Cảng biển là khu vực phục vụ tàu thuyền bốc dỡ hàng hóa, đón trả hành khách, cung cấp dịch vụ và đảm bảo an toàn, an ninh hàng hải theo Bộ luật Hàng hải.
Cảng biển là trung tâm đầu mối quan trọng của hoạt động hàng hải, nơi diễn ra các hoạt động bốc dỡ hàng hóa, đón trả hành khách và cung cấp dịch vụ kỹ thuật cho tàu thuyền. Bên cạnh vai trò kinh tế, cảng biển còn là điểm kết nối giao thông, bảo đảm an toàn, an ninh hàng hải và phòng ngừa ô nhiễm môi trường.
1. Cảng biển là gì?
Căn cứ theo khoản Điều 73 Bộ luật Hàng hải Việt Nam 2015 quy định:
Bộ luật Hàng hải Việt Nam 2015
Điều 73. Cảng biển
1. Cảng biển là khu vực bao gồm vùng đất cảng và vùng nước cảng, được xây dựng kết cấu hạ tầng, lắp đặt trang thiết bị cho tàu thuyền đến, rời để bốc dỡ hàng hóa, đón trả hành khách và thực hiện dịch vụ khác. Cảng biển có một hoặc nhiều bến cảng. Bến cảng có một hoặc nhiều cầu cảng.
Cảng dầu khí ngoài khơi là công trình được xây dựng, lắp đặt tại khu vực khai thác dầu khí ngoài khơi cho tàu thuyền đến, rời để bốc dỡ hàng hóa và thực hiện dịch vụ khác.
2. Kết cấu hạ tầng cảng biển bao gồm cầu cảng, vùng nước trước cầu cảng, kho, bãi, nhà xưởng, trụ sở, cơ sở dịch vụ, hệ thống giao thông, thông tin liên lạc, điện, nước và các công trình phụ trợ khác được xây dựng, lắp đặt cố định tại vùng đất cảng và vùng nước trước cầu cảng.
3. Khu nước, vùng nước bao gồm vùng đón trả hoa tiêu, vùng kiểm dịch, vùng quay trở tàu, khu neo đậu, khu chuyển tải, khu tránh bão trong vùng nước cảng biển.
4. Cảng quân sự, cảng cá và cảng, bến thủy nội địa nằm trong vùng nước cảng biển chịu sự quản lý nhà nước về an toàn hàng hải, an ninh hàng hải, phòng chống cháy, nổ và phòng ngừa ô nhiễm môi trường theo quy định của Bộ luật này và quy định khác của pháp luật có liên quan.
Cảng biển không chỉ là nơi tiếp nhận và điều phối tàu thuyền mà còn là một tổ hợp hạ tầng kỹ thuật đa chức năng, được thiết kế để bảo đảm an toàn vận hành, năng lực logistics và khả năng ứng phó khẩn cấp trên biển. Mỗi cảng có thể bao gồm nhiều bến cảng, cầu cảng và vùng nước hỗ trợ cho việc quay trở, neo đậu, kiểm dịch, hoặc tránh bão cho tàu thuyền.
Tình huống giả định
-
Xây dựng và vận hành cảng mới
Ngày 15/6/2025, Công ty Cảng Biển Đông được cấp phép đầu tư xây dựng Cảng tổng hợp An Phú tại Thành phố Hải Phòng. Dự án bao gồm 4 cầu cảng, hệ thống kho bãi, khu nước quay trở tàu và vùng tránh bão. -
Hoàn thiện kết cấu hạ tầng
Sau hai năm, toàn bộ hạng mục hạ tầng và thiết bị được lắp đặt đồng bộ, đạt tiêu chuẩn an toàn hàng hải. -
Kết quả
Cảng An Phú chính thức đi vào hoạt động, tiếp nhận tàu trọng tải 30.000 tấn, trở thành đầu mối giao thương quốc tế.
Tình huống trên là giả định, nhằm mục đích tham khảo.
2. Chức năng của cảng biển
Căn cứ theo Điều 76 Bộ luật Hàng hải Việt Nam 2015 quy định:
Bộ luật Hàng hải Việt Nam 2015
Điều 76. Chức năng cơ bản của cảng biển
1. Cung cấp dịch vụ hỗ trợ tàu thuyền đến, rời cảng.
2. Cung cấp phương tiện, thiết bị và nhân lực cần thiết cho tàu thuyền neo đậu, bốc dỡ hàng hóa, đón trả hành khách.
3. Cung cấp dịch vụ vận chuyển, bốc dỡ, lưu kho bãi và bảo quản hàng hóa trong cảng.
4. Đầu mối kết nối hệ thống giao thông ngoài cảng biển.
5. Là nơi để tàu thuyền trú ẩn, sửa chữa, bảo dưỡng hoặc thực hiện những dịch vụ cần thiết trong trường hợp khẩn cấp.
6. Cung cấp các dịch vụ khác cho tàu thuyền, người và hàng hóa.
Cảng biển là mắt xích trọng yếu trong chuỗi logistics quốc gia, kết nối vận tải biển với đường bộ, đường sắt và hàng không. Ngoài hoạt động thương mại, cảng còn đóng vai trò bảo đảm an ninh, cứu hộ – cứu nạn và bảo vệ môi trường biển. Trong các tình huống khẩn cấp như thiên tai, sự cố kỹ thuật, cảng là nơi trú ẩn an toàn cho tàu thuyền.
Tình huống giả định
-
Hoạt động cứu hộ trong bão
Ngày 28/8/2025, khi bão số 6 đổ bộ vào miền Trung, Cảng Hòa Bình (tại Thành phố Đà Nẵng) trở thành nơi neo đậu khẩn cấp cho 12 tàu hàng và 8 tàu cá. -
Phối hợp ứng cứu
Ban Quản lý cảng phối hợp với lực lượng cảng vụ, biên phòng và cứu hộ để cung cấp nhiên liệu, thực phẩm và kiểm tra an toàn neo đậu. -
Kết quả
Tất cả tàu thuyền được bảo vệ an toàn, không xảy ra thiệt hại về người và tài sản.
Tình huống trên là giả định, nhằm mục đích tham khảo.
3. Kết luận
Cảng biển là hệ thống hạ tầng quan trọng trong kinh tế hàng hải, vừa là nơi giao thương hàng hóa và hành khách, vừa đóng vai trò bảo đảm an toàn, an ninh và môi trường biển. Việc phát triển cảng biển theo đúng quy định của Bộ luật Hàng hải không chỉ thúc đẩy thương mại quốc tế mà còn góp phần khẳng định vị thế hàng hải và chủ quyền biển đảo của Việt Nam.
