Việc cover các ca khúc nổi tiếng rồi đăng lên mạng xã hội đang trở thành xu hướng phổ biến, nhất là trong cộng đồng người sáng tạo nội dung. Tuy nhiên, nếu không xin phép tác giả hoặc chủ sở hữu quyền tác giả trước khi đăng tải, hành vi này có thể bị coi là vi phạm pháp luật. Đặc biệt, trong trường hợp sử dụng bản cover cho mục đích thương mại, người vi phạm còn có thể bị xử phạt hành chính với mức tiền cụ thể và bị buộc gỡ bỏ nội dung vi phạm khỏi nền tảng mạng.
1. Cover bài hát không xin phép rồi đăng lên mạng có vi phạm pháp luật không?
Điểm d khoản 1 Điều 14 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 quy định như sau:
Điều 14. Các loại hình tác phẩm được bảo hộ quyền tác giả
1. Tác phẩm văn học, nghệ thuật và khoa học được bảo hộ bao gồm:
...
d) Tác phẩm âm nhạc;
...
Khoản 2 Điều 15 Nghị định 17/2023/NĐ-CP quy định như sau:
Điều 15. Quyền biểu diễn tác phẩm trước công chúng
...
2. Đối với tác phẩm âm nhạc quy định tại điểm d khoản 1 Điều 14 của Luật Sở hữu trí tuệ: Là quyền của chủ sở hữu quyền tác giả độc quyền thực hiện hoặc cho phép người khác thực hiện việc biểu diễn làm cho công chúng tiếp cận, cảm nhận được tác phẩm bằng thính giác hoặc trình bày tác phẩm trên sân khấu cho công chúng nhưng công chúng không thể tự do lựa chọn thời gian và từng phần tác phẩm, bao gồm cả việc cảm nhận từ bên ngoài không gian nơi đang diễn ra việc biểu diễn qua màn hình, loa hoặc thiết bị kỹ thuật tương tự.
...
Theo quy định trên, tác phẩm âm nhạc là đối tượng được bảo hộ quyền tác giả. Khi một cá nhân tự ý biểu diễn, bao gồm cả việc cover lại ca khúc và đăng tải lên mạng xã hội, hành vi đó được hiểu là biểu diễn công khai hoặc phổ biến đến công chúng, dù là thông qua phương tiện kỹ thuật số. Nếu không có sự cho phép từ chủ sở hữu quyền tác giả, hành vi này là vi phạm quyền nhân thân và quyền tài sản của tác giả hoặc người được ủy quyền.
Dù người cover không chỉnh sửa nội dung, không mạo danh, hoặc không kiếm tiền trực tiếp, thì việc tự ý biểu diễn và công bố bản cover lên môi trường mạng xã hội vẫn là hành vi cần sự cho phép rõ ràng. Mạng xã hội là môi trường công cộng theo nghĩa pháp lý, nên việc tự cover lại bài hát để giải trí cũng không được xem là ngoại lệ nếu tác phẩm gốc đang còn thời hạn bảo hộ.
Tình huống giả định
Anh Trần Quốc Huy, một TikToker có hơn 300.000 lượt theo dõi, thực hiện bản cover ca khúc “Người Ta Khóc” của nhạc sĩ Lê Quang Hùng và đăng lên YouTube, Facebook Reels và TikTok. Anh không chỉnh sửa nội dung bài hát, chỉ thay đổi bản phối và thể hiện lại bằng giọng hát của mình, video thu hút hàng trăm nghìn lượt xem.
Sau vài ngày, đại diện pháp lý của nhạc sĩ gửi thông báo yêu cầu gỡ video vì hành vi sử dụng trái phép tác phẩm âm nhạc có bản quyền. Phía đại diện cho biết anh Huy đã không xin phép và cũng không trả phí sử dụng quyền biểu diễn công cộng. Dù anh Huy khẳng định “chỉ đăng cho vui, không kiếm tiền”, hành vi vẫn bị xác định là xâm phạm quyền biểu diễn tác phẩm âm nhạc trước công chúng theo Nghị định 17/2023/NĐ-CP. Trường hợp này có thể bị xử lý vi phạm hành chính nếu chủ sở hữu quyền tác giả kiến nghị, đồng thời có thể bị yêu cầu gỡ bỏ video vi phạm khỏi toàn bộ nền tảng mạng xã hội.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Tự ý cover nhạc nhằm mục đích thương mại bị xử phạt bao nhiêu tiền?
