Việc hỏa táng người đã mất là một hình thức mai táng phổ biến, đang dần thay thế chôn cất truyền thống ở nhiều địa phương. Theo quy định pháp luật, cơ sở hỏa táng được hiểu là nơi có lò thiêu và các công trình phụ trợ nhằm phục vụ việc thiêu xác thành tro cốt. Bên cạnh đó, quá trình vận hành các cơ sở này cũng phải tuân thủ nghiêm ngặt quy định về vệ sinh và bảo vệ môi trường xung quanh.
1. Cơ sở hỏa táng được hiểu như thế nào?
Căn cứ tại Điều 3 Thông tư 21/2021/TT-BYT và tiết 1.4.11 Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia QCVN 07-10:2023/BXD có quy định như sau:
Điều 3. Giải thích từ ngữ
Trong Thông tư này, các từ ngữ dưới đây được hiểu như sau:
1. Thi thể (thi hài) là xác của người chết.
2. Hài cốt là xương của người chết khi cải táng.
3. Tro cốt là phần còn lại sau khi hỏa táng toàn bộ thi thể, hài cốt.
4. Quàn là việc thực hiện lưu giữ, bảo quản thi thể của người chết trước khi mai táng hoặc hỏa táng.
5. Khâm liệm là việc thực hiện các thủ tục để chuyển thi thể vào quan tài.
6. Mai táng là việc lưu giữ thi thể hoặc hài cốt, tro cốt của người chết ở một địa điểm dưới mặt đất.
7. Hỏa táng là việc thiêu thi thể hoặc hài cốt ở nhiệt độ cao đến khi thành tro cốt.
8. Cải táng là việc chuyển hài cốt để tiếp tục mai táng hoặc sang hình thức táng khác.
1.4 Giải thích từ ngữ
Trong quy chuẩn này, các từ ngữ dưới đây được hiểu như sau:
...
1.4.11. Cơ sở hỏa táng
Cơ sở vật chất bao gồm lò hỏa táng và các công trình phụ trợ khác (khu văn phòng, khu kỹ thuật, khu lưu giữ tro cốt, nhà tang lễ, các công trình hạ tầng kỹ thuật).
CHÚ THÍCH: Cơ sở hỏa táng bố trí độc lập hoặc bố trí gắn với các công trình đặc thù như nghĩa trang, cơ sở tôn giáo, tín ngưỡng nhưng phải đảm bảo các yêu cầu về khoảng cách an toàn môi trường theo quy định.
Hoạt động hỏa táng không chỉ đơn thuần là đốt thi thể hay hài cốt mà phải được thực hiện trong một hệ thống hạ tầng phù hợp, có kiểm soát. Cơ sở hỏa táng là một tổ hợp gồm nhiều bộ phận như lò thiêu, khu lưu giữ tro cốt, khu kỹ thuật, văn phòng điều hành, nhà tang lễ, cùng các hạng mục hạ tầng khác bảo đảm phục vụ cho toàn bộ quy trình hỏa táng từ lúc tiếp nhận đến khi bàn giao tro cốt.
Các cơ sở này có thể được xây dựng độc lập hoặc đặt trong khuôn viên nghĩa trang, đền, chùa hoặc cơ sở tín ngưỡng, nhưng bắt buộc phải tuân thủ quy định về khoảng cách an toàn với khu dân cư, tránh gây ảnh hưởng đến môi trường và sức khỏe cộng đồng.
Tình huống giả định:
Công trình hỏa táng xây dựng gần khu dân cư tại Quảng Nam bị yêu cầu điều chỉnh quy hoạch
-
Doanh nghiệp đề xuất xây dựng cơ sở hỏa táng tại Đà Nẵng
Tháng 6/2025, Công ty TNHH Thiên Ân nộp hồ sơ xin chủ trương đầu tư dự án cơ sở hỏa táng tại TP. Đà Nẵng. Khu đất được chọn nằm cách khu dân cư khoảng 180m, không thuộc khu nghĩa trang và chưa có hạ tầng kỹ thuật đầy đủ. -
Người dân phản đối vì lo ngại ô nhiễm môi trường
Ngay sau khi thông tin dự án được công bố, nhiều hộ dân sống quanh khu vực gửi đơn kiến nghị lên UBND TP. Đà Nẵng, phản đối vì cho rằng vị trí cơ sở hỏa táng quá gần nhà ở, có thể ảnh hưởng đến sức khỏe, cảnh quan và môi trường sống. Người dân viện dẫn quy định tại QCVN 07-10:2023/BXD về khoảng cách an toàn. -
Chính quyền yêu cầu điều chỉnh vị trí xây dựng
Ngày 20/7/2025, Sở Xây dựng Đà Nẵng có văn bản kiến nghị UBND thành phố không chấp thuận vị trí ban đầu của dự án. Đồng thời yêu cầu doanh nghiệp lựa chọn lại địa điểm sao cho đáp ứng khoảng cách tối thiểu và không ảnh hưởng đến môi trường khu dân cư theo đúng quy chuẩn kỹ thuật quốc gia.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)
