Nguyên tắc phòng, chống mua bán người là gì?

Mua bán người là hành vi nguy hiểm, xâm phạm nghiêm trọng quyền con người, đặc biệt là quyền tự do thân thể, danh dự và nhân phẩm. Pháp luật quy định rõ khái niệm mua bán người và thiết lập các nguyên tắc phòng, chống nhằm bảo vệ nạn nhân, xử lý nghiêm hành vi vi phạm và tăng cường sự phối hợp của các cơ quan, tổ chức trong và ngoài nước. Hiểu rõ các nguyên tắc này giúp nâng cao nhận thức cộng đồng và tăng hiệu quả phòng ngừa tội phạm.

1. Mua bán người là gì?

Căn cứ theo khoản 1 Điều 2 Luật Phòng, chống mua bán người 2024 quy định:

Luật Phòng, chống mua bán người 2024

Điều 2. Giải thích từ ngữ

Trong Luật này, các từ ngữ dưới đây được hiểu như sau:

1. Mua bán người là hành vi tuyển mộ, vận chuyển, chứa chấp, chuyển giao hoặc tiếp nhận người nhằm mục đích nhận tiền, tài sản, lợi ích vật chất khác, bóc lột tình dục, cưỡng bức lao động, lấy bộ phận cơ thể người hoặc nhằm mục đích vô nhân đạo khác bằng cách dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực, lừa gạt hoặc thủ đoạn khác.

...

Mua bán người không chỉ giới hạn ở việc trao đổi hay mua bán trực tiếp mà bao gồm cả những hành vi tưởng chừng “chuẩn bị” như tuyển mộ, vận chuyển, chứa chấp hay giữ giấy tờ để khống chế nạn nhân. Việc mô tả đầy đủ các thủ đoạn như dùng vũ lực, đe dọa, lừa gạt hoặc lợi dụng hoàn cảnh khó khăn giúp cơ quan chức năng nhận diện hành vi phạm tội sớm hơn và có cơ sở pháp lý để can thiệp kịp thời. Nhờ định nghĩa rộng và rõ ràng, pháp luật tạo nền tảng quan trọng cho công tác phòng ngừa, phát hiện và bảo vệ người có nguy cơ trở thành nạn nhân của tội phạm mua bán người.

Tình huống giả định 

• Thu nhập cao, công việc nhẹ

  Chị Trần Bảo Trâm (TP. Cần Thơ) được một người quen giới thiệu sang nước ngoài làm việc với lời hứa “thu nhập cao, công việc nhẹ”. Người này yêu cầu chị nộp khoản tiền đặt cọc lớn và giao toàn bộ giấy tờ tùy thân để “làm hồ sơ xuất cảnh”. Vì tin lời, chị Trâm đồng ý mà không lường trước những rủi ro tiềm ẩn.

• Quá trình phát hiện sự việc

  Trong đợt kiểm tra về hoạt động môi giới lao động, cơ quan chức năng phát hiện nhóm người tổ chức đưa lao động trái phép ra nước ngoài, có dấu hiệu tuyển mộ phụ nữ để đưa sang làm việc nặng nhọc và bóc lột sức lao động. Qua xác minh, chị Trâm được xác định là người có nguy cơ rất cao bị đưa vào đường dây mua bán người thông qua thủ đoạn lừa gạt.

• Kết quả và ý nghĩa pháp lý

  Chị Trâm được giải cứu, hỗ trợ lấy lại giấy tờ cá nhân và được tư vấn pháp lý, tâm lý để ổn định lại cuộc sống. Tình huống cho thấy hoạt động tuyển mộ bằng gian dối có thể là bước khởi đầu trong hành vi mua bán người và cần được phát hiện kịp thời để bảo vệ nạn nhân.

Tình huống trên là giả định, nhằm mục đích tham khảo.

2. Nguyên tắc phòng, chống mua bán người là gì?

Căn cứ theo Điều 4 Luật Phòng, chống mua bán người 2024 quy định:

Luật Phòng, chống mua bán người 2024

Điều 4. Nguyên tắc phòng, chống mua bán người

1. Tôn trọng, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của nạn nhân, người đang trong quá trình xác định là nạn nhân; lấy nạn nhân, người đang trong quá trình xác định là nạn nhân làm trung tâm; bảo đảm bình đẳng giới.

2. Thực hiện đồng bộ các biện pháp phòng ngừa mua bán người; phát hiện, ngăn chặn, xử lý nghiêm minh, kịp thời, chính xác hành vi quy định tại Điều 3 của Luật này.

