Bài viết này được viết chỉ nhằm mục đích làm tài liệu tham khảo kiến thức pháp luật dưới dạng case study, KHÔNG nhằm mục đích bôi xấu, hạ bệ danh dự, tiết lộ bí mật đời tư của bất kỳ cá nhân, tổ chức nào.
Mọi thông tin, dẫn chứng trong bài viết đều được trích dẫn từ các nguồn thông tin đã được đăng công khai hợp pháp, báo chí chính thống.
Việc lợi dụng vị trí trong cơ quan, doanh nghiệp nhà nước để chiếm đoạt tài sản là một dạng hành vi xâm phạm trật tự quản lý kinh tế được pháp luật hình sự điều chỉnh chặt chẽ. Trong lĩnh vực tài chính - ngân hàng, khi người có chức vụ thực hiện các giao dịch vượt thẩm quyền, tiếp nhận và sử dụng khoản tiền không chính thức từ đối tác, rủi ro về hậu quả pháp lý là rất cao. Vụ án tại Tập đoàn Công nghiệp tàu thủy Việt Nam (Vinashin), liên quan đến việc nhận và chia lãi ngoài từ Ngân hàng OceanBank, đã đặt ra nhiều vấn đề pháp lý đáng chú ý về trách nhiệm hình sự của người có chức vụ, cách xử lý tài sản ngoài sổ sách, và phân hóa vai trò đồng phạm. Hãy cùng Trợ lý luật phân tích vụ án này dưới góc nhìn pháp luật để làm rõ cách pháp luật xử lý hành vi lạm dụng chức vụ để chiếm đoạt tài sản.
THÔNG TIN VỤ ÁN
| Tội danh | Lạm dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản (Điều 355 Bộ luật Hình sự 2015) |
|---|---|
| Bị cáo | - Nguyễn Ngọc Sự (nguyên Chủ tịch HĐTV Vinashin) - Trần Đức Chính (nguyên Kế toán trưởng kiêm Trưởng ban Tài chính Vinashin) - Trương Văn Tuyến (nguyên Tổng giám đốc Vinashin) - Phạm Thanh Sơn (nguyên Phó tổng giám đốc Vinashin) |
| Bị hại | Tổng công ty Công nghiệp tàu thủy Việt Nam (SBIC, tiền thân là Vinashin) |
| Thời điểm phạm tội | Từ năm 2010 đến tháng 6 năm 2014 |
| Bản án sơ thẩm | - Trần Đức Chính: 17 năm tù - Nguyễn Ngọc Sự: 13 năm tù - Trương Văn Tuyến: 7 năm tù - Phạm Thanh Sơn: 6 năm tù |
| Bản án phúc thẩm | - Trần Đức Chính: giảm còn 15 năm tù - Nguyễn Ngọc Sự: tăng lên 16 năm tù - Trương Văn Tuyến: giảm còn 6 năm tù - Phạm Thanh Sơn: giữ nguyên 6 năm tù |
TRƯỚC KHI BỊ KHỞI TỐ
|
Hơn 2.300 hợp đồng gửi tiền được thực hiện - Giai đoạn từ 2010 đến tháng 6/2014 |
 |
 |
Năm 2011 - Thống nhất gửi tiền vào OceanBank để hưởng lãi ngoài |
|
Lập bảng theo dõi, cất tiền tại phòng làm việc - Từ tháng 3/2011 |
 |
 |
Cuối năm 2011 - Tiếp nhận vốn từ PVN và Kho bạc Nhà nước |
|
Chi tiền cá nhân và chi chung từ nguồn lãi ngoài - Từ năm 2012 |
 |
QUÁ TRÌNH GÂY ÁN
|
|
Giai đoạn 2010 - 2014 - Điều tra việc chiếm đoạt lãi ngoài hơn 105 tỷ đồng |
|
Nhận và quản lý tiền lãi ngoài - Từ tháng 3/2011 đến tháng 8/2014 |
 |
 |
In báo cáo nội bộ, rồi huỷ tài liệu - Theo chỉ đạo của Chủ tịch |
|
Chia tiền cho các lãnh đạo – Từ năm 2012 trở đi Nguyễn Ngọc Sự nhận 50,5 tỷ đồng, đưa trực tiếp 9 lần tại nhà riêng Trương Văn Tuyến nhận 15 tỷ đồng, đưa tại nhà Phạm Thanh Sơn nhận 7,5 tỷ đồng, đưa tại phòng làm việc Chính bản thân ông nhận 10 tỷ đồng |