2. Bảo vệ môi trường trong hoạt động hỏa táng được quy định ra sao?
Căn cứ theo quy định tại Điều 63 Luật Bảo vệ môi trường 2020, có nội dung như sau:
Điều 63. Bảo vệ môi trường trong mai táng, hỏa táng
1. Khu mai táng, hỏa táng phải phù hợp với quy hoạch; có vị trí, khoảng cách đáp ứng yêu cầu về vệ sinh môi trường, cảnh quan khu dân cư, không gây ô nhiễm nguồn nước và môi trường xung quanh.
Chính phủ quy định việc bảo vệ môi trường trong hoạt động mai táng, hỏa táng phù hợp đặc điểm phong tục, tập quán, tín ngưỡng, tôn giáo.
2. Việc quàn, ướp, di chuyển, chôn cất thi thể, hài cốt phải bảo đảm yêu cầu về vệ sinh môi trường.
3. Tổ chức, cá nhân hoạt động dịch vụ mai táng, hỏa táng phải chấp hành quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường, phòng, chống bệnh truyền nhiễm.
4. Nhà nước khuyến khích việc hỏa táng, mai táng hợp vệ sinh, trong khu nghĩa trang theo quy hoạch; xóa bỏ hủ tục trong mai táng, hỏa táng gây ô nhiễm môi trường.
5. Bộ trưởng Bộ Y tế quy định việc mai táng, hỏa táng người chết do dịch bệnh nguy hiểm.
Pháp luật yêu cầu các cơ sở hỏa táng phải được xây dựng theo đúng quy hoạch, đảm bảo khoảng cách an toàn với khu dân cư, tránh gây ô nhiễm không khí, nguồn nước và ảnh hưởng đến cảnh quan xung quanh. Đây là tiêu chí bắt buộc nhằm bảo vệ sức khỏe cộng đồng, đặc biệt tại những khu vực đông dân cư hoặc gần trường học, bệnh viện.
Ngoài ra, tổ chức, cá nhân hoạt động trong lĩnh vực này phải chấp hành nghiêm các quy định về xử lý khí thải, chất thải và phòng chống dịch bệnh. Nhà nước khuyến khích các hình thức hỏa táng tập trung, hợp vệ sinh, đồng thời từng bước xóa bỏ các hủ tục gây ô nhiễm trong hoạt động mai táng.
Tình huống giả định:
Người dân phản ánh cơ sở hỏa táng gây ô nhiễm không khí ở Tây Ninh
-
Hoạt động hỏa táng tại khu vực giáp ranh dân cư
Từ tháng 4/2025, một cơ sở hỏa táng tư nhân được đưa vào vận hành tại một khu đất gần khu dân cư thuộc tỉnh Tây Ninh. Dù đã được cấp phép xây dựng, nhưng vị trí cơ sở chỉ cách khu dân cư khoảng 150 mét, không nằm trong khu nghĩa trang theo quy hoạch. -
Xuất hiện khói dày và mùi khét trong quá trình vận hành
Chỉ sau vài tuần hoạt động, nhiều hộ dân sống gần đó phản ánh liên tục về tình trạng khói bốc dày đặc, kèm mùi khét và bụi mịn phát tán ra không khí khi cơ sở tiến hành hỏa táng. Một số người cao tuổi và trẻ nhỏ trong khu vực có biểu hiện ho kéo dài, khó thở. Người dân gửi đơn phản ánh đến Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh. -
Kiểm tra thực tế và kiến nghị xử lý vi phạm
Ngày 10/5/2025, Đoàn kiểm tra liên ngành tiến hành đo khí thải, đánh giá khoảng cách và rà soát hồ sơ pháp lý. Kết quả cho thấy cơ sở vi phạm quy định tại Điều 63 Luật Bảo vệ môi trường, không đáp ứng khoảng cách an toàn và chưa có hệ thống xử lý khí thải đạt chuẩn. Cơ quan chức năng yêu cầu tạm dừng hoạt động, đồng thời lập hồ sơ xử phạt và buộc điều chỉnh lại địa điểm theo đúng quy định pháp luật hiện hành.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)
3. Kết luận
Cơ sở hỏa táng là nơi được bố trí lò thiêu và các công trình phụ trợ để thực hiện việc hỏa táng người đã mất theo đúng quy định. Việc xây dựng và vận hành cơ sở hỏa táng phải tuân thủ quy hoạch và bảo đảm yêu cầu vệ sinh, khoảng cách, không gây ô nhiễm môi trường. Đây là nguyên tắc bắt buộc để bảo vệ sức khỏe cộng đồng và giữ gìn cảnh quan đô thị.
