Văn bản hành chính không thuộc phạm vi bảo hộ quyền tác giả theo Luật Sở hữu trí tuệ bởi đây là sản phẩm nhằm phục vụ hoạt động quản lý nhà nước.
Theo quy định của pháp luật sở hữu trí tuệ, không phải mọi tác phẩm được soạn thảo dưới dạng văn bản đều được xem là đối tượng được bảo hộ quyền tác giả. Trong số đó, văn bản hành chính, bao gồm công văn, quyết định, thông báo hay hướng dẫn của cơ quan nhà nước được xác định không thuộc phạm vi bảo hộ quyền tác giả.
1. Văn bản hành chính có được bảo hộ quyền tác giả không?
Quy định này được nêu cụ thể tại khoản 2 Điều 15 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 như sau:
Điều 15. Các đối tượng không thuộc phạm vi bảo hộ quyền tác giả
...
2. Văn bản quy phạm pháp luật, văn bản hành chính, văn bản khác thuộc lĩnh vực tư pháp và bản dịch chính thức của văn bản đó.
...
Văn bản hành chính là kết quả của hoạt động quản lý nhà nước, được ban hành nhằm điều hành, tổ chức và hướng dẫn thực hiện pháp luật. Mục đích của các văn bản này không phải là thể hiện sáng tạo trí tuệ cá nhân, mà là thực thi chức năng công vụ và pháp lý. Vì vậy, văn bản hành chính không được bảo hộ quyền tác giả dù có hình thức trình bày, ngôn ngữ hay cấu trúc đặc thù. Người dân, tổ chức có thể tự do sao chép, trích dẫn, hoặc phổ biến nội dung văn bản hành chính mà không cần xin phép hay trả thù lao, miễn là không làm sai lệch nội dung hoặc sử dụng trái mục đích quản lý nhà nước.
Tình huống giả định
- Uỷ ban nhân dân ban hành công văn hướng dẫn
UBND ban hành một công văn hướng dẫn quy trình cấp phép khai thác nước ngầm tại Gia Lai. - Doanh nghiệp Minh Hiếu đăng lại nội dung công văn
Doanh nghiệp Minh Hiếu chuyên khai thác nước ngầm đã đăng lại toàn bộ nội dung công văn lên website nội bộ để phổ biến cho nhân viên của công ty. - Một cán bộ yêu cầu gỡ bài đăng lại của doanh nghiệp Minh Hiếu
Một cán bộ của Sở chuyên môn yêu cầu doanh nghiệp Minh Hiếu gỡ bài đăng lại công văn vì cho rằng đây là hành vi “sao chép tác phẩm”. - Cơ quan có thẩm quyền xác định hành vi này không vi phạm pháp luật
Khi cán bộ này khuyến nại lên cơ quan có thẩm quyền, cơ quan này đã xác định hành vi của doanh nghiệp Minh Hiếu không vi phạm quyền tác giả vì văn bản hành chính không thuộc phạm vi bảo hộ theo Luật Sở hữu trí tuệ.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Tác phẩm báo chí có được bảo hộ quyền tác giả không?
Quy định này được nêu cụ thể tại Điều 14 Luật sở hữu trí tuệ 2005 như sau:
Điều 14. Các loại hình tác phẩm được bảo hộ quyền tác giả
1. Tác phẩm văn học, nghệ thuật và khoa học được bảo hộ bao gồm:
...
c) Tác phẩm báo chí;
...
3. Tác phẩm được bảo hộ quy định tại khoản 1 và khoản 2 Điều này phải do tác giả trực tiếp sáng tạo bằng lao động trí tuệ của mình mà không sao chép từ tác phẩm của người khác.
...
Tác phẩm báo chí là sản phẩm thể hiện sự sáng tạo, lao động trí tuệ và góc nhìn riêng của tác giả thông qua việc thu thập, xử lý và trình bày thông tin. Chính yếu tố sáng tạo cá nhân này giúp tác phẩm báo chí được bảo hộ quyền tác giả, miễn là nội dung này không sao chép từ các nguồn khác. Pháp luật công nhận và bảo vệ quyền nhân thân, quyền tài sản của nhà báo đối với tác phẩm báo chí bao gồm quyền ghi tên, quyền cho phép khai thác và quyền bảo vệ sự toàn vẹn của tác phẩm.
Tình huống giả định
- Nhà báo Bảo Như viết bài báo đăng lên Kinh tế số
Nhà báo Trần Bảo Như viết bài “Nông sản Việt trên thị trường quốc tế” đăng trên Báo Kinh tế số. - Một website thương mại đã sao chép toàn bộ bài viết
Một website thương mại đã sao chép nguyên văn bài viết của nhà báo Bảo Như, thay đổi tên tác giả để quảng bá sản phẩm. - Báo Kinh tế số khuyến nại hành vi của website trên
Báo Kinh tế số đã phát hiện hành vi trên và gửi yêu cầu xử lý hành vi vi phạm. Cơ quan chức năng kết luận hành vi của website thương mại đã xâm phạm quyền tác giả vì bài báo là tác phẩm sáng tạo được bảo hộ theo Luật Sở hữu trí tuệ 2005.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Văn bản hành chính là sản phẩm phục vụ hoạt động công vụ, không mang yếu tố sáng tạo cá nhân nên không được bảo hộ quyền tác giả. Trái lại, tác phẩm báo chí là kết quả lao động trí tuệ mang dấu ấn riêng của người viết nên được pháp luật bảo hộ đầy đủ.
