Tổ hợp tác là mô hình hợp tác kinh tế tự nguyện giữa các cá nhân, pháp nhân nhằm cùng sản xuất, kinh doanh, chia sẻ lợi ích và trách nhiệm chung.
Tổ hợp tác là một hình thức hợp tác kinh tế phổ biến, giúp các cá nhân và pháp nhân cùng góp vốn, công sức để thực hiện hoạt động sản xuất, kinh doanh và chia sẻ lợi ích. Pháp luật đã quy định rõ khái niệm và nguyên tắc tổ chức, hoạt động của tổ hợp tác nhằm bảo đảm tính tự nguyện, dân chủ và trách nhiệm chung giữa các thành viên. Đồng thời, quyền và nghĩa vụ của tổ hợp tác cũng được quy định cụ thể để bảo đảm hoạt động minh bạch, đúng pháp luật và bảo vệ lợi ích hợp pháp của các bên tham gia.
1. Tổ hợp tác là gì?
Điều 3 Nghị định 77/2019/NĐ-CP quy định như sau:
Điều 3. Giải thích từ ngữ
1. Tổ hợp tác là tổ chức không có tư cách pháp nhân, được hình thành trên cơ sở hợp đồng hợp tác, gồm từ 02 cá nhân, pháp nhân trở lên tự nguyện thành lập, cùng đóng góp tài sản, công sức để thực hiện những công việc nhất định, cùng hưởng lợi và cùng chịu trách nhiệm.
...
Tổ hợp tác là mô hình hợp tác linh hoạt, phù hợp với các hoạt động sản xuất nhỏ, quy mô hộ gia đình hoặc nhóm nghề truyền thống. Các thành viên tự thỏa thuận hợp đồng hợp tác về vốn góp, phân chia lợi nhuận và trách nhiệm. Mặc dù không có tư cách pháp nhân, nhưng tổ hợp tác có thể đứng tên ký kết hợp đồng, mở tài khoản hoặc thực hiện giao dịch trong phạm vi thỏa thuận chung.
Tình huống giả định
Hợp tác sản xuất rau an toàn
-
Thỏa thuận hợp tác ban đầu
Tháng 5/2025, bốn hộ nông dân tại phường Xóm Chiếu, TP. Hồ Chí Minh gồm ông Nguyễn Văn Bình, bà Trần Thị Hoa, ông Lê Hữu Phước và bà Đặng Thị Mai cùng ký hợp đồng hợp tác sản xuất rau an toàn theo tiêu chuẩn VietGAP. Mỗi hộ góp 50 triệu đồng và 2.000 m² đất canh tác. -
Tổ chức hoạt động và phân chia lợi ích
Tổ hợp tác thống nhất cử ông Bình làm tổ trưởng, chịu trách nhiệm tiêu thụ sản phẩm và báo cáo thu chi định kỳ. Lợi nhuận được chia theo tỷ lệ góp vốn và công sức lao động. Các thành viên tham gia đều có quyền biểu quyết bình đẳng khi đưa ra quyết định. -
Kết quả hợp tác
Sau một vụ mùa, tổ hợp tác thu được lợi nhuận 120 triệu đồng, được phân chia minh bạch theo hợp đồng. Mô hình hoạt động hiệu quả, đảm bảo quyền lợi và tăng thu nhập cho các thành viên, thể hiện đúng bản chất tự nguyện và cùng chịu trách nhiệm của tổ hợp tác.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Tổ hợp tác được tổ chức và hoạt động dựa trên nguyên tắc nào?
Điều 4 Nghị định 77/2019/NĐ-CP quy định như sau:
Điều 4. Nguyên tắc tổ chức và hoạt động của tổ hợp tác
1. Tổ hợp tác hoạt động trên cơ sở hợp đồng hợp tác.
2. Cá nhân, pháp nhân tự nguyện thành lập, gia nhập và rút khỏi tổ hợp tác.
3. Thành viên tổ hợp tác có quyền dân chủ, bình đẳng trong việc quyết định tổ chức và hoạt động của tổ hợp tác. Quyết định theo đa số trừ trường hợp hợp đồng hợp tác, Bộ luật dân sự và pháp luật có liên quan quy định khác.
4. Cùng hưởng lợi và cùng chịu trách nhiệm.
Mọi hoạt động của tổ hợp tác phải được thỏa thuận rõ ràng trong hợp đồng hợp tác. Quyền biểu quyết, phân chia lợi nhuận, trách nhiệm tài chính đều được quyết định theo đa số và dựa trên sự thống nhất giữa các thành viên. Sự tự nguyện và minh bạch là nền tảng giúp tổ hợp tác duy trì ổn định, phát triển bền vững và tránh tranh chấp nội bộ.
Tình huống giả định
Thành lập tổ hợp tác đánh bắt hải sản tại tỉnh Khánh Hòa
-
Thỏa thuận thành lập và nguyên tắc chung
Tháng 3/2025, năm ngư dân tại phường Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa thống nhất thành lập tổ hợp tác đánh bắt hải sản. Các thành viên ký hợp đồng hợp tác, quy định rõ nguyên tắc tự nguyện, cùng góp vốn, chia lợi nhuận theo tỷ lệ góp, và quyết định theo đa số. -
Tổ chức hoạt động và trách nhiệm thành viên
Trong quá trình khai thác, một tàu gặp sự cố khiến sản lượng giảm. Các thành viên cùng bàn bạc, chia sẻ thiệt hại và thống nhất trích quỹ dự phòng để hỗ trợ sửa chữa tàu. Mọi quyết định được biểu quyết công khai, đảm bảo tinh thần bình đẳng và cùng chịu trách nhiệm. -
Kết quả hợp tác
Nhờ tuân thủ nguyên tắc tổ chức và hoạt động rõ ràng, tổ hợp tác duy trì ổn định, lợi nhuận cuối vụ vẫn đạt gần 300 triệu đồng. Mô hình thể hiện tinh thần tự nguyện, đoàn kết và trách nhiệm chung giữa các thành viên.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Tổ hợp tác là mô hình hợp tác kinh tế đơn giản nhưng hiệu quả, giúp các cá nhân và pháp nhân cùng góp vốn để sản xuất, kinh doanh và phát triển ổn định. Mặc dù không có tư cách pháp nhân nhưng tổ hợp tác vẫn có thể tham gia giao dịch, ký hợp đồng và chia sẻ lợi ích, trách nhiệm theo thỏa thuận trong hợp đồng hợp tác. Hoạt động của tổ hợp tác phải tuân thủ nguyên tắc dân chủ, bình đẳng, minh bạch và cùng chịu trách nhiệm, nhằm đảm bảo quyền lợi của các thành viên và góp phần duy trì môi trường hợp tác bền vững, đúng quy định pháp luật.
