Sáng chế chỉ được công nhận bảo hộ khi có tính mới, nghĩa là chưa bị công khai dưới bất kỳ hình thức nào trước ngày nộp đơn đăng ký.
Trong lĩnh vực sở hữu công nghiệp, “tính mới” là điều kiện tiên quyết để một sáng chế được xem xét cấp bằng độc quyền. Đây là tiêu chí khẳng định tính sáng tạo và độc lập của giải pháp kỹ thuật mà người nộp đơn muốn bảo hộ. Nếu sáng chế đã từng bị công bố hoặc mô tả ở bất kỳ đâu, nó sẽ không còn được coi là mới và không đủ điều kiện được bảo hộ.
1. Tính mới của sáng chế là gì?
Quy định này được nêu cụ thể tại Điều 60 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 như sau:
Điều 60. Tính mới của sáng chế
1. Sáng chế được coi là có tính mới nếu chưa bị bộc lộ công khai dưới hình thức sử dụng, mô tả bằng văn bản hoặc bất kỳ hình thức nào khác ở trong nước hoặc ở nước ngoài trước ngày nộp đơn đăng ký sáng chế hoặc trước ngày ưu tiên trong trường hợp đơn đăng ký sáng chế được hưởng quyền ưu tiên.
2. Sáng chế được coi là chưa bị bộc lộ công khai nếu chỉ có một số người có hạn được biết và có nghĩa vụ giữ bí mật về sáng chế đó.
3. Sáng chế không bị coi là mất tính mới nếu được công bố trong các trường hợp sau đây với điều kiện đơn đăng ký sáng chế được nộp trong thời hạn sáu tháng kể từ ngày công bố:
a) Sáng chế bị người khác công bố nhưng không được phép của người có quyền đăng ký quy định tại Điều 86 của Luật này;
b) Sáng chế được người có quyền đăng ký quy định tại Điều 86 của Luật này công bố dưới dạng báo cáo khoa học;
c) Sáng chế được người có quyền đăng ký quy định tại Điều 86 của Luật này trưng bày tại cuộc triển lãm quốc gia của Việt Nam hoặc tại cuộc triển lãm quốc tế chính thức hoặc được thừa nhận là chính thức.
Tính mới phản ánh mức độ “độc nhất” của sáng chế. Một sáng chế chỉ được coi là mới nếu chưa từng bị tiết lộ công khai, nghĩa là chưa được mô tả trong tài liệu, chưa được sử dụng, chưa được đăng báo, công bố hội nghị hoặc trưng bày ở bất kỳ quốc gia nào.
Tuy nhiên, pháp luật vẫn cho phép ngoại lệ: nếu việc công bố trái phép hoặc do chính tác giả công bố trong báo cáo khoa học hay triển lãm trong vòng 06 tháng trước khi nộp đơn, sáng chế vẫn được xem là có tính mới. Quy định này nhằm bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người sáng tạo trước rủi ro tiết lộ không chủ ý.
Tình huống giả định
- Anh Dũng hoàn thiện nguyên mẫu máy lọc nước
Vào tháng 8/2024, anh Dũng hoàn thiện nguyên mẫu máy lọc nước tiết kiệm năng lượng. - Sáng chế của anh Dũng bị công bố
Vào tháng 10/2024, sáng chế của anh Dũng bị một nhân viên cũ tại công ty công bố chi tiết thiết kế trên mạng mà không được sự cho phép của anh Dũng. - Anh Dũng nộp đơn đăng ký sáng chế
Sau đó vào tháng 12/2024, anh Dũng nộp đơn đăng ký sáng chế tại Cục Sở hữu trí tuệ. - Sáng chế vẫn được coi là có tính mới
Vì thời gian công bố trái phép chưa quá 6 tháng trước ngày nộp đơn, nên sáng chế vẫn được coi là có tính mới theo Điều 60 Luật Sở hữu trí tuệ 2005.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Điều kiện để sáng chế được bảo hộ là gì?
Quy định này được nêu cụ thể tại Điều 58 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 như sau:
Điều 58. Điều kiện chung đối với sáng chế được bảo hộ
1. Sáng chế được bảo hộ dưới hình thức cấp Bằng độc quyền sáng chế nếu đáp ứng các điều kiện sau đây:
a) Có tính mới;
b) Có trình độ sáng tạo;
c) Có khả năng áp dụng công nghiệp.
2. Sáng chế được bảo hộ dưới hình thức cấp Bằng độc quyền giải pháp hữu ích nếu không phải là hiểu biết thông thường và đáp ứng các điều kiện sau đây:
a) Có tính mới;
b) Có khả năng áp dụng công nghiệp.
Ba yếu tố này là nền tảng xác định giá trị pháp lý của một sáng chế:
-
Tính mới: sáng chế chưa từng được bộc lộ công khai.
-
Trình độ sáng tạo: sáng chế không phải là giải pháp hiển nhiên đối với người có hiểu biết trung bình trong lĩnh vực kỹ thuật tương ứng.
-
Khả năng áp dụng công nghiệp: sáng chế có thể được chế tạo hoặc sử dụng lặp lại trong thực tế và cho kết quả ổn định.
Như vậy, chỉ khi đáp ứng đồng thời cả ba tiêu chí trên, sáng chế mới có thể được cấp Bằng độc quyền sáng chế hoặc Bằng độc quyền giải pháp hữu ích tùy mức độ sáng tạo.
Tình huống giả định
- Chị Lan thiết kế mộ hình lọc không khí
Chị Lan thiết kế mô hình hệ thống lọc không khí mini dùng năng lượng mặt trời. Hệ thống này là sự sáng tạo của chị Lan, chưa có ai từng thiết kế. - Sản phảm được thử nghiệm
Sản phẩm của chị Lan được thử nghiệm và chứng minh có thể áp dụng công nghiệp - Chị Lan nộp đơn đăng ký sáng chế
Chị Lan nộp đơn xin bảo hộ sáng chế, đáp ứng đủ 3 tiêu chí: tính mới, sáng tạo và áp dụng công nghiệp. - Sáng chế được cấp bằng độc quyền
Đầu năm 2024, Cục Sở hữu trí tuệ cấp Bằng độc quyền sáng chế cho chị Lan.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Tính mới là điều kiện đầu tiên và bắt buộc để sáng chế được bảo hộ, nhằm đảm bảo tính độc lập sáng tạo của giải pháp kỹ thuật. Chỉ những sáng chế đáp ứng đủ ba tiêu chí là tính mới, trình độ sáng tạo và khả năng áp dụng công nghiệp thì mới được cấp bằng bảo hộ theo Luật Sở hữu trí tuệ.