 |
 |
Chi phí công tác nước ngoài bằng tiền lãi ngoài mà không có chứng từ hợp pháp |
|
Bắt đầu có dấu hiệu khai báo mâu thuẫn - Từ năm 2018 |
 |
 |
Khẳng định không có ý định chiếm đoạt từ đầu |
GIAI ĐOẠN KHỞI TỐ - ĐIỀU TRA
|
Khởi tố Trương Văn Tuyến và Phạm Thanh Sơn – Ngày 6/12/2018 |
 |
 |
Ngày 10/12/2018 - Thi hành lệnh bắt và khám xét |
|
Mở rộng điều tra, xác định vai trò chủ mưu – Cuối năm 2018 |
 |
 |
Truy tìm tài sản tham nhũng và kê biên |
KẾT QUẢ XÉT XỬ
|
Mở phiên tòa sơ thẩm - Ngày 10/6/2019 |
Theo: Báo Tuổi trẻ |
|
Theo: Báo Dân trí |
Ngày 10/6/2019 - Cùng đổ lỗi cho nhau tại tòa |
|
Bản án sơ thẩm – Ngày 12/6/2019 Trần Đức Chính: 17 năm tù Nguyễn Ngọc Sự: 13 năm tù Trương Văn Tuyến: 7 năm tù Phạm Thanh Sơn: 6 năm tù |
Theo: Báo Người lao động |
|
Theo: VietNamPlus |
Tháng 6/2019 - Nội dung lời nói sau cùng |
|
Xét xử phúc thẩm – Ngày 14/10/2019 Trần Đức Chính: giảm còn 15 năm tù Nguyễn Ngọc Sự: tăng án lên 16 năm tù Trương Văn Tuyến: giảm còn 6 năm tù Phạm Thanh Sơn: giữ nguyên 6 năm tù |
Theo: VietNamPlus |
|
Theo: VietNamPlus |
Tháng 10/2019 - Nhận định của cấp phúc thẩm |
BẢNG TỔNG HỢP TỘI DANH ĐỐI VỚI CÁC BỊ CÁO
| Họ tên bị cáo | Chức vụ tại thời điểm phạm tội | Tội danh truy tố | Án sơ thẩm | Án phúc thẩm |
| Nguyễn Ngọc Sự | Chủ tịch Hội đồng thành viên Vinashin | Lạm dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản (Điều 355 BLHS 2015) | 13 năm tù | 16 năm tù |
| Trần Đức Chính | Kế toán trưởng kiêm Trưởng ban Tài chính Vinashin | Lạm dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản (Điều 355 BLHS 2015) | 17 năm tù | 15 năm tù |
| Trương Văn Tuyến | Tổng giám đốc Vinashin | Lạm dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản (Điều 355 BLHS 2015) | 7 năm tù | 6 năm tù |
| Phạm Thanh Sơn | Phó Tổng giám đốc Vinashin (SBIC) | Lạm dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản (Điều 355 BLHS 2015) | 6 năm tù | 6 năm tù |
HÀNH VI CHIẾM ĐOẠT “LÃI NGOÀI” TRONG VỤ ÁN NÀY ĐƯỢC HIỂU THẾ NÀO?
Đây là tiền của Vinashin (trong đó có tiền Nhà nước chuyển vào) nhưng lãnh đạo mang đi gửi ngân hàng để lấy thêm lãi suất ngoài và không ghi vào sổ sách, giữ riêng rồi chia nhau hoặc chi sai quy chế. Lỗi sai ở đây không chỉ ở chuyện mang tiền đi gửi, mà sai ở chỗ nhận và tiêu khoản lãi ngoài ngoài sổ sách.
Cơ sở pháp lý: Điều 355 Bộ luật Hình sự 2015 coi “chiếm đoạt tài sản” qua lạm dụng chức vụ là dấu hiệu cấu thành; giá trị hơn 100 triệu thuộc các khung tăng nặng.
Trong thực tế vụ án, lãi ngoài trên 105 tỉ đồng được Trần Đức Chính nhận trực tiếp từ cán bộ OceanBank, không hạch toán, lưu tại phòng làm việc, rồi phân chia và chi các khoản không có chứng từ hợp pháp; đây chính là hành vi định đoạt trái phép, hoàn thành yếu tố “chiếm đoạt” ngay từ thời điểm đưa ra khỏi kiểm soát hợp pháp của tổ chức.
