Mối quan hệ giữa bác sĩ và bệnh nhân luôn đòi hỏi sự tôn trọng, chuẩn mực và tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về đạo đức và pháp luật. Khi bác sĩ có hành vi không chuẩn mực với bệnh nhân nữ, đặc biệt là hành vi mang tính quấy rối, điều này có thể bị xem là vi phạm pháp luật. Trong một số trường hợp, hành vi này còn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự nếu đủ yếu tố cấu thành tội phạm.
1. Nam bác sĩ có hành vi không chuẩn mực với bệnh nhân nữ có vi phạm pháp luật không?
Điều 20 Hiến pháp 2013 quy định như sau:
Điều 20
1. Mọi người có quyền bất khả xâm phạm về thân thể, được pháp luật bảo hộ về sức khoẻ, danh dự và nhân phẩm; không bị tra tấn, bạo lực, truy bức, nhục hình hay bất kỳ hình thức đối xử nào khác xâm phạm thân thể, sức khỏe, xúc phạm danh dự, nhân phẩm.
Điều 34 Bộ luật Dân sự 2015 quy định như sau:
Điều 34. Quyền được bảo vệ danh dự, nhân phẩm, uy tín
Danh dự, nhân phẩm, uy tín của cá nhân là bất khả xâm phạm và được pháp luật bảo vệ.
Cá nhân có quyền yêu cầu Tòa án bác bỏ thông tin làm ảnh hưởng xấu đến danh dự, nhân phẩm, uy tín của mình.
...
Theo quy định trên, danh dự, nhân phẩm và thân thể của mỗi cá nhân đều được pháp luật bảo vệ tuyệt đối. Tại cơ sở y tế, bệnh nhân là người ở vị trí yếu thế, cần được bảo vệ cả về thể chất và tinh thần. Do đó, nếu bác sĩ lợi dụng công việc, dùng lời nói, cử chỉ hay hành vi xâm phạm thân thể hoặc xúc phạm đến danh dự, nhân phẩm của bệnh nhân, kể cả không có dấu hiệu cấu thành tội phạm – thì hành vi này vẫn bị xem là vi phạm pháp luật.
Người bị xâm phạm có thể khởi kiện dân sự yêu cầu xin lỗi công khai, bồi thường thiệt hại về tinh thần hoặc đề nghị cơ quan chức năng xử lý theo quy định của pháp luật chuyên ngành và các quy tắc đạo đức nghề y.
Tình huống giả định
Tháng 3/2025, chị Phan Thị Thu Trang (32 tuổi) đến khám phụ khoa tại Phòng khám Đa khoa An Việt, quận Thanh Xuân, Hà Nội. Trong quá trình thăm khám, bác sĩ Nguyễn Văn Hùng – người trực tiếp phụ trách – đã có lời lẽ tục tĩu, bình phẩm cơ thể bệnh nhân và bất ngờ đưa tay vuốt từ bắp tay xuống vùng hông trong lúc chị đang mặc áo bệnh nhân mở phía sau. Quá hoảng sợ, chị Trang rời khỏi phòng khám và gửi đơn tố cáo kèm đoạn ghi âm lời nói không phù hợp đến Sở Y tế Hà Nội.
Sau khi xác minh, Sở Y tế xác định hành vi của bác sĩ Nguyễn Văn Hùng không liên quan đến chuyên môn, có dấu hiệu xâm phạm thân thể và xúc phạm nhân phẩm bệnh nhân. Căn cứ Điều 20 Hiến pháp 2013 và Điều 34 Bộ luật Dân sự 2015, bác sĩ Hùng bị đình chỉ hành nghề 6 tháng, buộc công khai xin lỗi và bồi thường tổn thất tinh thần theo yêu cầu của chị Trang.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Hành vi không chuẩn mực với bệnh nhân nữ có phải chịu trách nhiệm hình sự không?
Điều 155 Bộ luật Hình sự 2015, được sửa đổi bởi Luật sửa đổi Bộ luật Hình sự 2017, quy định như sau:
Điều 155. Tội làm nhục người khác
Người nào xúc phạm nghiêm trọng nhân phẩm, danh dự của người khác, thì bị phạt cảnh cáo, phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 30.000.000 đồng hoặc phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm.
Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 03 tháng đến 02 năm:
...
đ) Đối với người dạy dỗ, nuôi dưỡng, chăm sóc, chữa bệnh cho mình;
...Người phạm tội còn có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.
...
Theo quy định trên, nếu một bác sĩ có hành vi quấy rối hoặc xúc phạm nghiêm trọng nhân phẩm, danh dự bệnh nhân trong quá trình khám chữa bệnh – thì hành vi đó có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội làm nhục người khác. Đặc biệt, luật còn liệt kê rõ tình tiết tăng nặng: “đối với người đang chữa bệnh cho mình” – tức là quan hệ bác sĩ với bệnh nhân được xem là yếu tố làm tăng mức độ nghiêm trọng của tội danh.
Tùy vào mức độ vi phạm, hậu quả để lại đối với nạn nhân (gây rối loạn tâm thần, làm nạn nhân tự sát…), mức án có thể lên đến 05 năm tù. Ngoài ra, người phạm tội có thể bị cấm hành nghề trong lĩnh vực y tế từ 1 đến 5 năm sau khi chấp hành hình phạt.
Tình huống giả định
Tháng 6/2025, chị Đoàn Thị Như Ngọc (29 tuổi) đến khám bệnh tại một phòng khám tư nhân do bác sĩ Trần Văn Quang trực tiếp phụ trách. Trong lúc khám, bác sĩ Quang đã có lời lẽ gợi dục và đụng chạm không cần thiết đến vùng nhạy cảm của bệnh nhân. Chị Ngọc sau đó đã ghi lại lời kể chi tiết, lấy lời khai người đi cùng và gửi đơn tố cáo đến Công an quận Hải Châu, TP. Đà Nẵng.
Căn cứ kết quả điều tra và lời khai từ các bên, cơ quan điều tra xác định hành vi của bác sĩ Quang có dấu hiệu xúc phạm nghiêm trọng đến nhân phẩm, danh dự người bệnh và thuộc tình tiết “đối với người đang chữa bệnh cho mình” theo điểm đ khoản 2 Điều 155 Bộ luật Hình sự. Bác sĩ Quang bị khởi tố về tội làm nhục người khác, đồng thời bị đình chỉ hành nghề theo quyết định từ Sở Y tế thành phố.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Hành vi không chuẩn mực của bác sĩ đối với bệnh nhân nữ, nếu xâm phạm đến thân thể, danh dự hoặc nhân phẩm – được xem là hành vi vi phạm pháp luật. Trong trường hợp nghiêm trọng, bác sĩ còn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội làm nhục người khác, với mức hình phạt cao nhất lên đến 5 năm tù và có thể bị cấm hành nghề.
