Từ ngày 1/7/2025, Luật Bảo hiểm xã hội 2024 chính thức có hiệu lực với nhiều thay đổi quan trọng liên quan đến chính sách lương hưu. Một trong những nội dung đáng chú ý là quy định điều chỉnh tăng lương hưu đối với cán bộ, công chức, viên chức và lực lượng vũ trang nghỉ hưu trước năm 1995. Đồng thời, mức lương hưu tối đa khi tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc cũng được xác định rõ ràng hơn nhằm đảm bảo quyền lợi cho người lao động.
1. Người đang hưởng lương hưu sẽ được điều chỉnh tăng
Căn cứ theo khoản 2 Điều 67 Luật Bảo hiểm xã hội 2024, quy định việc điều chỉnh mức tăng lương hưu thỏa đáng cho một số đối tượng đặc biệt:
Điều 67. Điều chỉnh lương hưu
1. Lương hưu được điều chỉnh trên cơ sở mức tăng của chỉ số giá tiêu dùng phù hợp với khả năng của ngân sách nhà nước và quỹ bảo hiểm xã hội.
2. Điều chỉnh mức tăng lương hưu thỏa đáng đối với đối tượng có mức lương hưu thấp và nghỉ hưu trước năm 1995 bảo đảm thu hẹp khoảng cách chênh lệch lương hưu giữa người nghỉ hưu ở các thời kỳ.
3. Chính phủ quy định thời điểm, đối tượng, mức điều chỉnh lương hưu quy định tại Điều này.
Luật Bảo hiểm xã hội 2024 chính thức có hiệu lực từ ngày 1/7/2025 và có thay đổi đáng kể về chính sách điều chỉnh lương hưu. Một trong những điểm nổi bật là việc quan tâm đến những người nghỉ hưu từ trước năm 1995 và có mức lương hưu thấp hơn đáng kể so với người nghỉ hưu sau này.
Sự khác biệt này phát sinh do thay đổi chính sách tiền lương, cách tính bình quân tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội và mức sống thay đổi theo thời gian. Do đó, một số người có thời gian đóng bảo hiểm xã hội dài nhưng lương hưu lại thấp hơn người nghỉ sau.
Để bảo đảm công bằng, khoản 2 Điều 67 đã yêu cầu điều chỉnh “mức tăng lương hưu thỏa đáng” nhằm thu hẹp khoảng cách chênh lệch giữa các thời kỳ nghỉ hưu. Tuy nhiên, Luật cũng giao cho Chính phủ quyền quyết định cụ thể về thời điểm, đối tượng và mức điều chỉnh (theo khoản 3 Điều 67) để phù hợp với khả năng ngân sách và Quỹ bảo hiểm xã hội. Do đó, từ ngày 1/7/2025, nhóm đối tượng nghỉ hưu trước năm 1995 có mức lương hưu thấp sẽ là trọng tâm được ưu tiên điều chỉnh tăng theo hướng nhân văn và hợp lý hơn.
Tình huống giả định:
Ông Lâm nghỉ hưu trước năm 1995 được tăng lương từ 1/7/2025
Ông Nguyễn Văn Lâm, sinh năm 1948, nguyên là cán bộ hành chính tại huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An. Ông nghỉ hưu từ năm 1993 sau hơn 30 năm công tác. Do chế độ lương và cách tính lương hưu thời điểm đó còn nhiều hạn chế, đến năm 2024, ông chỉ nhận được hơn 3 triệu đồng mỗi tháng – thấp hơn nhiều so với mặt bằng chung của người nghỉ hưu hiện nay.
Gia đình ông gặp khó khăn trong chi tiêu, đặc biệt là chi phí thuốc men tuổi già. Đầu năm 2025, ông nghe tin Luật Bảo hiểm xã hội 2024 có hiệu lực từ 1/7/2025 và có nội dung điều chỉnh tăng lương hưu cho người nghỉ trước năm 1995. Đến tháng 8/2025, ông nhận được thông báo từ cơ quan bảo hiểm xã hội địa phương rằng mức lương hưu mới của ông đã được điều chỉnh tăng thêm 500.000 đồng mỗi tháng, bắt đầu từ kỳ chi trả tháng 7.
Tuy con số tăng không lớn, nhưng đó là sự ghi nhận và hỗ trợ đáng quý, giúp ông phần nào yên tâm hơn trong sinh hoạt và cảm thấy chính sách đang dần công bằng với người nghỉ hưu lâu năm.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính chất tham khảo)
2. Mức lương hưu tối đa khi tham gia BHXH bắt buộc
Căn cứ theo khoản 1 Điều 66 Luật Bảo hiểm xã hội 2024:
Điều 66. Mức lương hưu hằng tháng
1. Mức lương hưu hằng tháng của đối tượng đủ điều kiện quy định tại Điều 64 của Luật này được tính như sau:
a) Đối với lao động nữ bằng 45% mức bình quân tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội quy định tại Điều 72 của Luật này tương ứng 15 năm đóng bảo hiểm xã hội, sau đó cứ thêm mỗi năm đóng thì tính thêm 2%, mức tối đa bằng 75%;
b) Đối với lao động nam bằng 45% mức bình quân tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội quy định tại Điều 72 của Luật này tương ứng 20 năm đóng bảo hiểm xã hội, sau đó cứ thêm mỗi năm đóng thì tính thêm 2%, mức tối đa bằng 75%.