3. Giải cứu, tiếp nhận, xác minh, xác định, bảo vệ và hỗ trợ nạn nhân, người đang trong quá trình xác định là nạn nhân kịp thời, chính xác; giữ bí mật thông tin và không xúc phạm, kỳ thị, phân biệt đối xử đối với nạn nhân, người đang trong quá trình xác định là nạn nhân.

4. Bảo đảm nạn nhân, người đang trong quá trình xác định là nạn nhân được sử dụng ngôn ngữ mà họ có thể hiểu được và được hưởng chế độ hỗ trợ phù hợp với tín ngưỡng, tôn giáo của họ trong khuôn khổ pháp luật Việt Nam, phù hợp với độ tuổi, giới tính, tình trạng sức khỏe, đặc điểm cá nhân của họ.

5. Tùy từng trường hợp cụ thể và theo quy định của pháp luật có liên quan, nạn nhân thực hiện hành vi vi phạm pháp luật là hệ quả trực tiếp của hành vi mua bán người có thể không bị xử lý hành chính hoặc không bị truy cứu trách nhiệm hình sự về hành vi này.

6. Phát huy vai trò, trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp, cộng đồng, gia đình, cá nhân trong phòng, chống mua bán người.

7. Tăng cường hợp tác quốc tế, phối hợp liên ngành, chủ động, tích cực tham gia các tổ chức quốc tế, điều ước quốc tế, thỏa thuận quốc tế về phòng, chống mua bán người trên cơ sở tuân thủ Hiến pháp, phù hợp với pháp luật của Việt Nam và pháp luật, tập quán quốc tế.

Hệ thống nguyên tắc tại Điều 4 cho thấy cách tiếp cận toàn diện của pháp luật: vừa bảo vệ nạn nhân là trung tâm, vừa xử lý nghiêm tổ chức, cá nhân vi phạm. Việc bảo đảm bí mật thông tin, hỗ trợ phù hợp với độ tuổi, giới tính, sức khỏe và không xử lý nạn nhân khi bị ép buộc giúp tránh tái tổn thương, đồng thời trao cho họ cơ hội phục hồi và hòa nhập. Bên cạnh đó, sự tham gia của cộng đồng, cơ quan nhà nước, doanh nghiệp và hợp tác quốc tế tạo nên “mạng lưới bảo vệ” nhiều tầng, nâng cao hiệu quả phòng ngừa và đấu tranh với tội phạm mua bán người trong bối cảnh hoạt động ngày càng tinh vi và xuyên biên giới.

Tình huống giả định

• Hành vi dụ dỗ sang nước ngoài

  Em Nguyễn Thị Hạnh (17 tuổi, tỉnh Lào Cai) bị một đối tượng dụ dỗ sang nước ngoài với lời hứa được học nghề miễn phí và hỗ trợ việc làm. Do gia đình khó khăn, Hạnh tin tưởng và đồng ý đi theo nhóm người lạ mà không báo cho người thân.

• Quá trình xử lý của cơ quan chức năng

  Khi đến khu vực gần biên giới, lực lượng chức năng phát hiện nhóm người có dấu hiệu tổ chức đưa trẻ vị thành niên ra nước ngoài trái phép. Em Hạnh được tách khỏi nhóm, đưa về cơ quan chuyên trách để xác minh. Trong suốt quá trình tiếp nhận, cơ quan chức năng giữ bí mật danh tính và tiến hành tư vấn tâm lý, hỗ trợ pháp lý cũng như bố trí nơi lưu trú an toàn phù hợp với độ tuổi và tình trạng sức khỏe của em.

• Kết quả và ý nghĩa pháp lý

  Sau khi được xác định là nạn nhân bị dụ dỗ đưa ra nước ngoài, Hạnh được đưa trở về gia đình và tiếp tục nhận hỗ trợ xã hội. Cơ quan điều tra mở rộng vụ việc để xử lý nhóm đối tượng tổ chức đưa người trái phép. Tình huống minh họa rõ nguyên tắc “lấy nạn nhân làm trung tâm” trong phòng, chống mua bán người, đồng thời nhấn mạnh vai trò của việc bảo vệ, hỗ trợ và không kỳ thị nạn nhân.

Tình huống trên là giả định, nhằm mục đích tham khảo.

3. Kết bài

Nguyên tắc phòng, chống mua bán người đặt trọng tâm vào bảo vệ nạn nhân và xử lý nghiêm minh tội phạm. Khi nắm rõ các nguyên tắc này, cơ quan chức năng, cộng đồng và mỗi cá nhân có thể chủ động phòng ngừa, phát hiện và hỗ trợ nạn nhân kịp thời. Đây là cơ sở quan trọng để xây dựng môi trường an toàn, giảm nguy cơ bị mua bán người và tăng hiệu quả trong công tác bảo vệ quyền con người.