Tác giả, chủ sở hữu tác phẩm âm nhạc trong phim chỉ có quyền cấm việc xuyên tạc, cắt xén hoặc sửa đổi gây phương hại đến danh dự và uy tín của họ.
Quyền tác giả đối với tác phẩm âm nhạc là một trong những nội dung quan trọng của pháp luật sở hữu trí tuệ, đặc biệt khi các tác phẩm này được sử dụng trong lĩnh vực điện ảnh. Trước hết, pháp luật đã có định nghĩa rõ ràng về tác phẩm âm nhạc để xác định phạm vi bảo hộ. Đồng thời, khi tác phẩm âm nhạc được đưa vào phim, tác giả và chủ sở hữu chỉ có quyền ngăn cấm những hành vi nhất định nhằm bảo vệ danh dự và uy tín của mình.
1. Tác phẩm âm nhạc là gì?
Căn cứ khoản 4 Điều 6 Nghị định 17/2023/NĐ-CP:
Điều 6. Các loại hình tác phẩm được bảo hộ quyền tác giả
...
4. Tác phẩm âm nhạc quy định tại điểm d khoản 1 Điều 14 của Luật Sở hữu trí tuệ là tác phẩm được thể hiện dưới dạng nhạc nốt trong bản nhạc hoặc các ký tự âm nhạc khác không phụ thuộc vào việc trình diễn hay không trình diễn.
...
Tác phẩm âm nhạc không chỉ bao gồm những bản nhạc được trình diễn, mà bất kỳ bản nhạc nào được ghi lại bằng ký hiệu nhạc nốt hoặc ký tự âm nhạc khác đều được công nhận là tác phẩm. Việc có được biểu diễn hay không không ảnh hưởng đến tính chất tác phẩm. Đây là cơ sở để bảo hộ bản quyền cho cả sáng tác viết tay, bản nhạc chưa công bố hoặc chưa được phổ biến rộng rãi.
Khái niệm này giúp phân biệt tác phẩm âm nhạc với các loại hình khác như tác phẩm báo chí, sân khấu hay điện ảnh. Đồng thời, nó cũng là căn cứ để xác định trách nhiệm pháp lý khi sử dụng nhạc trong các sản phẩm khác, ví dụ như phim, quảng cáo hoặc biểu diễn công cộng.
Tình huống giả định:
-
Nhạc sĩ hoàn thành bản nhạc
Tháng 6/2025, nhạc sĩ Trần Quốc Vinh sáng tác một bản nhạc và ghi chép lại bằng ký hiệu nhạc nốt trong sổ tay cá nhân. -
Bản nhạc chưa từng được trình diễn
Bản nhạc này chưa từng được thu âm hay biểu diễn trên sân khấu, cũng chưa được phát hành công khai ra công chúng. -
Công ty sản xuất âm nhạc xác nhận quyền tác giả
Khi nộp hồ sơ đăng ký quyền tác giả tại Cục Bản quyền tác giả, bản nhạc của nhạc sĩ Vinh vẫn được công nhận là tác phẩm âm nhạc hợp pháp vì đáp ứng điều kiện thể hiện dưới dạng nhạc nốt, không phụ thuộc vào việc có được trình diễn hay không.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)
2. Tác giả, chủ sở hữu tác phẩm âm nhạc trong phim có quyền cấm hành vi gì?
Căn cứ khoản 2 Điều 10 Nghị định 17/2023/NĐ-CP:
Điều 10. Quyền tác giả đối với tác phẩm điện ảnh
...
2. Trường hợp thỏa thuận về việc đặt tên, sửa đổi tác phẩm điện ảnh theo quy định tại điểm d khoản 1 Điều 21 của Luật Sở hữu trí tuệ, biên kịch, đạo diễn không được lợi dụng quyền nhân thân của mình ngăn cản việc đặt tên, sửa đổi tác phẩm phù hợp với các điều kiện về sáng tạo, khai thác, sử dụng tác phẩm điện ảnh.
...
Khi tác phẩm âm nhạc được đưa vào phim, quyền tác giả vẫn được bảo vệ song song với quyền của nhà sản xuất phim. Tác giả hoặc chủ sở hữu tác phẩm âm nhạc không thể ngăn cản việc khai thác, sử dụng hợp pháp đã được thỏa thuận, nhưng họ có quyền bảo vệ danh dự và uy tín của mình.
Điều này có nghĩa, nếu tác phẩm âm nhạc bị cắt xén, chỉnh sửa lời hoặc nhạc theo cách làm sai lệch ý nghĩa gốc, hoặc xuyên tạc làm giảm giá trị nghệ thuật và ảnh hưởng đến tên tuổi tác giả, thì họ hoàn toàn có quyền phản đối.
Tình huống giả định:
-
Bản nhạc được ký hợp đồng sử dụng
Năm 2025, nhạc sĩ Nguyễn Hữu Tâm cho phép một hãng phim tại TP.HCM sử dụng ca khúc do mình sáng tác trong bộ phim điện ảnh. -
Hãng phim tự ý sửa đổi ca khúc
Khi phim ra mắt, ca khúc bị cắt bỏ một đoạn quan trọng và thay đổi một số câu hát để phù hợp với kịch bản. Việc này khiến nội dung bài hát bị biến dạng và mất đi thông điệp ban đầu. -
Nhạc sĩ gửi đơn khiếu nại
Nhạc sĩ Tâm gửi đơn đến Cục Bản quyền tác giả để phản đối. Ông cho rằng hành vi sửa đổi đã xuyên tạc tác phẩm âm nhạc và làm ảnh hưởng đến uy tín cá nhân. Cơ quan chức năng vào cuộc, yêu cầu hãng phim thương lượng, đồng thời buộc phải tôn trọng toàn vẹn nội dung tác phẩm trong những lần phát hành tiếp theo.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)
3. Kết luận
Tác phẩm âm nhạc được bảo hộ bản quyền ngay từ khi được thể hiện dưới dạng nhạc nốt hoặc ký hiệu âm nhạc, không phụ thuộc vào việc có được trình diễn hay không. Khi tác phẩm được sử dụng trong điện ảnh, tác giả và chủ sở hữu chỉ có quyền cấm việc xuyên tạc, cắt xén hoặc sửa đổi làm phương hại đến danh dự và uy tín của họ.