Trường hợp lao động nam có thời gian đóng bảo hiểm xã hội từ đủ 15 năm đến dưới 20 năm, mức lương hưu hằng tháng bằng 40% mức bình quân tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội quy định tại Điều 72 của Luật này tương ứng 15 năm đóng bảo hiểm xã hội, sau đó cứ thêm mỗi năm đóng thì tính thêm 1%.
2. Mức lương hưu hằng tháng của đối tượng là người lao động thuộc một số nghề, công việc đặc biệt đặc thù trong lực lượng vũ trang nhân dân do Chính phủ quy định. Nguồn kinh phí thực hiện từ ngân sách nhà nước.
3. Mức lương hưu hằng tháng của đối tượng đủ điều kiện quy định tại Điều 65 của Luật này được tính như quy định tại khoản 1 Điều này, sau đó cứ mỗi năm nghỉ hưu trước tuổi quy định thì giảm 2%.
Trường hợp thời gian nghỉ hưu trước tuổi dưới 06 tháng thì không giảm tỷ lệ phần trăm hưởng lương hưu, từ đủ 06 tháng đến dưới 12 tháng thì giảm 1%.
4. Việc tính mức lương hưu hằng tháng của người lao động đủ điều kiện hưởng lương hưu mà có thời gian đóng bảo hiểm xã hội theo quy định của điều ước quốc tế mà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên nhưng có thời gian đóng bảo hiểm xã hội ở Việt Nam dưới 15 năm thì mỗi năm đóng trong thời gian này được tính bằng 2,25% mức bình quân tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội quy định tại Điều 72 của Luật này.
5. Chính phủ quy định chi tiết về mức hưởng và điều kiện hưởng lương hưu.
Khi tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc và đáp ứng đủ điều kiện về thời gian đóng và tuổi nghỉ hưu, người lao động sẽ được hưởng lương hưu hàng tháng. Mức lương này được tính dựa trên tỷ lệ phần trăm của mức bình quân tiền lương dùng làm căn cứ đóng BHXH.
Theo quy định tại Điều 66 Luật Bảo hiểm xã hội 2024, tỷ lệ này khởi điểm là 45% đối với lao động nữ nếu có đủ 15 năm đóng BHXH, và đối với lao động nam là 20 năm. Sau mốc này, cứ mỗi năm đóng thêm sẽ được cộng thêm 2% vào tỷ lệ lương hưu.
Tuy nhiên, luật cũng giới hạn mức tối đa của tỷ lệ hưởng lương hưu là 75%. Điều này nhằm tạo sự công bằng, cân đối tài chính quỹ BHXH, đồng thời khuyến khích người lao động tham gia BHXH lâu dài nhưng vẫn trong mức hợp lý.
Ngoài ra, đối với trường hợp đặc biệt như nghỉ hưu trước tuổi, tỷ lệ này còn bị giảm theo mức 2% cho mỗi năm nghỉ sớm, nhưng không áp dụng nếu nghỉ sớm dưới 6 tháng. Một số nhóm ngành đặc thù trong lực lượng vũ trang sẽ có cách tính riêng theo hướng dẫn của Chính phủ, sử dụng ngân sách Nhà nước chi trả thay vì Quỹ BHXH.
Tình huống giả định:
Chị Hường đóng BHXH đủ 30 năm và nhận lương hưu tối đa 75%
Chị Trần Thị Hường, 52 tuổi, là công nhân may tại Công ty Dệt Thành Công (TP.HCM). Sau 30 năm làm việc liên tục và đóng đủ BHXH, chị được nghỉ hưu đúng độ tuổi theo quy định vào cuối năm 2025.
Trong thời gian làm việc, mức tiền lương của chị Hường dao động quanh mốc 12 triệu đồng/tháng. Khi làm thủ tục nghỉ hưu, cơ quan BHXH xác định mức bình quân tiền lương đóng BHXH của chị là 11,5 triệu đồng. Với 30 năm đóng BHXH, chị được hưởng tỷ lệ 45% cho 15 năm đầu và thêm 2% cho mỗi năm sau đó (15 năm × 2% = 30%), tổng cộng 75%.
Như vậy, mức lương hưu hàng tháng của chị là:
11,500,000 × 75% = 8,625,000 đồng/tháng
Đây là mức tối đa theo luật, và nhờ sự tích lũy đóng BHXH dài hạn, chị Hường có thể an tâm nghỉ ngơi mà vẫn đảm bảo cuộc sống hàng ngày.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính chất tham khảo)
3. Kết luận
Từ ngày 1/7/2025, chính sách lương hưu sẽ có nhiều điều chỉnh quan trọng nhằm bảo đảm công bằng giữa các thế hệ nghỉ hưu. Những người nghỉ hưu trước năm 1995 và có mức lương hưu thấp sẽ được xem xét tăng lương để thu hẹp khoảng cách chênh lệch. Đồng thời, mức lương hưu tối đa khi tham gia BHXH bắt buộc được ấn định là 75% mức bình quân tiền lương đóng bảo hiểm, áp dụng cho người đủ điều kiện về thời gian và tuổi nghỉ hưu.
