Trốn tránh nghĩa vụ dân quân tự vệ bị phạt từ 3.000.000 đồng đến 5.000.000 đồng và buộc thực hiện nghĩa vụ theo quy định.
Nghĩa vụ tham gia dân quân tự vệ là một trách nhiệm quan trọng nhằm bảo vệ an ninh, trật tự tại địa phương. Với những trường hợp cố tình trốn tránh, pháp luật có quy định mức phạt rõ ràng. Bên cạnh đó, cũng có những đối tượng được xem xét tạm hoãn hoặc miễn thực hiện nghĩa vụ này trong thời bình để phù hợp với điều kiện thực tế của mỗi công dân.
1. Trốn tránh nghĩa vụ tham gia dân quân tự vệ bị phạt bao nhiêu?
Khoản 1 Điều 17 Nghị định 218/2025/NĐ-CP quy định:
Điều 17. Vi phạm quy định về thực hiện nghĩa vụ tham gia dân quân tự vệ
1. Phạt tiền từ 3.000.000 đồng đến 5.000.000 đồng đối với hành vi trốn tránh thực hiện nghĩa vụ tham gia dân quân tự vệ.
2. Phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 8.000.000 đồng đối với hành vi cản trở người thực hiện nghĩa vụ tham gia dân quân tự vệ.
3. Phạt tiền từ 8.000.000 đồng đến 10.000.000 đồng đối với hành vi tự ý thôi thực hiện nghĩa vụ tham gia dân quân tự vệ khi chưa có quyết định của cấp có thẩm quyền cho thôi thực hiện nghĩa vụ tham gia dân quân tự vệ trước thời hạn hoặc đưa ra khỏi danh sách dân quân tự vệ.
4. Biện pháp khắc phục hậu quả: Buộc thực hiện nghĩa vụ tham gia dân quân tự vệ đối với hành vi vi phạm quy định tại khoản 1 Điều này.
Việc tham gia dân quân tự vệ không chỉ là nghĩa vụ chính trị, xã hội mà còn là trách nhiệm pháp lý bắt buộc của công dân. Mức phạt tiền từ 3 đến 5 triệu đồng được áp dụng cho cá nhân có hành vi né tránh, ví dụ như không có mặt theo lệnh gọi, cố tình không đăng ký hoặc từ chối tham gia khi có quyết định. Đối với tổ chức có hành vi vi phạm tương tự, mức phạt được nhân đôi, tức từ 6 đến 10 triệu đồng. Ngoài tiền phạt, người vi phạm còn buộc phải tham gia dân quân tự vệ.
Tình huống giả định:
-
Người dân né tránh nghĩa vụ
Anh Nguyễn Văn Lợi (sinh sống tại tỉnh Quảng Ninh) thuộc diện được tuyển chọn tham gia dân quân tự vệ năm 2025. Mặc dù đã được Ủy ban nhân dân cấp xã triệu tập nhiều lần, anh Lợi vẫn viện nhiều lý do để không có mặt và từ chối ký biên bản đăng ký. -
Chính quyền địa phương xử lý
Ủy ban nhân dân xã phối hợp cùng Ban Chỉ huy Quân sự cấp xã tiến hành lập hồ sơ vi phạm. Cơ quan chức năng xác định hành vi của anh Lợi là trốn tránh thực hiện nghĩa vụ tham gia dân quân tự vệ theo khoản 1 Điều 17 Nghị định 218/2025/NĐ-CP. Anh Lợi bị xử phạt 4.000.000 đồng và buộc phải tham gia lực lượng dân quân tự vệ tại địa phương. -
Người vi phạm chấp hành quyết định
Sau khi nhận quyết định xử phạt, anh Lợi thực hiện nộp phạt đúng thời hạn và tham gia đầy đủ nghĩa vụ theo phân công. Trường hợp này cho thấy việc né tránh nghĩa vụ không chỉ dẫn đến mất tiền mà cuối cùng người vi phạm vẫn phải thực hiện trách nhiệm của mình.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)
