Thuyền trưởng là người chỉ huy cao nhất trên tàu biển, chịu trách nhiệm về an toàn, an ninh hàng hải và nghĩa vụ báo cáo khi xảy ra tai nạn theo quy định.
Trong vận tải biển, thuyền trưởng không chỉ là người chỉ huy con tàu giữa đại dương mà còn là đại diện pháp lý của chủ tàu trong mọi hoạt động trên biển. Mọi quyết định của thuyền trưởng đều mang giá trị pháp lý, ảnh hưởng trực tiếp đến an toàn hàng hải, tính mạng thuyền viên và tài sản trên tàu.
1. Địa vị pháp lý của thuyền trưởng
Căn cứ theo Điều 52 Bộ luật Hàng hải Việt Nam 2015 quy định:
Bộ luật Hàng hải Việt Nam 2015
Điều 52. Địa vị pháp lý của thuyền trưởng
1. Thuyền trưởng là người có quyền chỉ huy cao nhất ở trên tàu biển, chỉ huy tàu theo chế độ thủ trưởng. Mọi người có mặt trên tàu biển phải chấp hành mệnh lệnh của thuyền trưởng.
2. Thuyền trưởng chịu sự chỉ đạo của chủ tàu hoặc người thuê tàu, người khai thác tàu; trường hợp cần thiết để bảo đảm an toàn hàng hải, an ninh hàng hải, bảo vệ môi trường trong khi vận hành tàu, thuyền trưởng có thể tự mình quyết định nhưng sau đó phải báo cáo với chủ tàu hoặc người thuê tàu, người khai thác tàu.
Thuyền trưởng là người đại diện pháp lý của tàu biển trong mọi hoạt động khi tàu đang hành trình. Vai trò này đòi hỏi kiến thức chuyên môn cao, khả năng xử lý tình huống khẩn cấp và tuân thủ nghiêm ngặt quy trình an toàn hàng hải. Trong phạm vi quyền hạn của mình, thuyền trưởng có thể ra lệnh về kỹ thuật, nhân sự, cứu hộ, vận chuyển và các hoạt động quản trị trên tàu.
Tình huống giả định
-
Phát sinh tình huống khẩn cấp
Ngày 15/8/2025, tàu chở dầu “Hải Minh 07” do thuyền trưởng Lê Văn Thái (trú tại Phường Hòa Cường, Thành phố Đà Nẵng) điều khiển, gặp sự cố rò rỉ dầu trên vùng biển Cần Giờ. -
Xử lý của thuyền trưởng
Ông Thái lập tức cho dừng tàu, thả phao quây dầu, yêu cầu toàn bộ thuyền viên ứng cứu khẩn cấp để ngăn chặn lan rộng ô nhiễm. -
Kết quả và báo cáo
Sau khi khống chế được tình hình, ông báo cáo ngay cho chủ tàu và Cảng vụ Hàng hải khu vực để phối hợp khắc phục. Quyết định kịp thời của thuyền trưởng được đánh giá là đúng quy định tại Điều 52 Bộ luật Hàng hải Việt Nam 2015.
Tình huống trên là giả định, nhằm mục đích tham khảo.
2. Trách nhiệm báo cáo của thuyền trưởng khi xảy ra tai nạn hàng hải
Căn cứ theo Điều 58 Bộ luật Hàng hải Việt Nam 2015 quy định:
Bộ luật Hàng hải Việt Nam 2015
Điều 58. Trách nhiệm báo cáo của thuyền trưởng khi xảy ra tai nạn hàng hải
Khi xảy ra tai nạn hàng hải đối với tàu biển hay phát hiện tai nạn hoặc vụ việc khác liên quan đến an toàn hàng hải, an ninh hàng hải thuyền trưởng có trách nhiệm thông báo ngay cho cơ quan nhà nước có thẩm quyền và báo cáo tai nạn hàng hải theo quy định.
Nghĩa vụ báo cáo là trách nhiệm pháp lý bắt buộc của thuyền trưởng trong mọi vụ việc liên quan đến tai nạn hàng hải. Báo cáo giúp cơ quan quản lý có cơ sở triển khai cứu nạn, điều tra, xác định thiệt hại và làm rõ trách nhiệm các bên. Thuyền trưởng không báo cáo hoặc cố tình chậm trễ có thể bị xử phạt hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự tùy mức độ hậu quả.
Tình huống giả định
-
Phát sinh tai nạn
Ngày 2/6/2025, tàu chở container “Đại Dương Xanh” do thuyền trưởng Nguyễn Văn Lâm (trú tại Phường Nhiêu Lộc, TP. Hồ Chí Minh) điều khiển, bị va chạm nhẹ với tàu đánh cá ngoài khơi vùng biển Bình Thuận. -
Báo cáo và xử lý
Ngay sau sự cố, ông Lâm thông báo khẩn cấp cho Cảng vụ Hàng hải khu vực và gửi báo cáo bằng văn bản theo mẫu của Bộ Xây dụng. -
Kết quả
Nhờ phản ứng nhanh và tuân thủ đúng quy định báo cáo, lực lượng cứu hộ đã tiếp cận hiện trường kịp thời, không có thương vong và thiệt hại lớn. Trách nhiệm của thuyền trưởng được ghi nhận là thực hiện đúng pháp luật.
Tình huống trên là giả định, nhằm mục đích tham khảo.
3. Kết luận
Thuyền trưởng là người chỉ huy cao nhất và chịu trách nhiệm pháp lý toàn diện trên tàu biển. Việc tuân thủ đúng quy định về quyền hạn, nghĩa vụ và đặc biệt là trách nhiệm báo cáo khi xảy ra tai nạn không chỉ thể hiện tính chuyên nghiệp và kỷ luật hàng hải, mà còn bảo đảm an toàn con người, tài sản và môi trường biển – nền tảng cho phát triển bền vững của ngành hàng hải Việt Nam.
