Việc sử dụng lao động chưa thành niên luôn là vấn đề được pháp luật kiểm soát chặt chẽ nhằm bảo vệ sức khỏe và sự phát triển toàn diện của người lao động. Pháp luật quy định rõ những công việc mà người từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi không được làm, đặc biệt là các công việc nặng nhọc, độc hại hoặc nguy hiểm. Bên cạnh đó, người sử dụng lao động còn phải tuân thủ những nguyên tắc nhất định khi ký kết và tổ chức công việc cho lao động trong nhóm tuổi này.
1. Những công việc nào bị cấm sử dụng lao động từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi?
Khoản 1 Điều 147 Bộ luật Lao động 2019; Khoản 1 Điều 9 Thông tư 09/2020/TT-BLĐTBXH quy định:
Điều 147. Công việc và nơi làm việc cấm sử dụng người lao động từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi
1. Cấm sử dụng người lao động từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi làm các công việc sau đây:
a) Mang, vác, nâng các vật nặng vượt quá thể trạng của người chưa thành niên;
b) Sản xuất, kinh doanh cồn, rượu, bia, thuốc lá, chất tác động đến tinh thần hoặc chất gây nghiện khác;
c) Sản xuất, sử dụng hoặc vận chuyển hóa chất, khí gas, chất nổ;
d) Bảo trì, bảo dưỡng thiết bị, máy móc;
đ) Phá dỡ các công trình xây dựng;
e) Nấu, thổi, đúc, cán, dập, hàn kim loại;
g) Lặn biển, đánh bắt thủy, hải sản xa bờ;
h) Công việc khác gây tổn hại đến sự phát triển thể lực, trí lực, nhân cách của người chưa thành niên.
2. Cấm sử dụng người lao động từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi làm việc ở các nơi sau đây:
a) Dưới nước, dưới lòng đất, trong hang động, trong đường hầm;
b) Công trường xây dựng;
c) Cơ sở giết mổ gia súc;
d) Sòng bạc, quán bar, vũ trường, phòng hát karaoke, khách sạn, nhà nghỉ, cơ sở tắm hơi, cơ sở xoa bóp; điểm kinh doanh xổ số, dịch vụ trò chơi điện tử;
đ) Nơi làm việc khác gây tổn hại đến sự phát triển thể lực, trí lực, nhân cách của người chưa thành niên.
3. Bộ trưởng Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội quy định danh mục tại điểm h khoản 1 và điểm đ khoản 2 Điều này.
Điều 9. Danh mục công việc, nơi làm việc gây tổn hại đến sự phát triển thể lực, trí lực, nhân cách của người chưa thành niên
1. Ban hành kèm theo Thông tư này Phụ lục III - Danh mục công việc gây tổn hại đến sự phát triển thể lực, trí lực, nhân cách của người chưa thành niên theo quy định tại điểm h khoản 1 Điều 147 của Bộ luật Lao động.
2. Ban hành kèm theo Thông tư này Phụ lục IV - Danh mục nơi làm việc gây tổn hại đến sự phát triển thể lực, trí lực, nhân cách của người chưa thành niên theo quy định tại điểm đ khoản 2 Điều 147 của Bộ luật Lao động.
Pháp luật đặt ra danh mục các công việc cấm sử dụng lao động từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi nhằm bảo đảm rằng nhóm lao động này không bị đặt vào môi trường làm việc có rủi ro cao. Những công việc liên quan đến mang vác nặng vượt khả năng thể chất dễ gây tổn thương xương khớp và ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe. Các ngành nghề như sản xuất, kinh doanh rượu, bia, thuốc lá hoặc chất gây nghiện bị cấm để bảo vệ người chưa thành niên khỏi việc tiếp xúc với các chất độc hại cho thể chất và tinh thần.
Tương tự, các công việc liên quan đến hóa chất, khí gas, chất nổ hoặc phá dỡ công trình xây dựng tiềm ẩn nguy cơ tai nạn lao động nghiêm trọng, không phù hợp với độ tuổi chưa đủ trưởng thành. Những công việc như lặn biển, đánh bắt xa bờ hay luyện kim đòi hỏi sức khỏe, kỹ năng và khả năng chịu đựng cao mà người dưới 18 tuổi chưa thể đáp ứng.
Tình huống giả định:
Doanh nghiệp may mặc tại Phường Thanh Xuân, TP. Hà Nội vi phạm khi sử dụng lao động chưa thành niên
-
Doanh nghiệp tuyển dụng lao động 16 tuổi làm việc nặng
Tháng 8/2025, Công ty TNHH May Việt Thịnh tại Phường Thanh Xuân, TP. Hà Nội ký hợp đồng với em Trần Minh Quân, 16 tuổi, giao nhiệm vụ bốc xếp và vận chuyển các kiện vải nặng vượt quá thể trạng. -
Gia đình phát hiện và gửi đơn khiếu nại
Sau một thời gian làm việc, Quân bị đau lưng, ảnh hưởng đến sức khỏe. Cha mẹ của Quân phát hiện sự việc và gửi đơn đến Thanh tra Sở Lao động - Thương binh và Xã hội Hà Nội yêu cầu kiểm tra. -
Cơ quan chức năng xử lý vi phạm
Qua thanh tra, cơ quan chức năng xác định doanh nghiệp đã vi phạm khoản 1 Điều 147 Bộ luật Lao động 2019 khi giao công việc vượt quá sức lao động chưa thành niên. Công ty bị xử phạt hành chính, buộc chấm dứt công việc vi phạm và sắp xếp cho Quân làm công việc nhẹ phù hợp.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)
