Thực phẩm chức năng là loại thực phẩm có vai trò hỗ trợ sức khỏe, được sử dụng phổ biến trong đời sống hiện nay. Tuy nhiên, nếu không còn sử dụng hoặc kinh doanh, việc tự ý đổ bỏ những sản phẩm này ra môi trường có thể gây hại nghiêm trọng cho sức khỏe cộng đồng và hệ sinh thái. Pháp luật hiện hành quy định rõ các chế tài hình sự đối với hành vi này.
1. Thực phẩm chức năng là gì?
Khoản 23 Điều 2 Luật An toàn thực phẩm 2010 quy định:
Điều 2. Giải thích từ ngữ
Trong luật này, các từ ngữ dưới đây được hiểu như sau:
...
23. Thực phẩm chức năng là thực phẩm dùng để hỗ trợ chức năng của cơ thể con người, tạo cho cơ thể tình trạng thoải mái, tăng sức đề kháng, giảm bớt nguy cơ mắc bệnh, bao gồm thực phẩm bổ sung, thực phẩm bảo vệ sức khoẻ, thực phẩm dinh dưỡng y học.
...
Thực phẩm chức năng đóng vai trò như một phần hỗ trợ sức khỏe hàng ngày, thường được bổ sung thông qua các sản phẩm như viên uống vitamin, khoáng chất, hoặc sản phẩm thảo dược. Tuy không phải là thuốc và không có tác dụng điều trị bệnh, nhưng thực phẩm chức năng vẫn chịu sự quản lý của pháp luật về an toàn thực phẩm do ảnh hưởng trực tiếp đến người sử dụng.
Ngoài yêu cầu về thành phần và chất lượng, việc bảo quản và xử lý loại thực phẩm này khi hết hạn, hư hỏng hoặc bị thu hồi cũng phải tuân thủ đúng quy trình. Nếu không, hành vi vứt bỏ không đúng quy định có thể bị xem là vi phạm pháp luật.
Tình huống giả định:
Người phụ nữ nhầm lẫn giữa thực phẩm chức năng và thuốc trị bệnh
-
Nghe theo lời giới thiệu không chính thống
Tháng 4/2025, bà Nguyễn Thị Minh Hồng (58 tuổi, ngụ tại phường Nghĩa Chánh, TP. Quảng Ngãi) được người quen giới thiệu sản phẩm “Hoàn Thận Lộc Linh” với lời quảng cáo là “thuốc chữa dứt điểm suy thận độ 2, không cần lọc máu”. Tin tưởng, bà Hồng đặt mua 5 hộp qua mạng xã hội, không qua đơn thuốc hay tư vấn từ bác sĩ. -
Sử dụng kéo dài và bỏ điều trị y tế
Trong gần 2 tháng, bà Hồng ngưng dùng thuốc được bác sĩ kê trước đó và chỉ dùng duy nhất sản phẩm trên. Tuy nhiên, tình trạng sức khỏe không những không cải thiện mà còn chuyển biến xấu. Bà phải nhập viện cấp cứu trong tình trạng tăng ure, creatinine máu và suy thận tiến triển độ 4. -
Kết luận từ bệnh viện và cơ quan chức năng
Kết quả kiểm tra từ Bệnh viện Đa khoa Quảng Ngãi cho thấy sản phẩm bà Hồng sử dụng là thực phẩm chức năng được cấp phép lưu hành dưới dạng “thực phẩm bảo vệ sức khỏe”, không phải thuốc điều trị. Bà Hồng nhầm lẫn vì tin vào lời quảng cáo sai lệch. Cơ quan chức năng sau đó truy vết và xử phạt đơn vị phân phối sản phẩm vì quảng cáo sai sự thật, gây hiểu nhầm sản phẩm là thuốc.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)
2. Vứt bỏ thực phẩm chức năng không đúng cách có vi phạm pháp luật không?
Điều 235 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) quy định:
Điều 235. Tội gây ô nhiễm môi trường
1. Người nào thực hiện một trong các hành vi sau đây, thì bị phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 500.000.000 đồng hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 02 năm:
...
g) Chôn, lấp, đổ, thải ra môi trường trái pháp luật chất thải rắn thông thường từ 100.000 kilôgam đến dưới 200.000 kilôgam hoặc từ 70.000 kilôgam đến dưới 100.000 kilôgam nhưng đã bị xử phạt vi phạm hành chính về một trong các hành vi quy định tại Điều này hoặc đã bị kết án về tội này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm;
...
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tiền từ 500.000.000 đồng đến 1.000.000.000 đồng hoặc phạt tù từ 01 năm đến 05 năm:
...
d) Chôn, lấp, đổ, thải ra môi trường trái pháp luật chất thải rắn thông thường từ 200.000 kilôgam đến dưới 500.000 kilôgam;
...3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tiền từ 1.000.000.000 đồng đến 3.000.000.000 đồng hoặc phạt tù từ 03 năm đến 07 năm:
...
d) Chôn, lấp, đổ, thải ra môi trường trái pháp luật chất thải rắn thông thường 500.000 kilôgam trở lên;
...4. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 30.000.000 đồng đến 200.000.000 đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.
