyết trọng tài, nghĩa vụ chứng minh được xác định như sau:

a) Bên yêu cầu hủy phán quyết trọng tài quy định tại các điểm a, b, c và d khoản 2 Điều này có nghĩa vụ chứng minh Hội đồng trọng tài đã ra phán quyết thuộc một trong các trường hợp đó;

b) Đối với yêu cầu hủy phán quyết trọng tài quy định tại điểm đ khoản 2 Điều này, Tòa án có trách nhiệm chủ động xác minh thu thập chứng cứ để quyết định hủy hay không hủy phán quyết trọng tài.

Phán quyết trọng tài có hiệu lực ngay sau khi được ban hành và bắt buộc các bên phải thi hành. Pháp luật ưu tiên cơ chế tự nguyện thi hành nhằm khuyến khích tinh thần hợp tác và tôn trọng cam kết giữa các bên. Tuy nhiên, nếu bên phải thi hành không thực hiện đúng thời hạn mà cũng không yêu cầu hủy phán quyết thì bên được thi hành có thể yêu cầu Cơ quan thi hành án dân sự ra quyết định cưỡng chế thi hành. Trường hợp phán quyết bị yêu cầu hủy, Tòa án chỉ xem xét trong những căn cứ chặt chẽ được quy định tại Điều 68 Luật Trọng tài thương mại 2010.

Tình huống giả định:

• Phán quyết trọng tài có hiệu lực nhưng chưa được thi hành
  Sau khi Hội đồng trọng tài VIAC ra phán quyết buộc Công ty TNHH Minh Long thanh toán toàn bộ số tiền còn nợ và lãi chậm trả cho Công ty Cổ phần Thiên Phúc, phía Minh Long vẫn không tự nguyện thực hiện nghĩa vụ. Hai bên tiếp tục trao đổi nhưng không đạt thỏa thuận.

• Bên được thi hành nộp đơn yêu cầu cơ quan thi hành án
  Hết thời hạn thi hành phán quyết, Công ty Thiên Phúc nộp đơn đến Cục Thi hành án dân sự Thành phố Hồ Chí Minh kèm theo bản sao phán quyết trọng tài và biên bản xác nhận việc gửi phán quyết. Cơ quan thi hành án xem xét hồ sơ, xác định phán quyết hợp lệ và ra quyết định thụ lý yêu cầu thi hành.

• Cục Thi hành án dân sự tổ chức cưỡng chế thi hành phán quyết
  Do Công ty Minh Long vẫn không tự nguyện thực hiện, Chấp hành viên tổ chức biện pháp cưỡng chế, phong tỏa tài khoản và kê biên tài sản để bảo đảm thi hành phán quyết. Sau khi số tiền được thu hồi, Cơ quan thi hành án chuyển giao lại cho Công ty Thiên Phúc, hoàn tất việc thi hành phán quyết trọng tài.

(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)

3. Kết luận

Phán quyết trọng tài thương mại là quyết định cuối cùng của Hội đồng trọng tài, có giá trị ràng buộc và chấm dứt quá trình tố tụng trọng tài. Việc thi hành phán quyết được ưu tiên theo nguyên tắc tự nguyện nhưng nếu bên phải thi hành không thực hiện thì Cơ quan thi hành án dân sự có thẩm quyền áp dụng biện pháp cưỡng chế để bảo đảm hiệu lực pháp luật.