Tai nạn giao thông đường thủy nội địa không chỉ đe dọa tính mạng con người mà còn cản trở vận tải và phát triển kinh tế – xã hội. Trong quản lý an toàn giao thông, việc phát hiện và xử lý điểm nguy hiểm là yếu tố then chốt nhằm giảm thiểu rủi ro. Pháp luật đã đưa ra khái niệm và tiêu chí cụ thể để xác định các điểm tiềm ẩn tai nạn trên tuyến đường thủy.
1. Điểm tiềm ẩn tai nạn giao thông đường thủy nội địa là gì?
Khoản 2 Điều 2 Thông tư 50/2017/TT-BGTVT quy định như sau:
Điều 2. Giải thích từ ngữ
...
2. Điểm tiềm ẩn tai nạn giao thông đường thủy nội địa (sau đây gọi tắt là điểm tiềm ẩn tai nạn giao thông) là một vị trí; một đoạn luồng hoặc khu vực giao cắt mà tại đó có nguy cơ xảy ra tai nạn giao thông.
...
Theo định nghĩa trên, điểm tiềm ẩn tai nạn giao thông không đòi hỏi phải có tai nạn xảy ra thực tế mà chỉ cần có nguy cơ cao dẫn đến tai nạn. Các vị trí này có thể là đoạn sông, kênh có địa hình, dòng chảy, mật độ giao thông phức tạp hoặc có xây dựng công trình ảnh hưởng đến sự an toàn trong vận hành phương tiện thủy.
Điểm tiềm ẩn thường không nằm cố định mà thay đổi theo thời gian, điều kiện khai thác và sự phát triển hạ tầng giao thông. Việc nhận diện đúng những khu vực này có ý nghĩa quan trọng trong công tác cảnh báo, cải tạo và quy hoạch lại các tuyến giao thông đường thủy nội địa.
Tình huống giả định
Tuyến đường thủy nội địa trên sông Đuống, đoạn qua xã Tân Phong (tỉnh Bắc Ninh), thường xuyên có hiện tượng dòng chảy xiết và tầm nhìn hạn chế do sương mù vào sáng sớm. Khu vực này chưa từng xảy ra tai nạn giao thông đường thủy nghiêm trọng, nhưng qua kiểm tra định kỳ, Chi cục Đường thủy nội địa phía Bắc xác định đây là đoạn có nguy cơ xảy ra va chạm tàu thuyền cao, đặc biệt vào mùa mưa lũ khi lưu lượng phương tiện tăng đột biến.
Do đó, đoạn sông này được xác lập là điểm tiềm ẩn tai nạn giao thông đường thủy nội địa. Cơ quan chức năng đã cho lắp đặt biển báo cảnh báo luồng, tăng cường kiểm tra luồng tuyến và khuyến nghị các phương tiện giảm tốc độ, quan sát kỹ khi di chuyển qua đây.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Điểm tiềm ẩn tai nạn giao thông đường thủy nội địa được xác định bằng tiêu chí nào?
Điều 4 Thông tư 50/2017/TT-BGTVT quy định như sau:
Điều 4. Tiêu chí xác định điểm tiềm ẩn tai nạn giao thông
Điểm tiềm ẩn tai nạn giao thông được xác định khi thuộc một trong các trường hợp sau:
Một trong các kích thước luồng thực tế nhỏ hơn trị số tối thiểu của cấp kỹ thuật tương ứng theo quy định (chiều sâu, bề rộng, bán kính cong) tại các bãi đá ngầm, bãi cạn, đoạn cạn và vật chướng ngại.
Một trong các kích thước: khẩu độ khoang thông thuyền, chiều cao tĩnh không, chiều sâu tại vị trí cầu và công trình khác trên sông, kênh nhỏ hơn trị số thấp nhất của cấp kỹ thuật tương ứng theo quy định.
Dòng chảy xiên so với trụ cầu, khoang thông thuyền.
Dòng chảy xiết, xoáy, tầm nhìn hạn chế.
Khu vực giao cắt giữa các tuyến đường thủy nội địa hoặc tuyến luồng hàng hải, vùng nước cảng biển có tầm nhìn hạn chế.
Dựa trên quy định trên, điểm tiềm ẩn tai nạn giao thông được xác định thông qua các yếu tố kỹ thuật và điều kiện thực tế ảnh hưởng đến an toàn hàng hải. Cụ thể, đó có thể là những đoạn luồng hẹp, cạn hoặc có bán kính cong nhỏ hơn tiêu chuẩn khiến tàu thuyền khó điều hướng, đặc biệt trong điều kiện thời tiết xấu.Tại các khu vực có cầu bắc qua sông, nếu không đủ khoảng cách cho thuyền qua hoặc chiều cao quá thấp so với tiêu chuẩn, thì nguy cơ va chạm.
Dòng chảy cũng là một yếu tố quan trọng: nếu nước chảy lệch vào trụ cầu, tạo xoáy mạnh hoặc che khuất tầm nhìn, thì nguy cơ xảy ra tai nạn sẽ tăng cao. Tương tự, ở những nơi có các tuyến giao thông đường thủy giao nhau hoặc gần cảng biển, nếu không có hệ thống điều phối hợp lý thì phương tiện rất dễ va chạm. Vì vậy, việc xác định đúng các điểm nguy hiểm này sẽ giúp cơ quan chức năng kịp thời cảnh báo, điều chỉnh tuyến đi hoặc nâng cấp hạ tầng để đảm bảo an toàn cho người và phương tiện.
Tình huống giả định
Trên sông Vàm Cỏ Đông, đoạn chảy qua huyện Đức Huệ (tỉnh Long An) có một khúc cua gấp nối với một nhánh kênh nhỏ. Tại đây thường xuất hiện dòng chảy xiên – tức là dòng nước không chảy thẳng mà bị lệch, nghiêng hoặc xoáy, đặc biệt rõ vào mùa lũ. Theo kiểm tra của Cảng vụ Đường thủy nội địa khu vực, cây cầu bắc qua đoạn sông này có khoang thông thuyền chỉ vừa đủ tối thiểu, trong khi chiều cao không đảm bảo cho các loại tàu thường xuyên qua lại.
Vì hội đủ nhiều yếu tố nguy hiểm theo quy định tại Điều 4 Thông tư 50/2017/TT-BGTVT, đoạn sông này đã được cơ quan chức năng xác định là điểm tiềm ẩn tai nạn giao thông đường thủy. Sau khi khảo sát, các đơn vị liên quan đã đề xuất lắp biển cảnh báo hai chiều, yêu cầu tàu thuyền giảm tốc độ và chỉ đi một chiều theo khung giờ quy định. Biện pháp này giúp giảm nguy cơ tai nạn, nhất là trong điều kiện mưa lớn, nước dâng hoặc tầm nhìn bị hạn chế.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Việc xác định và quản lý các điểm có nguy cơ tai nạn trên đường thủy là yếu tố quan trọng để đảm bảo an toàn và phát triển vận tải thủy một cách bền vững. Theo quy định hiện hành, "điểm tiềm ẩn tai nạn" là những nơi có khả năng xảy ra tai nạn, dù thực tế chưa từng xảy ra. Các yếu tố kỹ thuật như kích thước luồng chạy tàu, hướng dòng chảy, tầm nhìn bị che khuất hoặc công trình bắc qua sông đều được dùng để đánh giá và xác định những vị trí nguy hiểm trên tuyến đường thủy.