5. Pháp nhân thương mại phạm tội quy định tại Điều này, thì bị phạt như sau:a) Phạm tội thuộc trường hợp quy định tại khoản 1 Điều này, thì bị phạt tiền từ 3.000.000.000 đồng đến 7.000.000.000 đồng;
b) Phạm tội thuộc trường hợp quy định tại khoản 2 Điều này, thì bị phạt tiền từ 7.000.000.000 đồng đến 12.000.000.000 đồng hoặc đình chỉ hoạt động có thời hạn từ 06 tháng đến 02 năm;
c) Phạm tội thuộc trường hợp quy định tại khoản 3 Điều này, thì bị phạt tiền từ 12.000.000.000 đồng đến 20.000.000.000 đồng hoặc đình chỉ hoạt động có thời hạn từ 01 năm đến 03 năm;
d) Phạm tội thuộc trường hợp quy định tại Điều 79 của Bộ luật này, thì bị đình chỉ hoạt động vĩnh viễn;
đ) Pháp nhân thương mại còn có thể bị phạt tiền từ 1.000.000.000 đồng đến 5.000.000.000 đồng, cấm kinh doanh, cấm hoạt động trong một số lĩnh vực nhất định từ 01 năm đến 03 năm.
Thực phẩm chức năng, mặc dù không phải là thuốc, nhưng vẫn là loại hàng hóa đặc biệt chịu sự quản lý nghiêm ngặt về chất lượng và an toàn sử dụng. Khi hết hạn hoặc hư hỏng, cần được xử lý theo đúng quy định để tránh gây hại cho sức khỏe cộng đồng và môi trường.
Thực phẩm chức năng nếu hết hạn hoặc bị thu hồi bắt buộc phải được tiêu hủy theo đúng quy trình quản lý chất thải nguy hại, bởi một đơn vị có chức năng xử lý theo quy định của pháp luật về môi trường. Nếu cá nhân, tổ chức tự ý mang những sản phẩm này đi vứt, đổ, chôn lấp, xả thải ra môi trường mà không kiểm soát, hành vi đó được coi là xử lý chất thải sai quy định.
Điều 235 Bộ luật Hình sự 2015 quy định rõ, bất kỳ ai xử lý chất thải không đúng quy trình gây ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng đến sức khỏe người khác đều có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Mức hình phạt có thể từ tiền đến tù giam, tùy theo mức độ gây hại.
Ví dụ thực tế:
Giám đốc thuê người đổ bỏ hàng nghìn thực phẩm chức năng vì lo bị phát hiện hàng giả
Ảnh nguồn từ Báo Dân Trí
-
Tiếp nhận thông tin và truy vết hành vi đổ hàng
Ngày 6/6/2025, Công an TP. Hồ Chí Minh phát hiện hơn 3.400 hộp thực phẩm chức năng bị đổ tại khu đất trống ven đại lộ Nguyễn Văn Linh, huyện Bình Chánh. Người thực hiện là N.M.L., được thuê với giá 7 triệu đồng để chở và đốt số hàng. -
Lần theo dấu vết tài xế và người thuê
Tài xế T.V.C., chở hàng cho N.M.L., khai nhận vận chuyển từ một địa chỉ tại quận 12, nhận 7,2 triệu đồng từ một người tên N.P.S.. Cơ quan chức năng xác định N.P.S. là giám đốc Công ty TNHH S.K.X.N.C., người đứng sau vụ việc. -
Giám đốc khai lý do tiêu hủy hàng hóa
Giám đốc N.P.S. khai đã nhập số hàng trên từ Công ty cổ phần liên doanh V.P., nơi sau đó bị Bộ Công an xử lý vì kinh doanh thực phẩm chức năng giả. Lo sợ liên đới, S. thu hồi và cho tiêu hủy lô hàng trị giá 500 triệu đồng, ngoài ra còn nộp thêm 5 thùng hàng chưa kịp tiêu hủy cho cơ quan công an. Hiện vụ việc đang được Phòng PC03 tiếp tục điều tra làm rõ.
Nguồn: Báo Dân Trí
3. Kết luận
Thực phẩm chức năng là loại thực phẩm có vai trò hỗ trợ chức năng cơ thể, tăng cường sức đề kháng nhưng không có tác dụng thay thế thuốc chữa bệnh. Nếu tự ý đổ bỏ thực phẩm chức năng ra môi trường mà không đúng quy định, người vi phạm có thể bị xử phạt hành chính, thậm chí bị truy cứu trách nhiệm hình sự nếu gây hậu quả nghiêm trọng.
