Tai nạn giao thông đường thủy nội địa có thể xảy ra bất ngờ, gây nguy hiểm nghiêm trọng đến tính mạng và tài sản của người tham gia giao thông. Trong các tình huống đó, hoạt động cứu nạn đóng vai trò then chốt nhằm bảo vệ con người khỏi những rủi ro tức thời. Để bảo đảm hiệu quả và kịp thời, pháp luật đã có những quy định cụ thể về khái niệm và nguyên tắc thực hiện cứu nạn trên đường thủy nội địa.
1. Cứu nạn giao thông đường thủy nội địa là gì?
Khoản 2 Điều 98b Luật Giao thông đường thủy nội địa 2004, được bổ sung bởi khoản 22 Điều 1 Luật sửa đổi Luật Giao thông đường thủy nội địa 2014 quy định như sau:
Luật Giao thông đường thủy nội địa 2004
Điều 98b. Tìm kiếm, cứu nạn giao thông đường thủy nội địa
...
2. Cứu nạn đường thủy nội địa là hoạt động cứu người bị nạn thoát khỏi nguy hiểm đang đe dọa đến tính mạng của họ, gồm cả việc sơ cứu hoặc các biện pháp khác để đưa người bị nạn trên đường thủy nội địa, vùng nước cảng, bến thủy nội địa đến vị trí an toàn.
...
Theo quy định trên, cứu nạn đường thủy nội địa không chỉ đơn thuần là phát hiện người gặp nạn mà còn bao gồm cả việc sơ cứu tại chỗ, vận chuyển người ra khỏi vùng nguy hiểm, và đảm bảo họ được đưa về nơi an toàn kịp thời. Đây là hoạt động mang tính khẩn cấp, nhân đạo, thường được thực hiện trong điều kiện thời tiết khắc nghiệt, vị trí phức tạp hoặc khi tai nạn xảy ra đột ngột trên sông, hồ, kênh rạch hoặc vùng nước cảng, bến.
Cứu nạn là bước tiếp theo sau hoạt động tìm kiếm, và được triển khai ngay khi phát hiện nạn nhân. Nếu không thực hiện nhanh và đúng cách, nguy cơ tử vong, tổn thương nặng là rất cao.
Tình huống giả định
Trong một buổi chiều mưa lớn, tàu cá của anh Nguyễn Văn Sơn (trú tại huyện Phú Tân, An Giang) bị lật khi đang neo đậu gần bến thủy nội địa do gió mạnh bất thường. Hai người trên tàu rơi xuống sông và kêu cứu. Lực lượng cứu nạn tại chỗ gồm dân quân và nhân viên quản lý bến lập tức triển khai xuồng máy tiếp cận hiện trường, vớt người bị nạn và sơ cứu hô hấp nhân tạo ngay tại bờ.
Sau khi được sơ cứu và kiểm tra an toàn, hai nạn nhân được đưa về trạm y tế xã để theo dõi. Sự việc được xác định là tình huống cứu nạn đường thủy nội địa, do đã có nguy hiểm thực tế đe dọa đến tính mạng và cần hành động khẩn cấp để đưa người về nơi an toàn.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Nguyên tắc phải tuân thủ khi thực hiện cứu nạn giao thông đường thủy nội địa
Khoản 1 Điều 98c Luật Giao thông đường thủy nội địa 2004, được bổ sung bởi khoản 22 Điều 1 Luật sửa đổi Luật Giao thông đường thủy nội địa 2014 quy định như sau:
Luật Giao thông đường thủy nội địa 2004
Điều 98c. Nguyên tắc, tổ chức hoạt động tìm kiếm, cứu nạn giao thông đường thủy nội địa
1. Hoạt động tìm kiếm, cứu nạn giao thông đường thủy nội địa phải bảo đảm các nguyên tắc sau:
a) Thông tin về tai nạn, sự cố, yêu cầu tìm kiếm, cứu nạn phải được thông báo kịp thời, chính xác cho cơ quan tìm kiếm, cứu nạn giao thông đường thủy nội địa;
b) Tiến hành kịp thời, khẩn cấp bằng lực lượng, phương tiện tại chỗ, có sự phối hợp chặt chẽ giữa các lực lượng tham gia tìm kiếm, cứu nạn;
c) Ưu tiên cứu người, hạn chế đến mức thấp nhất thiệt hại về người và tài sản;
d) Khi thực hiện tìm kiếm, cứu nạn phải bảo đảm an toàn đối với người và phương tiện tham gia tìm kiếm, cứu nạn.
...
Theo đó, để hoạt động cứu nạn trên sông, kênh, bến cảng diễn ra hiệu quả, cần bảo đảm các yếu tố sau:
- Thông tin phải nhanh và chính xác: Khi có tai nạn hoặc người gặp nạn, thông báo cần được truyền ngay đến cơ quan cứu nạn đường thủy (như cảnh sát giao thông đường thủy, ban quản lý bến cảng, chính quyền địa phương...).
- Phản ứng nhanh và sử dụng lực lượng tại chỗ: Lực lượng cứu nạn cần hành động khẩn trương bằng phương tiện sẵn có tại địa phương.
- Phối hợp chặt chẽ: Sự phối hợp giữa các đơn vị (cảnh sát, y tế, dân quân, người dân địa phương...) là yếu tố quyết định hiệu quả cứu nạn.
- An toàn là ưu tiên kép: Không chỉ cứu người bị nạn, mà còn phải bảo vệ an toàn tuyệt đối cho lực lượng cứu nạn và phương tiện tham gia.
Tình huống giả định
Ngày 20/4/2025, tại bến phà xã Bình Khánh (Cần Giờ, TP.HCM), một tai nạn xảy ra khi một phương tiện xe máy lao xuống sông do trượt dốc trong lúc chờ qua phà. Hai người trên xe không biết bơi và nhanh chóng chìm xuống nước.
Ngay khi nhận được thông tin, lực lượng cứu hộ tại chỗ phối hợp cùng dân quân địa phương triển khai xuồng máy, phao cứu sinh và huy động nhân viên y tế túc trực tại bờ. Trong vòng 8 phút, nạn nhân được đưa lên bờ và cấp cứu kịp thời. Cơ quan chức năng đánh giá đây là tình huống cứu nạn đường thủy điển hình, được triển khai đúng nguyên tắc: thông tin kịp thời, hành động nhanh, phối hợp hiệu quả, đảm bảo an toàn.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Cứu nạn giao thông đường thủy nội địa là hoạt động khẩn cấp nhằm đưa người gặp nạn thoát khỏi tình trạng nguy hiểm, bảo vệ tính mạng trong các tình huống tai nạn, sự cố. Theo quy định pháp luật, hoạt động này phải bảo đảm nguyên tắc chính xác, kịp thời, ưu tiên cứu người và tuyệt đối an toàn cho cả nạn nhân lẫn lực lượng cứu nạn. Đây là trách nhiệm phối hợp giữa các cấp chính quyền và lực lượng chức năng để bảo vệ tính mạng người dân.