Khoản 3 Điều 29 Nghị định 131/2013/NĐ-CP quy định như sau:
Điều 29. Hành vi sử dụng bản ghi âm, ghi hình đã công bố nhằm mục đích thương mại
...
3. Phạt tiền từ 15.000.000 đồng đến 25.000.000 đồng đối với hành vi sử dụng bản ghi âm, ghi hình đã công bố nhằm mục đích thương mại trong môi trường kỹ thuật số mà không trả tiền sử dụng cho chủ sở hữu quyền tác giả, quyền liên quan theo quy định.
4. Biện pháp khắc phục hậu quả:
Buộc dỡ bỏ bản sao bản ghi âm, ghi hình dưới hình thức điện tử, trên môi trường mạng và kỹ thuật số đối với hành vi quy định tại Khoản 2 và Khoản 3 Điều này.
Theo quy định trên, nếu hành vi cover nhạc không chỉ dừng lại ở việc “hát chơi”, mà có yếu tố thương mại – như thu hút lượt xem để bật kiếm tiền, quảng cáo, bán hàng online, nhận donate… – thì mức xử phạt hành chính sẽ cao hơn, áp dụng theo Nghị định 131. Mức phạt áp dụng cho cá nhân là từ 15 đến 25 triệu đồng. Trường hợp vi phạm do tổ chức thực hiện, ví dụ: công ty truyền thông, nhóm sản xuất nội dung, mức phạt sẽ gấp đôi, tức lên đến 50 triệu đồng. Ngoài ra, bắt buộc phải gỡ toàn bộ bản cover vi phạm khỏi các nền tảng mạng xã hội, không được sử dụng tiếp dưới mọi hình thức.
Yếu tố thương mại không chỉ giới hạn trong việc bán bản cover, mà bao gồm mọi hành vi tận dụng video để thu lợi: bật kiếm tiền trên YouTube, nhận donate qua livestream, quảng bá dịch vụ cá nhân như dạy hát, dạy đàn, livestream bán hàng…
Tình huống giả định
Chị Nguyễn Thùy Dương, 28 tuổi, là chủ một cửa hàng mỹ phẩm online. Trong chiến dịch bán hàng trên TikTok Shop, chị thường xuyên livestream và xen kẽ các tiết mục tự hát để thu hút người xem. Một trong những video nổi bật nhất là bản cover ca khúc “Ghé Qua” (sáng tác: Dick x Tofu x PC), với bản phối lại theo phong cách acoustic do chị tự hát và chồng đệm guitar. Clip được đăng tải trên cả TikTok và YouTube Shorts, đạt hơn 1,2 triệu lượt xem và kéo theo hàng nghìn đơn hàng trong vài ngày.
Sau đó, đại diện pháp lý của tác giả gốc phát hiện và gửi văn bản yêu cầu gỡ video, vì chị Dương không xin phép sử dụng bài hát và đã tận dụng bản cover cho hoạt động kinh doanh thương mại (livestream bán hàng, gắn link sản phẩm, nhận donate). Vụ việc được báo cáo đến Thanh tra Bộ Văn hóa – Thể thao – Du lịch.
Sau quá trình xác minh, cơ quan chức năng xác định chị Dương đã vi phạm quy định tại Khoản 3 Điều 29 Nghị định 131/2013/NĐ-CP. Với tư cách cá nhân, chị bị xử phạt 20.000.000 đồng, đồng thời buộc gỡ toàn bộ các video cover vi phạm trên mạng xã hội và cam kết không tái phạm. Vụ việc này cũng khiến kênh TikTok của chị bị mất uy tín, giảm tương tác rõ rệt.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Cover lại một ca khúc nổi tiếng và đăng lên mạng xã hội là hành vi phổ biến trong đời sống hiện nay, nhưng không vì vậy mà được miễn trừ trách nhiệm pháp lý. Việc tự ý sử dụng tác phẩm âm nhạc mà không xin phép tác giả là hành vi vi phạm quyền tác giả và có thể bị xử phạt hành chính. Nếu hành vi này gắn với mục đích thương mại, người vi phạm sẽ chịu mức phạt cao hơn, đồng thời bị buộc gỡ bỏ toàn bộ nội dung vi phạm trên nền tảng mạng.
