Quấy rối tình dục tại nơi làm việc là một trong những vấn đề diễn ra thường xuyên nhưng vẫn còn nhiều người e ngại không lên tiếng. Trong những tình huống bị quấy rối, người lao động có thể chọn nhiều cách ứng phó tùy vào mức độ và hoàn cảnh cụ thể. Đồng thời, người có hành vi vi phạm cũng sẽ phải chịu các chế tài từ xử lý kỷ luật nội bộ đến xử phạt hành chính hoặc thậm chí là truy cứu trách nhiệm hình sự.
1. Quấy rối tình dục tại nơi làm việc là hành vi gì?
Khoản 9 Điều 3 Bộ luật Lao động 2019 quy định:
Điều 3. Giải thích từ ngữ
...
9. Quấy rối tình dục tại nơi làm việc là hành vi có tính chất tình dục của bất kỳ người nào đối với người khác tại nơi làm việc mà không được người đó mong muốn hoặc chấp nhận. Nơi làm việc là bất kỳ nơi nào mà người lao động thực tế làm việc theo thỏa thuận hoặc phân công của người sử dụng lao động.
Khoản 3 Điều 84 Nghị định 145/2020/NĐ-CP hướng dẫn rõ thêm:
Điều 84. Quấy rối tình dục tại nơi làm việc
...
3. Nơi làm việc quy định tại khoản 9 Điều 3 của Bộ luật Lao động là bất cứ địa điểm nào mà người lao động thực tế làm việc theo thỏa thuận hoặc phân công của người sử dụng lao động, bao gồm cả những địa điểm hay không gian có liên quan đến công việc như các hoạt động xã hội, hội thảo, tập huấn, chuyến đi công tác chính thức, bữa ăn, hội thoại trên điện thoại, các hoạt động giao tiếp qua phương tiện điện tử, phương tiện đi lại do người sử dụng lao động bố trí từ nơi ở đến nơi làm việc và ngược lại, nơi ở do người sử dụng lao động cung cấp và địa điểm khác do người sử dụng lao động quy định.
Pháp luật hiện hành không chỉ định nghĩa rõ ràng quấy rối tình dục tại nơi làm việc là gì, mà còn mở rộng phạm vi không gian nơi các hành vi này có thể xảy ra. Quan trọng nhất là yếu tố không mong muốn hoặc không được chấp nhận từ phía người bị tác động.
Nơi làm việc không chỉ là văn phòng, xưởng sản xuất hay trụ sở công ty mà còn bao gồm nhiều không gian có tính chất liên quan như chuyến đi công tác, bữa tiệc công ty, hội thảo chuyên môn, hay thậm chí là những cuộc gọi điện thoại, tin nhắn công việc. Chính vì thế, một lời gợi ý khiếm nhã trong lúc đi công tác, một ánh mắt soi mói tại buổi tiệc tất niên, hay tin nhắn có nội dung khiêu khích cũng có thể bị xem là hành vi quấy rối tình dục.
Pháp luật cũng quy định rõ các dạng hành vi cụ thể như quấy rối bằng hành vi thể chất (sờ mó, tiếp xúc cơ thể), bằng lời nói (gợi ý khiếm nhã, bình phẩm ngoại hình mang tính tình dục), hoặc bằng hành vi thông qua hình ảnh, clip, biểu cảm gợi dục…. Dù là hành vi trực tiếp hay gián tiếp, nếu tạo ra môi trường làm việc căng thẳng, bất an cho người bị quấy rối thì đều có thể bị xử lý.
Ví dụ thực tế:
Giám đốc công ty Nhã Nam bị tố có hành vi vượt giới hạn với nhân viên nữ
Tối 20/4, Tiến sĩ Đặng Hoàng Giang công khai lý do dừng hợp tác với Công ty Nhã Nam do liên quan đến vụ việc ông Nguyễn Nhật Anh – nguyên Tổng Giám đốc Nhã Nam – bị tố quấy rối một nữ nhân viên. Ông Giang cho biết đã trực tiếp gặp và trao đổi kỹ lưỡng với nạn nhân, người vốn là người thân của ông, và khẳng định các hành vi, lời nói của ông Nhật Anh đã vượt qua giới hạn của sự quý mến, gây sợ hãi, tức giận và mất lòng tin nơi nạn nhân.
