Tác phẩm nhiếp ảnh là đối tượng được pháp luật bảo hộ quyền tác giả nếu do tác giả trực tiếp sáng tạo bằng lao động trí tuệ của mình, không sao chép của người khác theo Luật Sở hữu trí tuệ.
Theo Luật Sở hữu trí tuệ, tác phẩm nhiếp ảnh là một trong những loại hình được pháp luật bảo hộ quyền tác giả. Đây là sự ghi nhận giá trị sáng tạo của người cầm máy trong việc thể hiện nội dung, ánh sáng, bố cục, cảm xúc và thông điệp nghệ thuật qua từng bức ảnh.
1. Tác phẩm nhiếp ảnh có được bảo hộ quyền tác giả không?
Quy định này được nêu cụ thể tại điểm h khoản 1 Điều 14 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 như sau:
Điều 14. Các loại hình tác phẩm được bảo hộ quyền tác giả
1. Tác phẩm văn học, nghệ thuật và khoa học được bảo hộ bao gồm:
...
h) Tác phẩm nhiếp ảnh;
...
3. Tác phẩm được bảo hộ quy định tại khoản 1 và khoản 2 Điều này phải do tác giả trực tiếp sáng tạo bằng lao động trí tuệ của mình mà không sao chép từ tác phẩm của người khác.
...
Tác phẩm nhiếp ảnh là sản phẩm nghệ thuật được tạo ra thông qua quá trình sáng tạo cá nhân của người chụp. Dù sử dụng thiết bị kỹ thuật nhưng yếu tố được bảo hộ nằm ở ý tưởng, góc nhìn, bố cục, ánh sáng và cách thể hiện nội dung của bức ảnh. Do đó, tác phẩm nhiếp ảnh được bảo hộ quyền tác giả khi đáp ứng đủ tiêu chí về sáng tạo và tính độc lập, bất kể nó được chụp bằng máy chuyên nghiệp hay điện thoại di động. Tuy nhiên, việc bảo hộ chỉ áp dụng với tác phẩm có tính sáng tạo cá nhân, không sao chép hay mô phỏng lại ảnh của người khác.
Tình huống giả định
- Nhiếp ảnh gia Hoà lên ý tưởng và chụp bộ ảnh
Nhiếp ảnh gia Lâm Đức Hòa tự mình lên ý tưởng và chụp bộ ảnh “Sắc màu miền Trung”. Sau đó anh đăng tải công khai trên trang cá nhân của mình. - Công ty An Khánh sao chép tác phẩm của anh Hoà
Công ty du lịch An Khánh sử dụng lại toàn bộ hình ảnh trong bộ ảnh "Sắc màu miền Trung" của anh Hoà để quảng bá tour mà không xin phép hoặc ghi tên tác giả. - Anh Hoà khiếu nại hành vi của công ty An Khánh
Anh Hòa khi đang lướt mạng xã hội đã phát hiện hành vi của công ty An Khánh. Anh Hoà gửi yêu cầu xử lý hành vi vi phạm của công ty An Khánh đến cơ quan chức năng. - Cơ quan chức năng xác định hành vi này là vi phạm pháp luật
Cơ quan chức năng xác định công ty du lịch xâm phạm quyền tác giả của anh Hoà vì bộ ảnh là tác phẩm nhiếp ảnh được bảo hộ theo điểm h khoản 1 Điều 14 Luật SHTT 2005.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Tác phẩm kiến trúc có được bảo hộ quyền tác giả không?
Quy định này được nêu cụ thể tại điểm i khoản 1 Điều 14 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 như sau:
Điều 14. Các loại hình tác phẩm được bảo hộ quyền tác giả
1. Tác phẩm văn học, nghệ thuật và khoa học được bảo hộ bao gồm:
...
i) Tác phẩm kiến trúc;
...
3. Tác phẩm được bảo hộ quy định tại khoản 1 và khoản 2 Điều này phải do tác giả trực tiếp sáng tạo bằng lao động trí tuệ của mình mà không sao chép từ tác phẩm của người khác.
...
Tác phẩm kiến trúc là kết quả của hoạt động sáng tạo trong việc thiết kế không gian, hình khối, tỷ lệ và bố cục công trình nhằm đáp ứng cả giá trị nghệ thuật lẫn công năng sử dụng. Pháp luật bảo hộ tác phẩm kiến trúc như một loại hình sáng tạo đặc biệt vì nó kết hợp giữa kỹ thuật xây dựng và yếu tố thẩm mỹ, phản ánh dấu ấn cá nhân của kiến trúc sư trong quá trình sáng tác. Việc bảo hộ quyền tác giả giúp đảm bảo quyền ghi nhận và khai thác hợp pháp cho tác giả, đồng thời ngăn ngừa hành vi sao chép bản vẽ, ý tưởng hoặc thiết kế công trình mà không có sự đồng ý.
Tình huống giả định
- Kiến trúc sư Dũng lên ý tưởng và thiết kế công trình
Kiến trúc sư Phạm Quốc Dũng đã tự mình lên ý tưởng và thiết kế công trình “Lâu Đài”. Sau đó anh đã đi đăng ký bản quyền thiết kế tại Cục Bản quyền tác giả. - Công ty Hà Huy sử dụng thiết kế không xin phép
Công ty xây dựng Hà Huy đã sử dụng bản vẽ thiết kế tương tự của anh Dũng để thi công công trình thương mại mà không xin phép anh Dũng. - Anh Dũng phát hiện và khỏi kiện
Anh Dũng một lần tình cờ đi chơi tại Cần Thơ thì phát hiện thiết kế công trình của mình đã bị sử dụng trái phép nên anh đã khởi kiện yêu cầu công ty Hà Huy bồi thường thiệt hại. - Cơ quan chức năng xác định hành vi của công ty Hà Huy là vi phạm pháp luật
Cơ quan xét xử xác định bản thiết kế của anh Dũng là tác phẩm kiến trúc được bảo hộ quyền tác giả, và hành vi sử dụng trái phép cấu thành vi phạm quyền sao chép và sử dụng tác phẩm.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Tác phẩm nhiếp ảnh được pháp luật bảo hộ quyền tác giả khi thể hiện sự sáng tạo độc lập của người chụp. Ngoài ra, tác phẩm kiến trúc cũng được bảo hộ quyền tác giả nếu do tác giả trực tiếp sáng tạo và không sao chép từ người khác.
