Người thuê giúp việc phải trả tiền tàu xe khi người lao động nghỉ việc; nếu không sẽ bị phạt hành chính theo Nghị định 12/2022/NĐ-CP.
Người giúp việc gia đình là nhóm lao động đặc thù, thường làm việc trong phạm vi hộ gia đình và dễ bị tổn thương về quyền lợi nếu người sử dụng lao động không tuân thủ quy định. Một trong những quyền cơ bản của họ là được thanh toán chi phí đi lại khi chấm dứt hợp đồng và trở về nơi cư trú. Bộ luật Lao động 2019 đã quy định cụ thể nghĩa vụ này và có chế tài xử lý rõ ràng nếu người sử dụng lao động vi phạm.
1. Người thuê giúp việc có phải trả tiền tàu xe cho họ không?
Điều 163 Bộ luật Lao động 2019 quy định như sau:
Điều 163. Nghĩa vụ của người sử dụng lao động khi sử dụng lao động là người giúp việc gia đình
...
6. Trả tiền tàu xe đi đường khi người giúp việc gia đình thôi việc về nơi cư trú, trừ trường hợp người giúp việc gia đình chấm dứt hợp đồng lao động trước thời hạn.
Quy định này thể hiện chính sách nhân văn của pháp luật lao động Việt Nam nhằm đảm bảo quyền lợi cơ bản cho người giúp việc gia đình bởi những người thường làm việc xa quê và có thu nhập thấp. Việc chi trả tiền tàu xe giúp họ giảm bớt gánh nặng tài chính khi chấm dứt hợp đồng và trở về nơi cư trú. Người sử dụng lao động có trách nhiệm thực hiện đúng nghĩa vụ này để bảo đảm sự công bằng, tôn trọng trong quan hệ lao động và tránh bị xử lý vi phạm hành chính.
Tình huống giả định
-
Phát sinh sự việc
Tháng 8/2025, bà Trần Thị Lý tại Thành phố Đà Nẵng chấm dứt hợp đồng lao động với chị Nguyễn Thị Lan, người giúp việc đã làm việc liên tục trong 2 năm. Chị Lan có hộ khẩu thường trú tại Phú Yên (nay là tỉnh Đắk Lắk) cách nơi làm việc hơn 400 km. - Quá trình xử lý
Bà Lý chủ động chi trả cho chị Lan toàn bộ chi phí tàu xe về quê kèm theo tiền lương tháng cuối cùng và giấy xác nhận nghỉ việc. Việc thanh toán được thực hiện bằng chuyển khoản, có hóa đơn xác nhận từ đơn vị vận tải. -
Kết quả pháp lý và ý nghĩa
Cách làm của bà Lý đúng quy định pháp luật, giúp đảm bảo quyền lợi hợp pháp cho người giúp việc và tránh rủi ro xử phạt. Đây là ví dụ điển hình về việc người sử dụng lao động tuân thủ chuẩn mực pháp lý và đạo đức nghề nghiệp.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Nếu không trả tiền tàu xe cho người giúp việc thì bị phạt bao nhiêu?
Điều 30 Nghị định 12/2022/NĐ-CP quy định như sau:
Điều 30. Vi phạm quy định về lao động là người giúp việc gia đình
1. Phạt cảnh cáo đối với người sử dụng lao động có một trong các hành vi sau đây:
...
b) Không trả tiền tàu xe đi đường khi lao động là người giúp việc gia đình thôi việc về nơi cư trú, trừ trường hợp lao động là người giúp việc gia đình chấm dứt hợp đồng lao động trước thời hạn.
...
2. Phạt tiền từ 1.000.000 đồng đến 3.000.000 đồng đối với người sử dụng lao động có một trong các hành vi sau đây:
...
b) Đã bị xử phạt cảnh cáo đối với các hành vi vi phạm quy định tại khoản 1 Điều này nhưng lại tiếp tục vi phạm.
...
5. Biện pháp khắc phục hậu quả
...
b) Buộc người sử dụng lao động trả đủ tiền tàu xe đi đường cho lao động là người giúp việc gia đình đối với hành vi vi phạm quy định tại điểm b khoản 1 Điều này;
...
Theo Điều 30 Nghị định 12/2022/NĐ-CP, nếu người sử dụng lao động không trả tiền tàu xe cho người giúp việc khi họ thôi việc về nơi cư trú (trừ trường hợp người giúp việc chấm dứt hợp đồng trước thời hạn) thì bị phạt cảnh cáo. Trường hợp đã bị cảnh cáo mà vẫn tái phạm, người sử dụng lao động sẽ bị phạt tiền từ 1.000.000 đến 3.000.000 đồng. Đồng thời người sử dụng lao động bị buộc phải thanh toán đầy đủ tiền tàu xe cho người giúp việc gia đình theo đúng quy định.
Tình huống giả định
- Phát sinh sự việc
Tháng 6/2025, ông Ngô Văn Quang tại TP. Hồ Chí Minh cho người giúp việc là bà Phạm Thị Hòa nghỉ việc sau 1 năm làm việc. Tuy nhiên, khi bà Hòa yêu cầu hỗ trợ chi phí tàu xe về quê ở Đà Nẵng thì ông Quang từ chối với lý do “đó là việc cá nhân”. - Quá trình xử lý
Bà Hòa gửi đơn phản ánh đến Thanh tra Sở Nội vụ TP. Hồ Chí Minh. Sau khi xác minh, cơ quan chức năng kết luận ông Quang vi phạm nghĩa vụ quy định tại khoản 6 Điều 163 Bộ luật Lao động 2019. Ông bị phạt cảnh cáo và buộc phải hoàn trả chi phí đi lại cho bà Hòa. -
Kết quả pháp lý và ý nghĩa
Việc xử lý trên thể hiện sự nghiêm minh của pháp luật đồng thời khẳng định rằng dù là lao động trong hộ gia đình, người giúp việc vẫn có đầy đủ quyền lợi được bảo vệ. Quy định này khuyến khích người sử dụng lao động thực hiện nghĩa vụ tài chính một cách tự giác, tạo nền tảng cho quan hệ lao động nhân văn và ổn định.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Người sử dụng lao động phải thanh toán chi phí tàu xe khi người giúp việc gia đình nghỉ việc và trở về nơi cư trú. Nghĩa vụ này thể hiện sự tôn trọng và trách nhiệm trong quan hệ lao động. Nếu không thực hiện người sử dụng lao động sẽ bị phạt cảnh cáo hoặc bị phạt tiền lên đến 3 triệu đồng theo quy định và bị buộc khắc phục hậu quả.