Dù đã phản ánh sự việc với cấp quản lý trung gian trong công ty, nữ nhân viên chỉ nhận được sự thờ ơ, bao che hoặc coi nhẹ sự nghiêm trọng của vấn đề. Thái độ này tiếp diễn ngay cả khi câu chuyện lan rộng trong nội bộ công ty, khiến nạn nhân bị ảnh hưởng tiêu cực về tâm lý.
Rạng sáng 18/4, ông Nguyễn Nhật Anh đăng lời xin lỗi trên fanpage chính thức, thừa nhận đã có hành vi thể hiện sự “quan tâm, quý mến” với nhân viên nữ, nhưng cho rằng hành vi không vượt chuẩn mực đạo đức, chỉ vô tình gây khó xử. Lời xin lỗi bị dư luận đánh giá là thiếu thành khẩn, mang tính đổ lỗi, gây bức xúc và dẫn đến làn sóng đòi tẩy chay Nhã Nam.
Đêm 20/4, Nhã Nam thông báo tạm ngưng chức vụ Tổng Giám đốc của ông Nhật Anh và giao ông Dương Thanh Hoài tạm thời đảm nhiệm các công việc liên quan. Trong thông cáo gồm 7 điểm, công ty thừa nhận xử lý thiếu kịp thời, xin lỗi vì gây tổn hại đến nạn nhân và cam kết hợp tác với cơ quan chức năng để xác minh, xử lý và chịu trách nhiệm bồi thường các tổn thất tinh thần, thể chất cho người bị hại.
Nguồn: Báo Dân Trí
2. Hành vi quấy rối ở nơi làm việc bị xử lý ra sao?
Khoản 2 Điều 125 Bộ luật Lao động 2019 quy định:
Điều 125. Áp dụng hình thức xử lý kỷ luật sa thải
Hình thức xử lý kỷ luật sa thải được người sử dụng lao động áp dụng trong trường hợp sau đây:
...
2. Người lao động có hành vi tiết lộ bí mật kinh doanh, bí mật công nghệ, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ của người sử dụng lao động, có hành vi gây thiệt hại nghiêm trọng hoặc đe dọa gây thiệt hại đặc biệt nghiêm trọng về tài sản, lợi ích của người sử dụng lao động hoặc quấy rối tình dục tại nơi làm việc được quy định trong nội quy lao động;
Khoản 3 Điều 11 Nghị định 12/2022/NĐ-CP quy định:
Điều 11. Vi phạm quy định về thực hiện hợp đồng lao động
...
3. Phạt tiền từ 15.000.000 đồng đến 30.000.000 đồng đối với hành vi quấy rối tình dục tại nơi làm việc nhưng chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự.
...
Căn cứ Điều 155 Bộ luật Hình sự 2015 quy định:
Điều 155. Tội làm nhục người khác
1. Người nào xúc phạm nghiêm trọng nhân phẩm, danh dự của người khác, thì bị phạt cảnh cáo, phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 30.000.000 đồng hoặc phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm.
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 03 tháng đến 02 năm:
a) Phạm tội 02 lần trở lên;
b) Đối với 02 người trở lên;
c) Lợi dụng chức vụ, quyền hạn;
d) Đối với người đang thi hành công vụ;
đ) Đối với người dạy dỗ, nuôi dưỡng, chăm sóc, chữa bệnh cho mình;
e) Sử dụng mạng máy tính hoặc mạng viễn thông, phương tiện điện tử để phạm tội;
g) Gây rối loạn tâm thần và hành vi của nạn nhân từ 11% đến 45%.
3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 02 năm đến 05 năm:
a) Gây rối loạn tâm thần và hành vi của nạn nhân 46% trở lên;
b) Làm nạn nhân tự sát.
4. Người phạm tội còn có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.
Tùy vào tính chất, mức độ vi phạm, người có hành vi quấy rối tình dục tại nơi làm việc có thể đối diện với ba cấp độ xử lý gồm kỷ luật lao động, xử phạt hành chính, và xử lý hình sự.
