Oan sai trong tố tụng hình sự có thể ảnh hưởng trực tiếp đến danh dự của một người, điển hình là vụ việc oan sai kéo dài 43 năm mới được bồi thường gần 1,68 tỷ đồng.
Bài viết này được viết chỉ nhằm mục đích làm tài liệu tham khảo kiến thức pháp luật dưới dạng case study, KHÔNG nhằm mục đích bôi xấu, hạ bệ danh dự, tiết lộ bí mật đời tư của bất kỳ cá nhân, tổ chức nào.
Mọi thông tin, dẫn chứng trong bài viết đều được trích dẫn từ các nguồn thông tin đã được đăng công khai hợp pháp, báo chí chính thống.
Oan sai trong tố tụng hình sự là một trong những hậu quả nghiêm trọng nhất của việc vi phạm quy trình pháp luật, gây tổn hại nặng nề đến danh dự, sức khỏe và cuộc sống của người bị liên quan. Khi các cơ quan tố tụng không tuân thủ đầy đủ trình tự tố tụng, như chậm ban hành quyết định đình chỉ hoặc không cải chính công khai đúng hạn thì nỗi oan có thể kéo dài hàng chục năm, thậm chí đeo đẳng cả đời người. Vụ việc gia đình ông Huỳnh Chiếm Phái được bồi thường sau nhiều năm kêu oan là một ví dụ điển hình, cho thấy hành trình gian nan đòi lại danh dự và công lý trong một hệ thống pháp lý đang nỗ lực hoàn thiện. Cùng Trợ lý luật phân tích vụ việc này để thấy rõ cách pháp luật đã xử lý trách nhiệm bồi thường của Nhà nước trong những trường hợp kéo dài đặc biệt nghiêm trọng.
THÔNG TIN VỤ ÁN
| Nội dung | Thông tin chi tiết |
|---|---|
| Vụ việc | Oan sai trong tố tụng hình sự liên quan đến ông Huỳnh Chiếm Phái (1931–2015), bị khởi tố và tạm giam do nghi ngờ giết Chủ tịch UBND xã Ninh Giang năm 1981, sau đó được đình chỉ điều tra vì không đủ chứng cứ. |
| Đương sự chính | Nguyên đơn: ông Huỳnh Chiếm Hoạnh (con trai ông Huỳnh Chiếm Phái) Bị đơn: Viện Kiểm sát nhân dân tỉnh Khánh Hòa. |
| Thời điểm phát sinh | 18/10/1981: Chủ tịch UBND xã Ninh Giang bị bắn tử vong. 12/1981 - 02/1983: Ông Phái bị khởi tố, tạm giam, sau đó được tạm tha. 25/9/1984: Đình chỉ điều tra do không đủ chứng cứ. 2015: Ông Phái qua đời, chưa được minh oan. 08/2019: Viện Kiểm sát nhân dân tỉnh Khánh Hòa xin lỗi công khai. 10/3/2022: Xét xử sơ thẩm vụ kiện bồi thường. 13/5/2022: Xét xử phúc thẩm. 03/2024: Gia đình nhận bồi thường hơn 1,6 tỷ đồng. |
| Bản án sơ thẩm | Bản án 06/2022/DS-ST ngày 10/3/2022 của TAND tỉnh Khánh Hòa: buộc Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Khánh Hòa bồi thường hơn 1,6 tỷ đồng cho gia đình ông Phái. |
| Bản án phúc thẩm | Bản án 125/2022/DSPT ngày 13/5/2022 của TAND Cấp cao tại Đà Nẵng: giữ nguyên án sơ thẩm, buộc bồi thường gần 1,68 tỷ đồng. |
TÌNH TIẾT BAN ĐẦU
 |
18/10/1981 - Chủ tịch xã bị bắn chết |
|
Cơ quan điều tra khởi tố vụ án - 19/10/1981 |
 |
 |
17/12/1981 - Khởi tố ông Huỳnh Chiếm Phái |
|
Bắt giam ông Phái và ông Trần Bê - 18/12/1981 |
 |
 |
02/02/1983 - Tạm tha ông Phái |
|
Đình chỉ điều tra - 25/9/1984 |
 |
KÉO DÀI OAN KHUẤT
 |
|
|
Nhận bản photo quyết định đình chỉ - 10/12/2009 |
 |
 |
Tòa xác định sai sót tống đạt quyết định đình chỉ |
KHIẾU NẠI VÀ ĐÒI MINH OAN
|
Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Khánh Hòa bị yêu cầu giải quyết bồi thường - 2011 |
 |
 |
2012 - Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Khánh Hòa vẫn giữ quan điểm hết thời hiệu |
|
Ông Phái qua đời, vẫn chưa được minh oan - Tháng 3/2015 |
 |
HÀNH TRÌNH MINH OAN SAU KHI QUA ĐỜI
 |
Ông Hoạnh tiếp tục khiếu kiện thay cha |
|
Bộ Tư pháp và Cục Bồi thường Nhà nước vào cuộc - 2017 |
 |
 |