2. Những trường hợp nào được tạm hoãn, miễn nghĩa vụ tham gia dân quân tự vệ?
Điều 11 Luật Dân quân tự vệ 2019 (sửa đổi, bổ sung năm 2025) quy định:
Điều 11. Tạm hoãn, miễn thực hiện nghĩa vụ tham gia Dân quân tự vệ trong thời bình
1. Công dân được tạm hoãn thực hiện nghĩa vụ tham gia Dân quân tự vệ trong trường hợp sau đây:
a) Phụ nữ mang thai hoặc nuôi con dưới 36 tháng tuổi; nam giới một mình nuôi con dưới 36 tháng tuổi;
b) Không đủ sức khỏe thực hiện nhiệm vụ của Dân quân tự vệ;
c) Có chồng hoặc vợ là sĩ quan, quân nhân chuyên nghiệp, công chức, viên chức, công nhân quốc phòng, hạ sĩ quan, binh sĩ đang phục vụ trong Quân đội nhân dân;
d) Có chồng hoặc vợ là sĩ quan, hạ sĩ quan, chiến sĩ, công nhân công an đang phục vụ trong Công an nhân dân;
đ) Có chồng hoặc vợ là cán bộ, công chức, viên chức, thanh niên xung phong được điều động đến công tác, làm việc ở vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn theo quy định của pháp luật;
e) Lao động duy nhất trong hộ nghèo, hộ cận nghèo; người phải trực tiếp nuôi dưỡng thân nhân không còn khả năng lao động hoặc chưa đến tuổi lao động; người trong hộ gia đình bị thiệt hại nặng về người và tài sản do tai nạn, thiên tai, dịch bệnh nguy hiểm gây ra được Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã, người đứng đầu cơ quan, tổ chức nơi công dân cư trú hoặc làm việc xác nhận;
g) Vợ hoặc chồng, một con của thương binh, bệnh binh, người bị nhiễm chất độc da cam suy giảm khả năng lao động từ 61% đến 80%;
h) Người đang học tại trường của cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, cơ sở giáo dục thuộc hệ thống giáo dục quốc dân; người đang lao động, học tập, làm việc ở nước ngoài.
2. Công dân được miễn thực hiện nghĩa vụ tham gia Dân quân tự vệ trong trường hợp sau đây:
a) Vợ hoặc chồng, con của liệt sĩ;
b) Vợ hoặc chồng, con của thương binh, bệnh binh, người bị nhiễm chất độc da cam suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên;
c) Quân nhân dự bị đã được sắp xếp vào đơn vị dự bị động viên;
d) Người trực tiếp nuôi dưỡng, chăm sóc Bà mẹ Việt Nam anh hùng; người trực tiếp nuôi dưỡng người suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên;
đ) Người làm công tác cơ yếu.
3. Công dân thuộc diện tạm hoãn, miễn thực hiện nghĩa vụ tham gia Dân quân tự vệ quy định tại các điểm c, d, đ, e, g khoản 1 và các điểm a, b, d khoản 2 Điều này nếu tình nguyện thì được xem xét tuyển chọn vào Dân quân tự vệ.
4. Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã, người đứng đầu cơ quan, tổ chức quyết định tạm hoãn, miễn thực hiện nghĩa vụ tham gia Dân quân tự vệ.
Tạm hoãn nghĩa vụ dân quân tự vệ áp dụng cho những trường hợp có hoàn cảnh đặc biệt như phụ nữ mang thai, đang nuôi con nhỏ, người không đủ sức khỏe hoặc là lao động duy nhất trong hộ nghèo.
Các trường hợp miễn nghĩa vụ gồm vợ, chồng hoặc con liệt sĩ; thân nhân của thương binh, bệnh binh suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên; quân nhân dự bị đã được sắp xếp vào đơn vị động viên; người trực tiếp nuôi dưỡng Bà mẹ Việt Nam anh hùng hoặc người suy giảm khả năng lao động nặng. Thẩm quyền tạm hoãn, miễn thuộc Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã hoặc người đứng đầu cơ quan, tổ chức nơi công dân cư trú hoặc làm việc.
Tình huống giả định:
-
Gia đình có hoàn cảnh đặc biệt
Chị Nguyễn Thị Thanh Hương (cư trú tại tỉnh Nghệ An) nuôi con trai mới 20 tháng tuổi. Năm 2025, địa phương có kế hoạch tuyển chọn dân quân tự vệ và có thông báo đến chị Hương. -
Ủy ban nhân dân xã xác minh
Khi nhận hồ sơ, Ủy ban nhân dân xã cùng Ban Chỉ huy Quân sự đã xác minh tình trạng thực tế. Do chị Hương đang nuôi con dưới 36 tháng tuổi, trường hợp này thuộc diện tạm hoãn nghĩa vụ tham gia dân quân tự vệ theo Điều 11 Luật Dân quân tự vệ 2019. -
Quyết định được ban hành
Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã ký quyết định tạm hoãn cho chị Hương và thông báo rõ ràng bằng văn bản. Hồ sơ được lưu trữ để theo dõi, đồng thời khẳng định rằng sau khi hết thời hạn nuôi con nhỏ, chị Hương vẫn có thể được xem xét tham gia nếu đáp ứng điều kiện.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)
3. Kết luận
Nghĩa vụ tham gia dân quân tự vệ là trách nhiệm bắt buộc nhằm bảo vệ an ninh và trật tự địa phương. Với hành vi trốn tránh nghĩa vụ, cá nhân có thể bị xử phạt từ 3.000.000 đồng đến 5.000.000 đồng và buộc tham gia theo quy định. Trong khi đó, pháp luật cũng quy định rõ các trường hợp được tạm hoãn hoặc miễn nghĩa vụ, như phụ nữ mang thai, nuôi con nhỏ, người không đủ sức khỏe, hay thân nhân của liệt sĩ, thương binh nặng.