TẠI SAO CÁC BỊ CÁO BỊ KHÉP VÀO TỘI LẠM DỤNG CHỨC VỤ, QUYỀN HẠN CHIẾM ĐOẠT TÀI SẢN?
Hành vi của các bị cáo phù hợp Điều 355 BLHS 2015 vì đã lợi dụng chức vụ để quyết định gửi tiền nhận “lãi ngoài”, để ngoài sổ sách, chiếm hưởng trái quy định, làm dịch chuyển quyền kiểm soát tài sản của tổ chức.
Cơ sở pháp lý: Điều 355 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi 2017) về tội lạm dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản quy định yếu tố “lạm dụng chức vụ để chiếm đoạt tài sản” với các khung hình phạt tương ứng giá trị chiếm đoạt.
Trong vụ án, Vinashin giao dịch hơn 2.300 hợp đồng tiền gửi tại OceanBank; lãi ngoài hơn 105 tỉ đồng, không hạch toán, rồi phân chia cá nhân và chi ngoài quy chế. Vai trò thể hiện rõ: Nguyễn Ngọc Sự chủ trương, ký 12 hợp đồng, chỉ đạo giao Trần Đức Chính tiếp nhận–quản lý khoản lãi ngoài để ngoài sổ sách; các bị cáo khác thực hiện – nhận tiền. Những dữ kiện này thỏa dấu hiệu “lợi dụng chức vụ để chiếm đoạt” theo Điều 355.
VÌ SAO ÔNG NGUYỄN NGỌC SỰ BỊ TĂNG ÁN Ở PHÚC THẨM, CÒN ÔNG TRẦN ĐỨC CHÍNH VÀ ÔNG TRƯƠNG VĂN TUYẾN ĐƯỢC GIẢM?
Tăng với ông Nguyễn Ngọc Sự vì vai trò chính, ký 12 hợp đồng, chủ trương gửi để hưởng lãi ngoài, chiếm hưởng cá nhân, lời khai thiếu nhất quán;
Giảm cho Trần Đức Chính vì hợp tác khai báo làm rõ đồng phạm, hợp tác thu hồi tài sản, khắc phục thêm, và vai trò thấp hơn.
Cơ sở pháp lý: Áp dụng Điều 355 Bộ luật Hình sự 2015 kết hợp Điều 51 - 52 Bộ luật Hình sự 2015 (tình tiết giảm nhẹ/tăng nặng) và nguyên tắc phúc thẩm; Hội đồng xét xử chấp nhận kháng nghị tăng hình phạt với ông Sự, giảm với ông Chính, ông Tuyến.
Theo phán quyết phúc thẩm, ông Sự là người đưa ra chủ trương, chỉ đạo ủy quyền giao ông Chính nhận và giữ lãi ngoài để ngoài sổ sách, phải chịu trách nhiệm cao nhất; lời khai trước - sau không thống nhất, chưa tỏ ra ăn năn, nên tăng từ 13 lên 16 năm. Ông Chính được ghi nhận tích cực hợp tác, khai rõ cơ chế nhận - chia, nộp thêm 500 triệu khắc phục nên giảm còn 15 năm.
KẾT LUẬN
Lạm dụng chức vụ để nhận “lãi ngoài” là hành vi gây hệ lụy nghiêm trọng đối với nền kinh tế, nhất là khi thực hiện có chủ trương, ngoài sổ sách và kéo dài nhiều năm. Trong vụ Vinashin – OceanBank, một số lãnh đạo đã lợi dụng vị trí, gửi tiền trái thẩm quyền để nhận khoản “chăm sóc khách hàng”, giữ lại và phân chia cá nhân, khiến tổ chức mất quyền kiểm soát nguồn lợi này. Vụ án Vinashin cho thấy pháp luật không chỉ xử lý nghiêm hành vi chiếm hưởng trái phép, mà còn đặt trọng tâm vào thu hồi tài sản cho Nhà nước và bảo đảm tính phòng ngừa trong quản lý vốn. Các phán quyết phân hóa rõ vai trò, đề cao trách nhiệm người chỉ đạo và người trực tiếp nhận - giữ - phân chia lãi ngoài, đồng thời nhấn mạnh yêu cầu về minh bạch tài chính.
