Trong tố tụng hình sự, việc triệu tập bị can là hoạt động tố tụng bắt buộc để đảm bảo quá trình điều tra được tiến hành đúng pháp luật. Một trong những nội dung cần xác định rõ là cơ quan điều tra có phải gửi giấy triệu tập cho bị can hay không. Ngoài ra, trong một số trường hợp đặc biệt, có thể xem xét việc tạm đình chỉ chức vụ của bị can nhằm đảm bảo quá trình điều tra không bị cản trở.
1. Có cần phải gửi giấy triệu tập cho bị can không?
Khoản 1 Điều 182 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 quy định như sau:
Điều 182. Triệu tập bị can
1. Khi triệu tập bị can, Điều tra viên phải gửi giấy triệu tập. Giấy triệu tập bị can ghi rõ họ tên, chỗ ở của bị can; giờ, ngày, tháng, năm, địa điểm có mặt, thời gian làm việc, gặp ai và trách nhiệm về việc vắng mặt không vì lý do bất khả kháng hoặc không do trở ngại khách quan.
...
Việc gửi giấy triệu tập là yêu cầu bắt buộc khi cơ quan điều tra cần làm việc với bị can. Giấy triệu tập không chỉ là thông báo thông thường, mà còn là căn cứ pháp lý để yêu cầu bị can có mặt đúng thời gian, địa điểm và làm việc với đúng người có thẩm quyền.
Nội dung giấy triệu tập phải ghi đầy đủ và chính xác thông tin như họ tên, địa chỉ, thời gian, địa điểm, người làm việc và đặc biệt là trách nhiệm của bị can nếu không chấp hành mà không có lý do chính đáng. Việc gửi giấy triệu tập đúng quy định không chỉ đảm bảo tính minh bạch, công khai mà còn là cơ sở để xử lý nếu bị can cố tình vắng mặt.
Tình huống giả định
-
Nguyễn Minh Tân bị lập biên bản vắng mặt không lý do sau khi không chấp hành giấy triệu tập
Tại phường Vinh Tân, tỉnh Nghệ An, ông Nguyễn Minh Tân (SN 1985) là bị can trong vụ án “Cố ý gây thương tích” đang được Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an tỉnh Nghệ An thụ lý. Sau quá trình điều tra ban đầu, cơ quan điều tra xác định cần tiếp tục triệu tập ông Tân để lấy lời khai bổ sung phục vụ cho việc hoàn thiện hồ sơ vụ án.
-
Giấy triệu tập được lập đúng quy định và gửi trước thời hạn hợp lý
Điều tra viên Lê Quang Hưng đã lập giấy triệu tập ghi rõ họ tên bị can, địa chỉ cư trú, thời gian làm việc (9h sáng ngày 15/6) và địa điểm làm việc tại trụ sở Công an tỉnh Nghệ An. Giấy triệu tập được gửi đến tận nơi cư trú của ông Tân trước thời hạn 3 ngày theo đúng quy định pháp luật.
-
Không có mặt theo triệu tập, ông Tân bị lập biên bản vắng mặt không lý do
Mặc dù đã nhận được giấy triệu tập hợp lệ, ông Tân không có mặt tại thời gian, địa điểm ghi trong giấy và cũng không cung cấp lý do chính đáng cho việc vắng mặt. Trước tình hình đó, cơ quan điều tra đã tiến hành lập biên bản về việc vắng mặt không lý do của bị can, đồng thời thực hiện các biện pháp tố tụng tiếp theo theo đúng trình tự quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Khi nào cần tạm đình chỉ chức vụ bị can đang đảm nhiệm?