2. Nguyên tắc khi sử dụng lao động từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi là gì?
Căn cứ Điều 144 Bộ luật Lao động 2019 quy định:
Điều 144. Nguyên tắc sử dụng lao động chưa thành niên
1. Lao động chưa thành niên chỉ được làm công việc phù hợp với sức khỏe để bảo đảm sự phát triển thể lực, trí lực, nhân cách.
2. Người sử dụng lao động khi sử dụng lao động chưa thành niên có trách nhiệm quan tâm chăm sóc người lao động về các mặt lao động, sức khỏe, học tập trong quá trình lao động.
3. Khi sử dụng lao động chưa thành niên, người sử dụng lao động phải có sự đồng ý của cha, mẹ hoặc người giám hộ; lập sổ theo dõi riêng, ghi đầy đủ họ tên, ngày tháng năm sinh, công việc đang làm, kết quả những lần kiểm tra sức khỏe định kỳ và xuất trình khi cơ quan nhà nước có thẩm quyền yêu cầu.
4. Người sử dụng lao động phải tạo cơ hội để lao động chưa thành niên được học văn hóa, giáo dục nghề nghiệp, đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao trình độ kỹ năng nghề.
Pháp luật yêu cầu khi sử dụng lao động từ đủ 15 đến chưa đủ 18 tuổi, công việc được giao phải phù hợp với sức khỏe và lứa tuổi, không gây hại đến sự phát triển thể chất, trí tuệ và nhân cách. Người sử dụng lao động có trách nhiệm quan tâm đến sức khỏe, học tập, điều kiện làm việc của các em, thay vì chỉ đặt nặng hiệu quả công việc.
Ngoài ra, doanh nghiệp chỉ được thuê lao động chưa thành niên khi có sự đồng ý của cha mẹ hoặc người giám hộ. Họ phải lập sổ theo dõi riêng với đầy đủ thông tin và kết quả khám sức khỏe định kỳ, đồng thời tạo điều kiện để các em tiếp tục học văn hóa hoặc học nghề.
Tình huống giả định:
Doanh nghiệp dịch vụ tại Phường Hải Châu 1, TP. Đà Nẵng vi phạm nguyên tắc khi sử dụng lao động 16 tuổi
-
Doanh nghiệp ký hợp đồng với lao động chưa thành niên
Tháng 9/2025, Công ty TNHH Thương mại và Dịch vụ Thành Đạt tại Phường Hải Châu 1, TP. Đà Nẵng ký hợp đồng làm việc với em Nguyễn Thu Hà, 16 tuổi. Công ty bố trí Hà làm việc bán hàng tại cửa hàng tiện lợi kiêm kiểm kê kho, với ca tối từ 18 giờ đến 23 giờ. -
Gia đình phản ánh về điều kiện lao động
Sau một thời gian, em Hà thường xuyên mệt mỏi, học lực giảm sút do phải làm việc khuya và không có thời gian ôn bài. Cha mẹ em phát hiện việc công ty chưa hề xin ý kiến đồng ý của gia đình trước khi ký hợp đồng, cũng không lập sổ theo dõi riêng về sức khỏe và học tập cho lao động chưa thành niên. Gia đình đã gửi đơn phản ánh đến Sở Lao động - Thương binh và Xã hội Đà Nẵng. -
Cơ quan chức năng kiểm tra và xử lý
Qua thanh tra, cơ quan chức năng xác định công ty vi phạm nhiều nguyên tắc sử dụng lao động chưa thành niên không có sự đồng ý của cha mẹ, không lập hồ sơ theo dõi riêng, và sắp xếp ca làm việc ảnh hưởng đến sức khỏe cũng như việc học của Hà. Kết quả, công ty bị xử phạt hành chính, buộc điều chỉnh ca làm phù hợp và tạo điều kiện để Hà tiếp tục việc học văn hóa.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)
3. Kết luận
Pháp luật lao động quy định rõ ràng nhằm bảo vệ quyền lợi cho người lao động từ đủ 15 đến chưa đủ 18 tuổi. Ở nhóm tuổi này, các em không được làm công việc nặng nhọc, độc hại hoặc nguy hiểm như mang vác quá sức, sản xuất rượu bia, thuốc lá, hay tiếp xúc hóa chất độc hại. Đồng thời, khi sử dụng lao động chưa thành niên, doanh nghiệp phải tuân thủ nguyên tắc về sức khỏe, học tập, sự đồng ý của cha mẹ và lập hồ sơ theo dõi riêng.
