Cưỡng bức lao động có thể bị xử phạt hành chính tới 150 triệu đồng hoặc truy cứu hình sự với mức án tối đa 12 năm tù.
Cưỡng bức lao động là hành vi bị nghiêm cấm, vì trực tiếp xâm phạm đến quyền con người và quyền lợi hợp pháp của người lao động. Pháp luật Việt Nam hiện hành quy định cụ thể chế tài đối với hành vi này, từ xử phạt hành chính đến truy cứu trách nhiệm hình sự tùy theo mức độ vi phạm. Mức xử phạt hành chính có thể lên đến 75 triệu đồng đối với cá nhân và gấp đôi đối với tổ chức hoặc nếu bị truy cứu trách nhiệm hình sự có thể lên đến 12 năm tù.
1. Cưỡng bức lao động có bị xử phạt hành chính không?
Điều 11, Điều 6 Nghị định 12/2022/NĐ-CP quy định như sau:
Điều 11. Vi phạm quy định về thực hiện hợp đồng lao động
...
4. Phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 75.000.000 đồng đối với người sử dụng lao động có một trong các hành vi sau đây:
a) Cưỡng bức lao động hoặc ngược đãi người lao động nhưng chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự;
...
Điều 6. Mức phạt tiền, thẩm quyền xử phạt và nguyên tắc áp dụng đối với hành vi vi phạm hành chính nhiều lần
1. Mức phạt tiền quy định đối với các hành vi vi phạm quy định tại Chương II, Chương III và Chương IV Nghị định này là mức phạt đối với cá nhân, trừ trường hợp quy định tại khoản 1, 2, 3, 5 Điều 7; khoản 3, 4, 6 Điều 13; khoản 2 Điều 25; khoản 1 Điều 26; khoản 1, 5, 6, 7 Điều 27; khoản 8 Điều 39; khoản 5 Điều 41; khoản 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12 Điều 42; khoản 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8 Điều 43; khoản 1, 2, 3, 4, 5, 6 Điều 45; khoản 3 Điều 46 Nghị định này. Mức phạt tiền đối với tổ chức bằng 02 lần mức phạt tiền đối với cá nhân.
...
Theo quy định trên, hành vi cưỡng bức hoặc ngược đãi lao động nếu chưa đủ yếu tố cấu thành tội phạm sẽ bị xử phạt hành chính. Mức phạt áp dụng từ 50 triệu đến 75 triệu đồng đối với cá nhân, còn tổ chức vi phạm sẽ bị phạt gấp đôi, tức từ 100 triệu đến 150 triệu đồng.
Tình huống giả định
- Người sử dụng lao động ép buộc tăng ca
Ông Lê Văn Phúc, trú tại Phường Bàn Cờ (TP. Hồ Chí Minh), chủ một xưởng may, bắt buộc công nhân phải làm thêm 6 giờ/ngày, nếu ai từ chối sẽ bị cắt lương. -
Người lao động phản ánh
Một nhóm công nhân đã gửi đơn khiếu nại lên Công đoàn cơ sở, đề nghị can thiệp và xử lý hành vi ép buộc này. -
Cơ quan chức năng xử lý
Thanh tra Sở Nội vụ TP. Hồ Chí Minh kiểm tra, xác định hành vi cưỡng bức lao động và xử phạt ông Phúc 75 triệu đồng.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Cưỡng bức lao động có bị truy cứu trách nhiệm hình sự không?
Điều 297 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017) quy định như sau:
Điều 297. Tội cưỡng bức lao động
1. Người nào dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực hoặc thủ đoạn khác ép buộc người khác phải lao động thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 200.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm:
a) Đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này hoặc đã bị kết án về tội này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm;
b) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 01 người với tỷ lệ tổn thương cơ thể từ 31% đến 60%;
c) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 02 người trở lên mà tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể của những người này từ 31% đến 60%.
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 03 năm đến 07 năm:
a) Có tổ chức;
b) Đối với 02 người trở lên;
c) Đối với người dưới 16 tuổi, phụ nữ mà biết là có thai, người già yếu, người khuyết tật nặng hoặc khuyết tật đặc biệt nặng;
d) Làm chết 01 người hoặc gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 01 người với tỷ lệ tổn thương cơ thể 61% trở lên;
đ) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 02 người với tỷ lệ tổn thương cơ thể của mỗi người từ 31% đến 60%;
e) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 03 người trở lên mà tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể của những người này 61% trở lên;
g) Tái phạm nguy hiểm.
3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 07 năm đến 12 năm:
a) Làm chết 02 người trở lên;
b) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 02 người trở lên với tỷ lệ tổn thương cơ thể của mỗi người 61% trở lên;
c) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 03 người trở lên mà tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể của những người này 122% trở lên.
4. Người phạm tội có thể bị phạt tiền từ 30.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.
Điều 297 Bộ luật Hình sự 2015 quy định cụ thể các tình tiết định khung. Hành vi cưỡng bức lao động có thể bị xử phạt tiền, cải tạo không giam giữ, hoặc phạt tù từ 6 tháng đến 3 năm. Trường hợp nghiêm trọng, mức phạt tù từ 3 đến 7 năm, và đặc biệt nghiêm trọng có thể lên tới 7 đến 12 năm. Ngoài ra, người phạm tội còn có thể bị phạt bổ sung bằng tiền hoặc cấm đảm nhiệm chức vụ, hành nghề.
Tình huống giả định
-
Người lao động bị đe dọa, đánh đập
Anh Nguyễn Văn Thắng trú tại Phường Khánh Hội (TP. Hồ Chí Minh), làm việc tại một cơ sở sản xuất gỗ. Chủ cơ sở nhiều lần đe dọa và đánh đập, buộc anh làm việc 16 giờ/ngày. - Hậu quả xảy ra
Trong lúc làm việc, anh Thắng bị đánh đập nên gãy tay, tỷ lệ thương tật 40%. -
Cơ quan chức năng xử lý
Cơ quan Cảnh sát điều tra TP. Hồ Chí Minh khởi tố vụ án, khởi tố bị can đối với chủ cơ sở về tội cưỡng bức lao động theo Điều 297 Bộ luật Hình sự 2015.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Cưỡng bức lao động là hành vi bị nghiêm cấm và pháp luật quy định chế tài xử lý rất rõ ràng. Nếu chưa đủ yếu tố cấu thành tội phạm, hành vi này sẽ bị xử phạt hành chính đến 75 triệu đồng đối với cá nhân, gấp đôi với tổ chức. Trường hợp nghiêm trọng, hành vi cưỡng bức lao động có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự với mức án cao nhất lên đến 12 năm tù.
