Pháp luật không quy định ứng trước nghỉ phép năm nhưng doanh nghiệp có thể thỏa thuận; người lao động được tăng thêm 1 ngày phép mỗi 5 năm làm việc.
Chế độ nghỉ phép năm là quyền lợi chính đáng của người lao động, giúp họ tái tạo sức lao động sau thời gian làm việc liên tục. Tuy nhiên, trong thực tế, nhiều trường hợp người lao động có nhu cầu nghỉ sớm trước khi đủ thời gian làm việc để hưởng phép năm. Pháp luật hiện hành có quy định rõ về vấn đề này cũng như về việc tăng ngày nghỉ theo thâm niên làm việc nhằm đảm bảo quyền lợi cho người lao động.
1. Người lao động có được ứng trước ngày nghỉ phép năm không?
Điều 113 Bộ luật Lao động 2019 quy định như sau:
Điều 113. Nghỉ hằng năm
1. Người lao động làm việc đủ 12 tháng cho một người sử dụng lao động thì được nghỉ hằng năm, hưởng nguyên lương theo hợp đồng lao động như sau:
a) 12 ngày làm việc đối với người làm công việc trong điều kiện bình thường;
b) 14 ngày làm việc đối với người lao động chưa thành niên, lao động là người khuyết tật, người làm nghề, công việc nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm;
c) 16 ngày làm việc đối với người làm nghề, công việc đặc biệt nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm.
2. Người lao động làm việc chưa đủ 12 tháng cho một người sử dụng lao động thì số ngày nghỉ hằng năm theo tỷ lệ tương ứng với số tháng làm việc.
3. Trường hợp do thôi việc, bị mất việc làm mà chưa nghỉ hằng năm hoặc chưa nghỉ hết số ngày nghỉ hằng năm thì được người sử dụng lao động thanh toán tiền lương cho những ngày chưa nghỉ.
4. Người sử dụng lao động có trách nhiệm quy định lịch nghỉ hằng năm sau khi tham khảo ý kiến của người lao động và phải thông báo trước cho người lao động biết. Người lao động có thể thỏa thuận với người sử dụng lao động để nghỉ hằng năm thành nhiều lần hoặc nghỉ gộp tối đa 03 năm một lần.
5. Khi nghỉ hằng năm mà chưa đến kỳ trả lương, người lao động được tạm ứng tiền lương theo quy định tại khoản 3 Điều 101 của Bộ luật này.
6. Khi nghỉ hằng năm, nếu người lao động đi bằng các phương tiện đường bộ, đường sắt, đường thủy mà số ngày đi đường cả đi và về trên 02 ngày thì từ ngày thứ 03 trở đi được tính thêm thời gian đi đường ngoài ngày nghỉ hằng năm và chỉ được tính cho 01 lần nghỉ trong năm.
7. Chính phủ quy định chi tiết điều này.
Bộ luật Lao động 2019 không quy định quyền ứng trước ngày nghỉ phép, mà chỉ quy định người lao động được nghỉ phép theo lịch đã được doanh nghiệp thông báo. Trong thực tiễn, nhiều công ty linh hoạt cho phép người lao động nghỉ phép trước khi đủ 12 tháng làm việc để hỗ trợ các trường hợp cần thiết. Do vậy, việc này chỉ hợp pháp nếu hai bên có thỏa thuận rõ ràng và được ghi nhận trong quy chế nội bộ hoặc thỏa ước lao động tập thể.
Tình huống giả định
- Phát sinh sự việc
Tháng 3/2025, chị Lê Minh Trang – nhân viên kế toán của Công ty TNHH Xây dựng Thành Hưng tại TP. Hà Nội – xin nghỉ 5 ngày phép để chăm sóc cha mẹ đang ốm nặng. Khi đó, chị Trang mới làm việc được 6 tháng nên chưa đủ điều kiện để hưởng toàn bộ số ngày phép năm. - Quá trình xử lý
Phòng Nhân sự tham khảo ý kiến Ban Giám đốc và xác nhận rằng pháp luật không cấm việc nghỉ phép sớm miễn có thỏa thuận rõ ràng. Công ty quyết định cho phép chị Trang nghỉ 5 ngày, đồng thời trừ số ngày nghỉ này vào phép năm sau khi chị làm đủ 12 tháng. Việc xử lý được lập thành văn bản và có xác nhận của Công đoàn cơ sở. -
Kết quả pháp lý và ý nghĩa
Công ty vừa đảm bảo được tính nhân văn trong chính sách nhân sự, vừa không vi phạm pháp luật. Việc linh hoạt trong quy định giúp duy trì tinh thần gắn bó, thể hiện sự quan tâm của doanh nghiệp đối với người lao động trong hoàn cảnh khó khăn.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Người lao động có được tăng ngày nghỉ hằng năm không?
Điều 114 Bộ luật Lao động 2019 quy định như sau:
Điều 114. Ngày nghỉ hằng năm tăng thêm theo thâm niên làm việc
Cứ đủ 05 năm làm việc cho một người sử dụng lao động thì số ngày nghỉ hằng năm của người lao động theo quy định tại khoản 1 Điều 113 của Bộ luật này được tăng thêm tương ứng 01 ngày.
Quy định này nhằm ghi nhận sự cống hiến và thâm niên của người lao động. Cứ mỗi chu kỳ 5 năm làm việc, người lao động sẽ được cộng thêm 1 ngày nghỉ phép năm có hưởng lương, tính vào tổng số ngày nghỉ hàng năm. Đây là chính sách khuyến khích người lao động gắn bó lâu dài và giúp họ có thêm thời gian nghỉ ngơi, phục hồi sức khỏe sau quá trình làm việc liên tục.
Tình huống giả định
- Phát sinh sự việc
Tháng 5/2025, anh Nguyễn Văn Phúc – nhân viên kỹ thuật của Công ty TNHH Điện Tử Thiên Minh tại TP. Hồ Chí Minh – vừa hoàn thành tròn 5 năm làm việc liên tục cho doanh nghiệp. Anh muốn biết mình có được tăng thêm ngày phép năm theo quy định hay không. - Quá trình xử lý
Phòng Nhân sự rà soát hồ sơ và xác nhận anh Phúc đã đủ điều kiện theo quy định tại Điều 114 Bộ luật Lao động 2019. Căn cứ vào thâm niên, công ty ra quyết định cộng thêm 1 ngày phép/năm, nâng tổng số ngày nghỉ hằng năm của anh lên 13 ngày. Quyết định được thông báo công khai trong toàn công ty. -
Kết quả pháp lý và ý nghĩa
Việc thực hiện đúng quy định giúp đảm bảo quyền lợi cho người lao động, đồng thời nâng cao uy tín và hình ảnh của doanh nghiệp. Chính sách này cũng góp phần tạo động lực, khuyến khích người lao động gắn bó lâu dài, xây dựng văn hóa làm việc bền vững.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Người lao động không được tự động ứng trước ngày nghỉ phép năm trừ khi có sự đồng ý của doanh nghiệp. Việc này phải được quy định rõ ràng trong nội quy hoặc thỏa thuận lao động. Ngoài ra, cứ đủ 5 năm làm việc, người lao động sẽ được tăng thêm 1 ngày nghỉ phép năm có hưởng lương.
