Người mất năng lực hành vi dân sự không được góp vốn hay thành lập doanh nghiệp. Nếu vi phạm sẽ bị phạt từ 20 đến 30 triệu đồng và buộc thay đổi thành viên góp vốn.
Trong hoạt động kinh doanh, việc góp vốn thành lập doanh nghiệp đòi hỏi người tham gia phải có đầy đủ năng lực hành vi dân sự để chịu trách nhiệm trước pháp luật. Vì vậy pháp luật đã quy định rõ những trường hợp không được phép góp vốn thành lập doanh nghiệp, trong đó có người bị mất năng lực hành vi dân sự.
1. Người mất năng lực hành vi dân sự có được góp vốn thành lập doanh nghiệp không?
Quy định này được nêu cụ thể tại khoản 2 Điều 17 Luật Doanh nghiệp 2020 như sau:
Điều 17. Quyền thành lập, góp vốn, mua cổ phần, mua phần vốn góp và quản lý doanh nghiệp
...
2. Tổ chức, cá nhân sau đây không có quyền thành lập và quản lý doanh nghiệp tại Việt Nam:
...
đ) Người chưa thành niên; người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự; người bị mất năng lực hành vi dân sự; người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi; tổ chức không có tư cách pháp nhân;
...
Việc cấm người mất năng lực hành vi dân sự góp vốn hay thành lập doanh nghiệp xuất phát từ nguyên tắc bảo vệ quyền lợi của chính họ. Những cá nhân này thường phải có người giám hộ để thay mặt thực hiện các giao dịch dân sự. Nếu họ trực tiếp tham gia vào hoạt động góp vốn, rủi ro pháp lý sẽ rất lớn vì họ không thể tự chịu trách nhiệm về các quyết định kinh doanh.
Ngoài ra, quy định này còn nhằm bảo vệ đối tác và thị trường. Một doanh nghiệp có thành viên bị mất năng lực hành vi dân sự sẽ khó đảm bảo tính minh bạch và an toàn trong giao dịch. Vì vậy, Luật Doanh nghiệp 2020 đã loại trừ hoàn toàn nhóm đối tượng này khỏi phạm vi được phép thành lập và góp vốn doanh nghiệp.
Tình huống giả định
- Ông An bị tuyên mất năng lực hành vi dân sự
Ông Nguyễn Văn An, 45 tuổi, bị Tòa án tuyên bố mất năng lực hành vi dân sự do bệnh tâm thần. - Ông An vẫn cùng bạn bè góp vốn thành lập công ty
Mặc dù biết ông An đã mất năng lực hành vi dân sự nhưng bạn bè của ông vẫn nộp hồ sơ đăng ký góp vốn thành lập công ty kinh doanh vận tải mà ông An có góp vốn trước đó. - Hồ sơ thành lập công ty của ông An bị từ chối
Phòng Đăng ký kinh doanh - Sở Kế hoạch và Đầu tư kiểm tra và từ chối tiếp nhận hồ sơ, do căn cứ Điều 17 Luật Doanh nghiệp 2020, ông An thuộc đối tượng không có quyền thành lập và quản lý doanh nghiệp.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Người bị mất năng lực hành vi dân sự góp vốn thành lập doanh nghiệp bị phạt bao nhiêu?
Quy định này được nêu cụ thể tại khoản 2 Điều 46 Nghị định 122/2021/NĐ-CP như sau:
Điều 46. Vi phạm về thành lập doanh nghiệp
...
2. Phạt tiền từ 20.000.000 đồng đến 30.000.000 đồng đối với một trong các hành vi sau:
...
b) Không có quyền góp vốn, mua cổ phần, phần vốn góp nhưng vẫn thực hiện.
...
5. Biện pháp khắc phục hậu quả:
a) Buộc thay đổi thành viên góp vốn, mua cổ phần, phần vốn góp đối với hành vi vi phạm quy định tại điểm b khoản 2 Điều này;
...
Khi người mất năng lực hành vi dân sự vẫn góp vốn thành lập doanh nghiệp, hành vi này bị coi là hành vi không có quyền góp vốn nhưng vẫn thực hiện. Theo khoản 2 Điều 46 Nghị định 122/2021/NĐ-CP, mức phạt tiền được quy định trong khung từ 20 triệu đến 30 triệu đồng. Ngoài phạt tiền, Nghị định còn quy định biện pháp khắc phục hậu quả: buộc thay đổi thành viên góp vốn. Điều này có nghĩa là người mất năng lực hành vi dân sự sẽ bị loại bỏ khỏi danh sách thành viên, cổ đông; phần vốn góp đứng tên họ sẽ phải điều chỉnh sang người hợp pháp khác hoặc hủy bỏ. Chỉ khi hoàn tất việc khắc phục này, công ty mới được công nhận hoạt động hợp pháp.
Tình huống giả định
- Bà Hoà bị tuyên mất năng lực hành vi dân sự
Bà Lê Thị Hòa, 50 tuổi, bị Tòa án tuyên bố mất năng lực hành vi dân sự do bệnh Alzheimer. - Bà Hoà cùng con trai góp vố thành lập doanh nghiệp
Mặc dù biết bà Hoà bị mất năng lực hành vi dân sự nhưng con trai vẫn lập hồ sơ cho bà Hoà góp vốn thành lập Công ty TNHH Hòa Minh, đăng ký vốn điều lệ 5 tỷ đồng, trong đó bà Hòa đứng tên góp 2 tỷ. - Cơ quan chức năng lập biên bản xử phạt
Cơ quan chức năng phát hiện vi phạm và lập biên bản xử phạt hành chính doanh nghiệp với mức 25 triệu đồng theo Điều 46 Nghị định 122/2021/NĐ-CP. - Công ty buộc điều chỉnh thành viên
Công ty buộc phải loại bỏ phần vốn góp đứng tên bà Hòa và đăng ký điều chỉnh thành viên góp vốn mới.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Người mất năng lực hành vi dân sự không có quyền góp vốn, thành lập hoặc quản lý doanh nghiệp. Nếu vẫn thực hiện, doanh nghiệp sẽ bị xử phạt hành chính từ 20 đến 30 triệu đồng và buộc phải thay đổi thành viên góp vốn để bảo đảm hoạt động hợp pháp.