Điều 181 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 quy định như sau:
Điều 181. Tạm đình chỉ chức vụ bị can đang đảm nhiệm
Khi xét thấy việc bị can tiếp tục giữ chức vụ gây khó khăn cho việc điều tra thì Cơ quan điều tra, cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra, Viện kiểm sát có quyền kiến nghị với cơ quan, tổ chức có thẩm quyền quản lý bị can tạm đình chỉ chức vụ của bị can. Trong thời hạn 07 ngày kể từ ngày nhận được kiến nghị, cơ quan, tổ chức này phải trả lời bằng văn bản cho Cơ quan điều tra, cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra, Viện kiểm sát đã kiến nghị biết.
Nếu bị can đang giữ một chức vụ có thể ảnh hưởng hoặc chi phối quá trình điều tra, cơ quan tiến hành tố tụng có thể gửi kiến nghị đến đơn vị chủ quản yêu cầu tạm đình chỉ chức vụ đó. Việc tạm đình chỉ nhằm ngăn ngừa bị can tiếp tục tác động đến đồng phạm, nhân chứng, hồ sơ hoặc can thiệp vào hoạt động điều tra.
Quy trình này mang tính bắt buộc về mặt thời hạn: cơ quan, tổ chức nhận kiến nghị phải phản hồi bằng văn bản trong vòng 07 ngày kể từ khi tiếp nhận. Nếu không phản hồi đúng hạn hoặc không thực hiện đúng kiến nghị, cơ quan này có thể bị xem xét trách nhiệm liên quan đến cản trở tố tụng.
Tình huống giả định
-
Trưởng phòng tài chính bị đình chỉ chức vụ vì can thiệp vào quá trình điều tra tham ô tại Tuyên Quang
Tại phường Minh Xuân, tỉnh Tuyên Quang, ông Trịnh Quốc Duy (SN 1976), Trưởng phòng Tài chính của một doanh nghiệp nhà nước, đã bị Cơ quan Cảnh sát điều tra khởi tố bị can về hành vi “Tham ô tài sản”. Dù đang bị khởi tố, ông Duy vẫn tiếp tục giữ chức vụ và có dấu hiệu can thiệp vào quá trình điều tra, điển hình như việc chỉ đạo cấp dưới tiêu hủy một số chứng từ kế toán quan trọng.
-
Cơ quan điều tra kiến nghị tạm đình chỉ chức vụ để bảo đảm hoạt động tố tụng
Nhận thấy việc để ông Duy tiếp tục giữ chức vụ có thể gây cản trở quá trình điều tra và làm sai lệch chứng cứ, Cơ quan Cảnh sát điều tra đã gửi văn bản kiến nghị Giám đốc doanh nghiệp xem xét tạm đình chỉ chức vụ đối với ông Duy. Kiến nghị này được thực hiện theo quy định nhằm ngăn ngừa nguy cơ tiếp tục vi phạm và đảm bảo tính khách quan trong điều tra.
-
Doanh nghiệp phản hồi và thực hiện đình chỉ đúng thời hạn theo Điều 181 BLTTHS
Sau khi nhận được kiến nghị, Giám đốc doanh nghiệp đã ban hành quyết định đình chỉ chức vụ ông Duy trong vòng 5 ngày, đồng thời gửi văn bản phản hồi cho cơ quan điều tra và Viện kiểm sát. Việc xử lý này được thực hiện đúng theo quy định tại Điều 181 Bộ luật Tố tụng hình sự, nhằm bảo vệ tính minh bạch trong tố tụng và phòng ngừa hành vi can thiệp từ phía bị can trong thời gian điều tra.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Việc triệu tập bị can phải được thực hiện bằng văn bản hợp pháp để đảm bảo quyền và nghĩa vụ tố tụng. Điều tra viên bắt buộc phải gửi giấy triệu tập và ghi đầy đủ các thông tin theo đúng quy định. Trong trường hợp bị can đang giữ chức vụ có thể gây cản trở điều tra, cơ quan tố tụng có quyền kiến nghị tạm đình chỉ chức vụ để bảo đảm hoạt động điều tra diễn ra khách quan, minh bạch và đúng pháp luật.
