Trình độ sáng tạo là yếu tố bắt buộc để sáng chế được bảo hộ, thể hiện bước tiến kỹ thuật vượt trội mà người có hiểu biết trung bình không dễ dàng tạo ra.
Trong hệ thống pháp luật sở hữu trí tuệ, trình độ sáng tạo là một trong ba điều kiện cốt lõi quyết định việc cấp bằng độc quyền sáng chế. Điều kiện này thể hiện mức độ cải tiến kỹ thuật và giá trị khoa học mới mà sáng chế mang lại. Để được xem là có trình độ sáng tạo, sáng chế phải thể hiện một bước tiến kỹ thuật đáng kể, không thể được tạo ra một cách dễ dàng đối với người có hiểu biết trung bình trong lĩnh vực tương ứng.
1. Trình độ sáng tạo của sáng chế là gì?
Quy định này được nêu cụ thể tại Điều 61 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 như sau:
Điều 61. Trình độ sáng tạo của sáng chế
Sáng chế được coi là có trình độ sáng tạo nếu căn cứ vào các giải pháp kỹ thuật đã được bộc lộ công khai dưới hình thức sử dụng, mô tả bằng văn bản hoặc dưới bất kỳ hình thức nào khác ở trong nước hoặc ở nước ngoài trước ngày nộp đơn hoặc trước ngày ưu tiên của đơn đăng ký sáng chế trong trường hợp đơn đăng ký sáng chế được hưởng quyền ưu tiên, sáng chế đó là một bước tiến sáng tạo, không thể được tạo ra một cách dễ dàng đối với người có hiểu biết trung bình về lĩnh vực kỹ thuật tương ứng.
Trình độ sáng tạo thể hiện chiều sâu của tư duy kỹ thuật và giá trị đổi mới của sáng chế. Một sáng chế chỉ được coi là có trình độ sáng tạo khi nó vượt lên khỏi hiểu biết thông thường, mang lại giải pháp kỹ thuật mới, hiệu quả hơn hoặc tối ưu hơn so với các giải pháp đã công khai.
Cơ quan thẩm định thường xem xét:
-
Mức độ khác biệt về cấu trúc, nguyên lý hoạt động hoặc tính năng kỹ thuật;
-
Tác động cải thiện hiệu quả, chi phí hoặc năng suất so với giải pháp đã biết;
-
Và khả năng người có trình độ trung bình trong ngành có thể tự suy luận ra hay không.
Nếu một sáng chế chỉ là biến đổi nhỏ hoặc kết hợp hiển nhiên từ giải pháp cũ nó sẽ không đủ trình độ sáng tạo để được bảo hộ.
Tình huống giả định
- Kỹ sư Vũ Nam phát thiết bị lọc khí
Kỹ sư Vũ Nam phát triển thiết bị máy lọc khí có thêm cảm biến tự điều chỉnh tốc độ theo chất lượng không khí, đây là tính năng chưa từng có trên thị trường. - Anh Nam nộp đơn đăng ký sáng chế
Anh Nam nộp đơn đăng ký sáng chế tại Cục Sở hữu trí tuệ. - Sáng chế của anh được xem là có trình độ sáng tạo
Kết quả thẩm định cho thấy giải pháp của anh không thể được suy luận từ các công nghệ lọc khí hiện hữu, vì vậy sáng chế được công nhận có trình độ sáng tạo.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Khả năng áp dụng công nghiệp của sáng chế là gì?
Quy định này được nêu cụ thể tại Điều 61 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 như sau:
Điều 62. Khả năng áp dụng công nghiệp của sáng chế
Sáng chế được coi là có khả năng áp dụng công nghiệp nếu có thể thực hiện được việc chế tạo, sản xuất hàng loạt sản phẩm hoặc áp dụng lặp đi lặp lại quy trình là nội dung của sáng chế và thu được kết quả ổn định.
Khả năng áp dụng công nghiệp là tiêu chí để xác định giá trị thực tiễn của sáng chế. Nói cách khác, một sáng chế dù mới và sáng tạo đến đâu cũng chưa đủ điều kiện bảo hộ nếu nó không thể được thực hiện trong thực tế.
Theo quy định, sáng chế được coi là có khả năng áp dụng công nghiệp khi:
-
Có thể chế tạo, sản xuất hàng loạt sản phẩm hoặc lặp lại quy trình kỹ thuật được mô tả trong nội dung sáng chế;
-
Kết quả thu được ổn định, có thể kiểm chứng và đo lường được;
-
Không phụ thuộc vào yếu tố ngẫu nhiên hay thử nghiệm riêng lẻ.
Tình huống giả định
- Nhóm kỹ sự Bluetech phát triển sáng chế
Nhóm kỹ sư BlueTech phát triển sáng chế “hệ thống pin sinh học tái tạo năng lượng từ rác hữu cơ”. - Sáng chế được thử nghiệm và cho kết quả ổn đinh
Tháng 9/2024, sản phẩm thử nghiệm bằng hệ thống pin sinh học hoạt động ổn định trong 10 chu kỳ liên tục. - Sáng chế của công ty sản xuất hàng loạt
Tháng 12/2024, BlueTech sản xuất thành công 100 thiết bị cùng chất lượng nên đã chứng minh sáng chế có khả năng áp dụng công nghiệp. - Sáng chế của công ty được bảo hộ
Công ty quyết định sử dụng những yếu tố trên để nộp đơn đăng ký bảo hộ cho sáng chế trên. Cơ quan chức năng đã xác định sáng chế này đủ điều kiện để được bảo hộ.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Trình độ sáng tạo là tiêu chí phản ánh giá trị khoa học của sáng chế, thể hiện bước tiến kỹ thuật mà người bình thường trong ngành không dễ suy ra. Khả năng áp dụng công nghiệp đảm bảo rằng sáng chế không chỉ mới, sáng tạo mà còn thực hiện được trong thực tế.
