Thông thầu là hành vi vi phạm nghiêm trọng trong hoạt động đấu thầu, gây ảnh hưởng lớn đến tính minh bạch và công bằng trong quản lý kinh tế. Pháp luật hình sự hiện hành đã quy định rõ mức xử lý với người có hành vi thông thầu, tùy theo mức độ thiệt hại và tính chất vi phạm. Trong một số trường hợp, người bị kết án còn có thể được hoãn chấp hành án nếu thuộc các trường hợp đặc biệt như mắc bệnh nặng.
1. Thực hiện hành vi thông thầu có bị tử hình không?
Điều 222 Bộ luật Hình sự 2015 (được sửa đổi, bổ sung bởi điểm k khoản 1 Điều 2 Luật sửa đổi Bộ luật Hình sự 2017) quy định như sau:
Điều 222. Tội vi phạm quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng
Người nào thực hiện một trong những hành vi sau đây, gây thiệt hại từ 100.000.000 đồng đến dưới 300.000.000 đồng hoặc dưới 100.000.000 đồng nhưng đã bị xử lý kỷ luật hoặc xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này mà còn vi phạm, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 01 năm đến 05 năm:
b) Thông thầu;Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 03 năm đến 12 năm:
a) Vì vụ lợi;
b) Có tổ chức;
c) Lợi dụng chức vụ, quyền hạn;
d) Dùng thủ đoạn tinh vi, xảo quyệt;
đ) Gây thiệt hại từ 300.000.000 đồng đến dưới 1.000.000.000 đồng.Phạm tội gây thiệt hại 1.000.000.000 đồng trở lên, thì bị phạt tù từ 10 năm đến 20 năm.
Người phạm tội còn có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm hoặc tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản.
Theo quy định trên, hành vi thông thầu được xem là vi phạm quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng. Tùy theo mức độ thiệt hại và hành vi cụ thể, người phạm tội có thể đối mặt với mức phạt tù từ 01 năm đến 20 năm. Mức phạt cao nhất áp dụng cho trường hợp gây thiệt hại từ 1 tỷ đồng trở lên, nhưng không có hình phạt tử hình trong bất kỳ trường hợp nào.
Ngoài ra, người phạm tội còn có thể bị áp dụng hình phạt bổ sung như cấm đảm nhiệm chức vụ, hành nghề liên quan hoặc tịch thu tài sản. Đây là hình thức xử lý mang tính răn đe nghiêm khắc nhưng vẫn theo hướng phân hóa mức độ trách nhiệm, phù hợp với tính chất của tội phạm về kinh tế.
Tình huống giả định
Ông Nguyễn Hồng Thắng, Giám đốc một doanh nghiệp tư nhân tại Hà Nội, đã thông đồng với bên mời thầu để dàn xếp kết quả gói thầu mua sắm thiết bị y tế trị giá hơn 15 tỷ đồng, gây thất thoát ngân sách nhà nước 1,2 tỷ đồng. Sau quá trình điều tra, ông Thắng bị truy tố về tội vi phạm quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng theo khoản 3 Điều 222 Bộ luật Hình sự.
Tại phiên tòa sơ thẩm, ông Thắng bị tuyên án 18 năm tù và bị cấm đảm nhiệm chức vụ trong 5 năm kể từ ngày chấp hành xong hình phạt tù. Dù gây thiệt hại lớn và hành vi có tổ chức, nhưng do tội danh này không thuộc nhóm tội phạm đặc biệt nghiêm trọng xâm phạm đến tính mạng con người, nên không áp dụng hình phạt tử hình.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Người thực hiện hành vi thông thầu bị bệnh nặng có được hoãn chấp hành hình phạt tù không?
Điều 67 Bộ luật Hình sự 2015 quy định như sau:
Điều 67. Hoãn chấp hành hình phạt tù
1. Người bị xử phạt tù có thể được hoãn chấp hành hình phạt trong các trường hợp sau đây:
a) Bị bệnh nặng thì được hoãn cho đến khi sức khỏe được hồi phục;
b) Phụ nữ có thai hoặc đang nuôi con dưới 36 tháng tuổi, thì được hoãn cho đến khi con đủ 36 tháng tuổi;
c) Là người lao động duy nhất trong gia đình, nếu phải chấp hành hình phạt tù thì gia đình sẽ gặp khó khăn đặc biệt, được hoãn đến 01 năm...
d) Bị kết án về tội phạm ít nghiêm trọng, do nhu cầu công vụ, thì được hoãn đến 01 năm.
...
Theo quy định trên, người bị kết án tù vì hành vi thông thầu – vốn là tội phạm về kinh tế – nếu mắc bệnh nặng, có thể được Tòa án xem xét cho hoãn thi hành án đến khi sức khỏe hồi phục. Việc xác định “bệnh nặng” sẽ dựa trên hồ sơ bệnh án và xác nhận của cơ sở y tế có thẩm quyền. Trong thời gian được hoãn, nếu người đó tiếp tục phạm tội mới thì sẽ phải thi hành cả bản án cũ và mới theo tổng hợp hình phạt.
Hoãn chấp hành hình phạt tù là biện pháp nhân đạo, được áp dụng linh hoạt nhằm đảm bảo vừa thi hành án nghiêm minh vừa phù hợp với hoàn cảnh sức khỏe và đời sống của người bị kết án.
Tình huống giả định
Bà Lê Thị Kim Chi, nguyên là kế toán trưởng của một đơn vị sự nghiệp công lập tại TP. Cần Thơ, bị tuyên phạt 5 năm tù vì hành vi thông thầu trong một dự án cải tạo cơ sở vật chất giáo dục. Sau khi bản án có hiệu lực, bà Chi được xác định đang điều trị bệnh ung thư giai đoạn đầu và phải hóa trị định kỳ tại bệnh viện chuyên khoa.
Gia đình bà đã làm đơn xin hoãn chấp hành án, kèm hồ sơ bệnh án xác nhận của Bệnh viện Ung bướu TP. Cần Thơ. Sau khi xem xét, Tòa án chấp thuận cho bà Chi được hoãn thi hành hình phạt tù đến khi kết thúc quá trình điều trị và có kết luận y khoa cho phép sức khỏe ổn định. Trong thời gian hoãn thi hành án, bà Chi không được rời khỏi nơi cư trú nếu không được phép, và cam kết không thực hiện bất kỳ hành vi vi phạm pháp luật nào khác.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Người thực hiện hành vi thông thầu không phải chịu hình phạt tử hình, dù gây thiệt hại lớn thì mức phạt cao nhất vẫn là 20 năm tù. Trong trường hợp người phạm tội bị bệnh nặng, pháp luật cho phép được hoãn chấp hành hình phạt tù cho đến khi sức khỏe được phục hồi. Đây là những quy định vừa đảm bảo tính nghiêm minh, vừa thể hiện sự nhân đạo trong thi hành pháp luật.