08/2019 - Viện kiểm sát nhân dân Khánh Hòa xin lỗi công khai gia đình ông Phái |
|
Xin lỗi công khai ông Trần Bê - 05/9/2019 |
 |
 |
2019 - Ông Trần Bê nhận hơn 500 triệu đồng bồi thường |
THƯƠNG LƯỢNG BỒI THƯỜNG
|
Gia đình ông Phái yêu cầu hơn 4,4 tỷ đồng bồi thường |
 |
 |
Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Khánh Hòa chỉ chấp nhận 474 triệu đồng |
|
Thương lượng bất thành, ông Hoạnh khởi kiện ra tòa |
 |
KẾT QUẢ XÉT XỬ VÀ THI HÀNH ÁN
|
Theo: Báo Người lao động |
10/3/2022 - TAND tỉnh Khánh Hòa xử sơ thẩm |
|
TAND Cấp cao tại Đà Nẵng xử phúc thẩm - 13/5/2022 |
Theo: Pháp luật TP.HCM |
|
Theo: PLO |
04/2023 - Cục Thi hành án ra quyết định buộc Viện kiểm sát nhân dân tỉnh thi hành |
|
Viện kiểm sát nhân dân tỉnh nhận được kinh phí - 29/2/2024 |
Theo: Báo công lý |
|
Theo: VietnamNet |
07/3/2024 - Gia đình ông Phái nhận đủ 1,679 tỷ đồng bồi thường |
|
Ông Hoạnh khẳng định chấm dứt hành trình khiếu nại kéo dài 40 năm |
Theo: Tuổi trẻ |
THỜI GIAN 9.190 NGÀY OAN SAI CỦA ÔNG HUỲNH CHIẾM PHÁI ĐƯỢC TÍNH NHƯ THẾ NÀO?
Trả lời vắn tắt: Khoảng thời gian 9.190 ngày được tính từ ngày tạm tha (02/02/1983) đến ngày nhận quyết định đình chỉ điều tra (10/12/2009) vì cơ quan tố tụng không tống đạt quyết định đình chỉ cho ông Phái.
Cơ sở pháp lý: Điều 27 Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước 2017 quy định thiệt hại về tinh thần trong trường hợp bị oan do cơ quan tiến hành tố tụng gây ra được xác định theo thời gian thực tế bị giam giữ, bị áp dụng biện pháp tố tụng hoặc theo mức cố định khi người bị thiệt hại đã chết.
Trong vụ án, Viện kiểm sát nhân dân Phú Khánh ra quyết định đình chỉ từ ngày 25/9/1984 nhưng không tống đạt cho ông Phái. Tới ngày 10/12/2009 ông mới nhận được bản photo. Tòa án cấp sơ thẩm và phúc thẩm sau này xác định đây là vi phạm tố tụng, khiến ông Phái bị coi là “người có tội” suốt 9.190 ngày. Chính quãng thời gian này trở thành căn cứ để buộc Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Khánh Hòa bồi thường thiệt hại tinh thần cho gia đình ông.
AI CÓ QUYỀN YÊU CẦU BỒI THƯỜNG KHI NGƯỜI BỊ OAN ĐÃ CHẾT?
Trả lời vắn tắt: Khi người bị oan đã chết, những người thừa kế hợp pháp sẽ có quyền yêu cầu Nhà nước bồi thường thay cho họ.
Cơ sở pháp lý: Điều 5 Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước 2017 nêu rõ: “Trường hợp người bị thiệt hại đã chết thì người thừa kế theo pháp luật của họ có quyền yêu cầu bồi thường.”
Trong trường hợp này, ông Huỳnh Chiếm Phái qua đời năm 2015, chưa được minh oan và bồi thường. Toàn bộ quyền yêu cầu được chuyển sang cho 9 người thừa kế hợp pháp, trong đó ông Huỳnh Chiếm Hoạnh đại diện đứng ra khởi kiện. Việc trao quyền này bảo đảm người bị oan không mất đi quyền lợi vì đã chết, đồng thời giúp gia đình được phục hồi danh dự và nhận bồi thường đúng theo quy định.
TẠI SAO THIỆT HẠI TINH THẦN CỦA ÔNG HUỲNH CHIẾM PHÁI ĐƯỢC TÍNH SAI?
Trả lời vắn tắt: Lẽ ra phải áp dụng khoản 4 Điều 27 Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước 2017 quy định về Thiệt hại về tinh thần trong trường hợp người bị thiệt hại chết (360 tháng lương cơ sở), nhưng TAND tỉnh Khánh Hòa lại áp dụng khoản 3 Điều 27 để tính theo số ngày oan, gây tranh cãi.
Cơ sở pháp lý: Khoản 4 Điều 27 Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước 2017: “Trường hợp người bị thiệt hại chết thì mức bồi thường tổn thất tinh thần được xác định bằng 360 tháng lương cơ sở.”
