Khi cá nhân hoặc tổ chức đăng nội dung lên Facebook, quyền tác giả có thể phát sinh tự động theo quy định của pháp luật Việt Nam. Bài đăng được đăng tải không cần đăng ký vẫn có thể được pháp luật bảo vệ nếu thỏa mãn điều kiện là tác phẩm sáng tạo. Tuy nhiên, có những trường hợp không được bảo hộ, dù xuất hiện dưới dạng bài viết trên mạng xã hội.
1. Quyền tác giả có tự động phát sinh khi đăng bài lên Facebook?
Căn cứ vào Khoản 1 Điều 6 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 quy định cụ thể như sau:
Điều 6. Căn cứ phát sinh, xác lập quyền sở hữu trí tuệ
1. Quyền tác giả phát sinh kể từ khi tác phẩm được sáng tạo và được thể hiện dưới một hình thức vật chất nhất định, không phân biệt nội dung, chất lượng, hình thức, phương tiện, ngôn ngữ, đã công bố hay chưa công bố, đã đăng ký hay chưa đăng ký....
Theo quy định trên, tác phẩm có thể là bài viết văn học, ảnh, video, thiết kế… được sáng tạo và đăng tải lên Facebook. Khi đó, tác giả sẽ ngay lập tức có quyền tác giả kể từ lúc tác phẩm được phát sinh bất kỳ hình thức vật chất nào. Quyền này không phụ thuộc vào việc có đăng ký hay không, tức là dù chỉ viết một status cũng được pháp luật bảo vệ nếu là sản phẩm sáng tạo. Khi bị xâm phạm (bị sao chép, đăng lại mà không xin phép), tác giả có quyền yêu cầu Facebook gỡ nội dung hoặc khởi kiện đòi bồi thường.
Tình huống giả định
Một người đàn ông sáng tác một bài thơ và đăng lên facebook cá nhân. Sau đó, bài thơ trên bị một trang facebook khác đăng lại nhưng không xin phép hay ghi chú nguồn.
- Anh Đặng Văn Tùng, hiện sống tại phường Ngọc Hà, Hà Nội
- Anh Đặng Văn Tùng đã sáng tác một bài thơ đăng bài thơ này lên Facebook cá nhân vào ngày 1/3/2025
Sau khi sáng tác một bài thơ dài có tựa đề “Mùa cũ chưa qua”. Anh đăng bài thơ này lên Facebook cá nhân vào ngày 1/3/2025, hoàn toàn là sản phẩm do anh viết, chưa từng công bố ở đâu trước đó. Ngày 10/4/2025, anh phát hiện trang Fanpage “Thi Ca Đương Đại” đã sao chép toàn bộ nội dung bài thơ mà không ghi nguồn hay tên tác giả, thậm chí còn chỉnh sửa đoạn kết. - Anh Đặng Văn Tùng thu thập chứng cứ và khiếu nại tố cáo chủ nhân của trang Fanpage đó.
Dù anh Tùng chưa từng đăng ký bản quyền tác phẩm, nhưng nhờ có bằng chứng là ngày đăng bài thơ công khai trên Facebook, nội dung bản gốc và bình luận xác nhận từ bạn bè, anh được công nhận là tác giả gốc. Sau quá trình hòa giải không thành, vụ việc được chuyển cho Thanh tra Bộ Văn hóa – Thể thao và Du lịch. Trang “Thi Ca Đương Đại” bị xử phạt hành chính và buộc phải gỡ bỏ bài đăng, công khai xin lỗi.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Người khác sử dụng tác phẩm đã đăng lên Facebook lại có bị coi là xâm phạm không?
Căn cứ vào khoản 6 Điều 28 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 quy định cụ thể như sau:
Điều 28. Hành vi xâm phạm quyền tác giả
...
6. Sao chép tác phẩm mà không được phép của tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả, trừ trường hợp quy định tại điểm a và điểm đ khoản 1 Điều 25 của Luật này.
...
Điều 18. Hành vi xâm phạm quyền sao chép tác phẩm
1. Phạt tiền từ 15.000.000 đồng đến 35.000.000 đồng đối với hành vi sao chép tác phẩm mà không được phép của chủ sở hữu quyền tác giả.2. Biện pháp khắc phục hậu quả:Buộc dỡ bỏ bản sao tác phẩm vi phạm dưới hình thức điện tử, trên môi trường Internet và kỹ thuật số hoặc buộc tiêu hủy tang vật vi phạm đối với hành vi quy định tại Khoản 1 Điều này.
Việc người dùng Internet, đặc biệt trên mạng xã hội, sử dụng lại hình ảnh, bài viết, thơ văn… mà không xin phép hoặc không ghi rõ nguồn, đang là tình trạng phổ biến. Nhưng pháp luật không loại trừ việc bảo vệ quyền tác giả chỉ vì tác phẩm được đăng trên Facebook hay không đăng ký bản quyền. Ngay cả khi không có mục đích thương mại, hành vi sao chép toàn bộ nội dung mà không ghi rõ nguồn vẫn bị coi là hành vi vi phạm có thể bị xử phạt lên đến 35 triệu đồng.
Tình huống giả định
Một người phụ nữ thường đăng ảnh chụp phong cảnh lên mạng kèm theo logo tên cá nhân nhưng bị một trang mạng khác lấy ảnh đăng lại và thay thế logo của mình đè lên tên của tác giả gốc.
- Chị Trần Ngọc Hân, cư trú tại phường Hoàng Liệt, Hà Nội
- Chị Trần Ngọc Hân thường chia sẻ ảnh tự chụp phong cảnh trên Facebook cá nhân
Chị thường chia sẻ ảnh tự chụp phong cảnh Đà Lạt trên Facebook cá nhân kèm theo tên của mình ở bài đăng. Một ngày, bạn chị gửi đường link quảng cáo du lịch từ fanpage “Khám Phá Việt Nam”. Trong đó có 2 ảnh gốc của chị Hân, nhưng đã bị cắt logo, chèn thông tin tour. - Chị Trần Ngọc Hân gửi phản ánh đến Thanh tra Bộ Thông tin và Truyền thông và sau khi tiến hành xem xét, điều tra Fanpage đăng lại bị xử phạt.
Chị gửi phản ánh đến Thanh tra Bộ Thông tin và Truyền thông. Sau khi xác minh, cơ quan chức năng xác nhận ảnh đó là của chị Hân có dấu thời gian đăng trước, có bình luận xác nhận tác giả. Fanpage “Khám Phá Việt Nam” bị xử phạt 15 triệu đồng và buộc gỡ toàn bộ ảnh, đăng bài xin lỗi trên fanpage trong 48h.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Tác phẩm được đăng lên Facebook sẽ được pháp luật bảo hộ quyền tác giả ngay lập tức, không cần phải đăng ký. Tuy nhiên, nếu xảy ra tranh chấp, người sáng tạo nên có bằng chứng rõ ràng để chứng minh quyền sở hữu. Các hành vi sử dụng lại tác phẩm mà không xin phép hoặc không ghi tên tác giả đều có thể bị xử lý theo pháp luật, kể cả khi tác phẩm chỉ được chia sẻ qua mạng xã hội.
