Người lao động có những quyền gì?

Trong quan hệ lao động, người lao động là bên trực tiếp thực hiện công việc và nhận lương từ người sử dụng lao động. Bộ luật Lao động năm 2019 quy định rõ quyền và nghĩa vụ của họ nhằm bảo đảm công bằng, an toàn và tôn trọng nhân phẩm trong công việc. Những quy định này cũng góp phần củng cố trách nhiệm nghề nghiệp và ý thức tuân thủ pháp luật của người lao động.

1. Người lao động có những quyền gì?

Khoản 1 Điều 5 Bộ luật Lao động năm 2019 quy định như sau: 

Bộ luật Lao động năm 2019 

Điều 5. Quyền và nghĩa vụ của người lao động

1. Người lao động có các quyền sau đây:

a) Làm việc; tự do lựa chọn việc làm, nơi làm việc, nghề nghiệp, học nghề, nâng cao trình độ nghề nghiệp; không bị phân biệt đối xử, cưỡng bức lao động, quấy rối tình dục tại nơi làm việc;

b) Hưởng lương phù hợp với trình độ, kỹ năng nghề trên cơ sở thỏa thuận với người sử dụng lao động; được bảo hộ lao động, làm việc trong điều kiện bảo đảm về an toàn, vệ sinh lao động; nghỉ theo chế độ, nghỉ hằng năm có hưởng lương và được hưởng phúc lợi tập thể;

c) Thành lập, gia nhập, hoạt động trong tổ chức đại diện người lao động, tổ chức nghề nghiệp và tổ chức khác theo quy định của pháp luật; yêu cầu và tham gia đối thoại, thực hiện quy chế dân chủ, thương lượng tập thể với người sử dụng lao động và được tham vấn tại nơi làm việc để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của mình; tham gia quản lý theo nội quy của người sử dụng lao động;

d) Từ chối làm việc nếu có nguy cơ rõ ràng đe dọa trực tiếp đến tính mạng, sức khỏe trong quá trình thực hiện công việc;

đ) Đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động;

e) Đình công;

g) Các quyền khác theo quy định của pháp luật.

...

Pháp luật Việt Nam bảo vệ toàn diện quyền và lợi ích của người lao động trong mọi lĩnh vực việc làm. Người lao động được làm việc an toàn, công bằng và có quyền tham gia tổ chức đại diện để bảo vệ lợi ích chính đáng của mình.

Tình huống giả định 

• Tình huống thực tế
  Ngày 15/8/2025, chị Nguyễn Thị Lan – công nhân tại Công ty TNHH Dệt may Hưng Thịnh ở Thành phố Hồ Chí Minh – phát hiện máy dệt bị hở điện, có nguy cơ gây giật.

• Hành động hợp pháp
  Chị Lan từ chối tiếp tục làm việc và báo cho quản đốc để khắc phục. Công ty kiểm tra, xác nhận nguy cơ là có thật và tạm ngừng dây chuyền để sửa chữa.

• Kết quả pháp lý
  Theo điểm d khoản 1 Điều 5 Bộ luật Lao động năm 2019, hành vi của chị Lan hoàn toàn hợp pháp, thể hiện quyền từ chối làm việc khi có nguy cơ đe dọa đến tính mạng.

Tình huống trên là tình huống không có thật, chỉ mang tính minh họa. 

2. Người lao động có những nghĩa vụ gì?

Khoản 2 Điều 5 Bộ luật Lao động năm 2019 quy định như sau: 

Bộ luật Lao động năm 2019

Điều 5. Quyền và nghĩa vụ của người lao động 

...

2. Người lao động có các nghĩa vụ sau đây:

a) Thực hiện hợp đồng lao động, thỏa ước lao động tập thể và thỏa thuận hợp pháp khác;

b) Chấp hành kỷ luật lao động, nội quy lao động; tuân theo sự quản lý, điều hành, giám sát của người sử dụng lao động;

c) Thực hiện quy định của pháp luật về lao động, việc làm, giáo dục nghề nghiệp, bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp và an toàn, vệ sinh lao động.

Nguyên tắc này thể hiện sự hài hòa trong quan hệ lao động giữa quyền và nghĩa vụ của các bên. Người lao động vừa được bảo vệ quyền lợi, vừa phải tuân thủ kỷ luật và bảo đảm hiệu quả công việc.

Tình huống giả định 

• Thực hiện nghĩa vụ trong quan hệ lao động
  Ngày 10/9/2025, anh Trần Quốc Bình – nhân viên kỹ thuật của Công ty TNHH Cơ điện Á Châu – tự ý nghỉ việc 5 ngày không phép, gây đình trệ dây chuyền sản xuất.

• Xử lý vi phạm
  Công ty lập biên bản vi phạm, yêu cầu anh Bình giải trình và quyết định xử lý kỷ luật lao động bằng hình thức khiển trách theo đúng quy định của pháp luật.

• Kết quả pháp lý
  Việc xử lý của công ty là đúng căn cứ pháp lý, còn anh Bình phải chịu trách nhiệm vì vi phạm nghĩa vụ chấp hành nội quy lao động.

Tình huống trên là tình huống không có thật, chỉ mang tính minh họa. 

3. Kết luận 

Người lao động vừa là chủ thể được pháp luật bảo vệ, vừa là người phải tuân thủ kỷ luật trong quan hệ lao động. Họ được bảo đảm quyền tự do làm việc, hưởng lương và được tham gia tổ chức đại diện, nhưng cũng phải thực hiện hợp đồng và quy định pháp luật liên quan. Sự cân bằng giữa quyền và nghĩa vụ chính là nền tảng xây dựng quan hệ lao động hài hòa, ổn định và tiến bộ trong doanh nghiệp.