Trong thực tế, tòa sơ thẩm xác định ông Phái bị oan trong 9.190 ngày và lấy con số này để tính mức bồi thường tinh thần, dẫn đến số tiền gần 1,3 tỷ đồng. Tuy nhiên, Viện kiểm sát nhân dân Tối cao cho rằng cách áp dụng này chưa chuẩn, bởi ông Phái đã chết nên phải áp dụng khoản 4 Điều 27, lấy mức cố định 360 tháng lương cơ sở. Dù còn tranh cãi, tòa phúc thẩm vẫn giữ nguyên mức bồi thường hơn 1,6 tỷ đồng cho gia đình. Vụ việc này trở thành bài học về kỹ thuật áp dụng pháp luật trong xác định thiệt hại tinh thần ở các vụ án bồi thường Nhà nước.
BẢN ÁN VÀ MỨC BỒI THƯỜNG
| Mốc xét xử | Nội dung phán quyết | Số tiền bồi thường |
|---|---|---|
| Sơ thẩm (10/3/2022) | TAND tỉnh Khánh Hòa xác định Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Khánh Hòa có trách nhiệm bồi thường cho gia đình ông Huỳnh Chiếm Phái vì vi phạm tố tụng kéo dài. | Hơn 1,6 tỷ đồng |
| Phúc thẩm (13/5/2022) | TAND Cấp cao tại Đà Nẵng giữ nguyên án sơ thẩm, bác toàn bộ kháng cáo của Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Khánh Hòa và yêu cầu bổ sung của nguyên đơn. | Gần 1,68 tỷ đồng |
| Thi hành án (03/2024) | Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Khánh Hòa đã chuyển đủ tiền vào tài khoản của ông Huỳnh Chiếm Hoạnh, đại diện cho 9 đồng thừa kế của ông Phái. | 1.679.726.425 đồng |
Ý NGHĨA PHÁP LÝ
- Khẳng định trách nhiệm bồi thường của Nhà nước
Vụ án cho thấy Nhà nước phải chịu trách nhiệm khi cơ quan tiến hành tố tụng gây oan sai. Dù sự việc đã kéo dài nhiều thập kỷ và người bị oan đã qua đời, tòa án vẫn buộc cơ quan gây oan phải công khai xin lỗi và bồi thường thiệt hại. Đây là sự khẳng định mạnh mẽ rằng công lý không phụ thuộc vào thời gian, và bất kỳ vi phạm nào của cơ quan công quyền cũng phải được khắc phục.
-
Loại bỏ lý do “hết thời hiệu” để từ chối quyền lợi
Suốt nhiều năm, Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Khánh Hòa cho rằng vụ việc đã hết thời hiệu bồi thường, từ chối giải quyết đơn của ông Phái và thân nhân. Tuy nhiên, tòa án và các cơ quan cấp cao khẳng định thời hiệu không thể dùng để bác bỏ quyền lợi hợp pháp của người bị oan. Quan điểm này có ý nghĩa bảo đảm rằng quyền được bồi thường là quyền hiến định, không thể bị triệt tiêu bởi sự chậm trễ hay né tránh trách nhiệm của cơ quan công quyền.
-
Bài học về tuân thủ thủ tục tố tụng
Sai sót lớn nhất trong vụ án là việc không tống đạt quyết định đình chỉ điều tra cho ông Phái. Đây là một vi phạm tố tụng nghiêm trọng, kéo dài tình trạng oan sai đến hơn 9.000 ngày. Vụ việc trở thành bài học cảnh tỉnh cho các cơ quan tố tụng, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tuân thủ trình tự, thủ tục pháp luật. Chỉ một thiếu sót nhỏ cũng có thể để lại hậu quả pháp lý và xã hội khôn lường
-
Củng cố niềm tin vào công lý
Dù hành trình kéo dài hơn 40 năm, kết quả cuối cùng đã mang lại công lý cho gia đình ông Huỳnh Chiếm Phái. Dù số tiền bồi thường không thể xóa đi nỗi đau và mất mát, phán quyết của tòa án và việc Nhà nước thực thi nghĩa vụ là tín hiệu tích cực trong bảo vệ quyền con người. Nó khẳng định rằng mọi công dân đều có quyền được minh oan và bồi thường khi bị xâm hại trái pháp luật.
KẾT LUẬN
Oan sai trong tố tụng hình sự là một trong những hậu quả nặng nề nhất mà hệ thống pháp luật có thể gây ra cho công dân, để lại vết thương không chỉ với cá nhân mà còn với niềm tin cộng đồng. Với hành trình kéo dài hơn 40 năm, vụ án ông Huỳnh Chiếm Phái là minh chứng điển hình cho việc chỉ một sai sót tố tụng, như không tống đạt quyết định đình chỉ - có thể biến thành chuỗi oan khuất nhiều thập kỷ. Việc Tòa án buộc Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Khánh Hòa bồi thường gần 1,68 tỷ đồng cho gia đình ông Phái không chỉ là sự ghi nhận trách nhiệm pháp lý mà còn là lời nhắc nhở mạnh mẽ rằng công lý phải được thực thi đến cùng. Dù đến muộn, phán quyết này đã khẳng định quyết tâm của Nhà nước trong việc khắc phục sai lầm, bảo vệ danh dự công dân và củng cố niềm tin của xã hội vào pháp luật.
INFOGRAPHIC TỔNG KẾT VỤ OAN SAI ÔNG HUỲNH CHIẾM PHÁI