Thứ nhất, nếu hành vi vi phạm được quy định rõ trong nội quy lao động của doanh nghiệp, thì người sử dụng lao động hoàn toàn có quyền xử lý kỷ luật người vi phạm – bao gồm cả hình thức sa thải. Đây là hình thức xử lý nội bộ mạnh mẽ nhất trong môi trường lao động, thường áp dụng cho các hành vi vi phạm nghiêm trọng làm ảnh hưởng đến người khác và môi trường làm việc chung.
Thứ hai, nếu hành vi quấy rối chưa đến mức xử lý hình sự, thì người vi phạm có thể bị xử phạt hành chính từ 15 đến 30 triệu đồng, theo quy định tại Nghị định 12/2022/NĐ-CP. Việc xử phạt hành chính thường được áp dụng khi hành vi không chỉ bị lên án về mặt đạo đức mà còn vi phạm chuẩn mực pháp luật trong quan hệ lao động.
Thứ ba, trong trường hợp hành vi quấy rối mang tính làm nhục, xúc phạm nghiêm trọng danh dự, nhân phẩm của nạn nhân – đặc biệt là hành vi lặp lại nhiều lần, sử dụng mạng xã hội, hoặc gây hậu quả nặng nề về tâm lý – thì có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội làm nhục người khác theo Điều 155 Bộ luật Hình sự 2015. Mức phạt cao nhất có thể lên đến 5 năm tù giam, tùy vào hậu quả cụ thể.
Như vậy, xử lý hành vi quấy rối tình dục không dừng lại ở mức cảnh báo hay nội bộ công ty mà có thể kéo dài đến chế tài pháp lý nghiêm khắc hơn nếu hành vi vượt quá giới hạn chịu đựng hoặc xâm hại đến quyền cá nhân của người bị quấy rối.
Ví dụ thực tế:
Kỷ luật Giám đốc Nhà khách vì vi phạm đạo đức công vụ và quấy rối cấp dưới
Ông Trần Văn Dũng, Giám đốc Nhà khách Tỉnh ủy Đắk Lắk, bị Ủy ban Kiểm tra Đảng ủy khối cơ quan và doanh nghiệp tỉnh kỷ luật bằng hình thức khiển trách về mặt Đảng sau khi bị tố cáo có hành vi quấy rối tình dục nữ nhân viên tại đơn vị.
Cụ thể, trong quá trình công tác, ông Dũng bị một nhân viên nữ tố cáo có những hành vi không đúng mực, gây ảnh hưởng đến danh dự, nhân phẩm và môi trường làm việc. Sau khi tiếp nhận đơn thư, cơ quan chức năng đã vào cuộc xác minh. Kết quả cho thấy hành vi của ông Dũng vi phạm quy định về những điều đảng viên không được làm và quy tắc ứng xử nơi công sở.
Dù chưa có dấu hiệu phạm tội hình sự, nhưng hành vi quấy rối tình dục này được xác định là gây dư luận xấu, ảnh hưởng đến uy tín của tổ chức Đảng và cơ quan Nhà khách, do đó ông Dũng bị kỷ luật khiển trách. Đồng thời, đơn vị quản lý đã có biện pháp xử lý hành chính phù hợp theo thẩm quyền.
Nguồn: Báo Tiền Phong
3. Kết luận
Quấy rối tình dục tại nơi làm việc là hành vi vi phạm nghiêm trọng quyền cá nhân và đạo đức nghề nghiệp, có thể xảy ra dưới nhiều hình thức cả trực tiếp lẫn gián tiếp. Người lao động khi rơi vào tình huống này có thể lựa chọn khiếu nại nội bộ, chấm dứt hợp đồng hoặc tố cáo ra cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Đối với người có hành vi quấy rối, pháp luật hiện hành đã có cơ chế xử lý rõ ràng, từ kỷ luật lao động, xử phạt hành chính đến truy cứu trách nhiệm hình sự nếu gây hậu quả nghiêm trọng.
