Lao động chưa thành niên là những người dưới 18 tuổi, được pháp luật bảo vệ nghiêm ngặt nhằm bảo đảm môi trường làm việc an toàn và phù hợp với lứa tuổi. Quy định về thời giờ làm việc và làm thêm giờ được đặt ra để hạn chế tác động tiêu cực đến sức khỏe, học tập và sự phát triển của nhóm lao động này. Việc sử dụng lao động chưa thành niên làm thêm giờ trái quy định có thể bị xử phạt hành chính.
1. Lao động chưa thành niên gồm những ai và có được phép làm thêm giờ không?
Điều 143, Điều 146 Bộ luật Lao động 2019 quy định như sau:
Điều 143. Lao động chưa thành niên
1. Lao động chưa thành niên là người lao động chưa đủ 18 tuổi.
2. Người từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi không được làm công việc hoặc làm việc ở nơi làm việc quy định tại Điều 147 của Bộ luật này.
3. Người từ đủ 13 tuổi đến chưa đủ 15 tuổi chỉ được làm công việc nhẹ theo danh mục do Bộ trưởng Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội ban hành.
4. Người chưa đủ 13 tuổi chỉ được làm các công việc theo quy định tại khoản 3 Điều 145 của Bộ luật này.
...
Điều 146. Thời giờ làm việc của người chưa thành niên
1. Thời giờ làm việc của người chưa đủ 15 tuổi không được quá 04 giờ trong 01 ngày và 20 giờ trong 01 tuần; không được làm thêm giờ, làm việc vào ban đêm.
2. Thời giờ làm việc của người từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi không được quá 08 giờ trong 01 ngày và 40 giờ trong 01 tuần. Người từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi có thể được làm thêm giờ, làm việc vào ban đêm trong một số nghề, công việc theo danh mục do Bộ trưởng Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội ban hành.
Theo Bộ luật Lao động 2019, lao động chưa thành niên là người dưới 18 tuổi, gồm ba nhóm: chưa đủ 13 tuổi, từ 13 đến dưới 15 tuổi, và từ 15 đến dưới 18 tuổi. Người dưới 15 tuổi chỉ được làm việc nhẹ, tối đa 4 giờ/ngày và 20 giờ/tuần, không được làm thêm giờ hay ban đêm. Người từ 15 đến dưới 18 tuổi có thể làm việc tối đa 8 giờ/ngày và 40 giờ/tuần, được phép làm thêm giờ hoặc ban đêm nhưng chỉ trong một số công việc an toàn do Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội quy định.
Tình huống giả định
- Công ty tuân thủ quy định về giờ làm của lao động chưa thành niên
Công ty may mặc An Hòa có trụ sở tại phường Xóm Chiếu (TPHCM), tuyển dụng em Nguyễn Thị Minh (16 tuổi) vào vị trí phụ việc cắt chỉ và đóng gói sản phẩm. Trước khi nhận việc, công ty đã yêu cầu sự đồng ý bằng văn bản của phụ huynh và tổ chức khám sức khỏe định kỳ cho Minh để bảo đảm phù hợp với công việc. Trong quá trình làm việc, Minh được bố trí ca làm 8 giờ mỗi ngày, 5 ngày/tuần, đúng theo giới hạn pháp luật cho người từ đủ 15 đến dưới 18 tuổi. - Không bố trí làm thêm giờ trái quy định
Vào những ngày cao điểm, khi nhiều công nhân chính thức phải tăng ca, ban quản lý công ty đã cân nhắc và quyết định không yêu cầu Minh tham gia làm thêm giờ, bởi công việc này không nằm trong danh mục nghề, công việc được phép cho lao động chưa thành niên làm thêm. Thay vào đó, công ty chỉ sắp xếp để Minh hỗ trợ trong ca làm chính thức và kết thúc công việc đúng giờ. Cách làm này vừa đảm bảo tiến độ sản xuất, vừa không vi phạm các quy định tại Điều 146 Bộ luật Lao động 2019. -
Kết quả từ việc tuân thủ luật
Nhờ tuân thủ quy định, công ty An Hòa vừa tránh được nguy cơ bị xử phạt hành chính, vừa tạo môi trường lao động an toàn, lành mạnh cho Minh. Bản thân Minh cũng có thời gian cân bằng giữa công việc và học tập, không bị ảnh hưởng đến sức khỏe hay quá tải về thể lực.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Xử phạt đối với việc sử dụng lao động chưa thành niên làm thêm giờ được quy định như thế nào?
Khoản 2 Điều 29, Khoản 1 Điều 6 Nghị định 12/2022/NĐ-CP quy định như sau:
Điều 29. Vi phạm quy định về lao động chưa thành niên
...
2. Phạt tiền từ 20.000.000 đồng đến 25.000.000 đồng đối với người sử dụng lao động có một trong các hành vi sau đây:
...
c) Sử dụng lao động chưa thành niên làm việc quá thời giờ làm việc quy định tại Điều 146 của Bộ luật Lao động;
...
Điều 6. Mức phạt tiền, thẩm quyền xử phạt và nguyên tắc áp dụng đối với hành vi vi phạm hành chính nhiều lần
1. Mức phạt tiền quy định đối với các hành vi vi phạm quy định tại Chương II, Chương III và Chương IV Nghị định này là mức phạt đối với cá nhân, trừ trường hợp quy định tại khoản 1, 2, 3, 5 Điều 7; khoản 3, 4, 6 Điều 13; khoản 2 Điều 25; khoản 1 Điều 26; khoản 1, 5, 6, 7 Điều 27; khoản 8 Điều 39; khoản 5 Điều 41; khoản 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12 Điều 42; khoản 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8 Điều 43; khoản 1, 2, 3, 4, 5, 6 Điều 45; khoản 3 Điều 46 Nghị định này. Mức phạt tiền đối với tổ chức bằng 02 lần mức phạt tiền đối với cá nhân.
...
Việc sử dụng lao động chưa thành niên sai quy định, đặc biệt là ép buộc làm thêm giờ, được pháp luật xác định là hành vi nghiêm trọng. Lý do là làm thêm giờ khiến người lao động trẻ bị quá tải về thể chất và tinh thần, ảnh hưởng trực tiếp đến việc học tập, nghỉ ngơi, và sự phát triển lâu dài. Vì vậy nếu cá nhân có hành vi sử dụng lao động chưa thành niên làm thêm giờ trái quy định thì bị xử phạt từ 20 triệu đồng đến 25 triệu đồng, nếu tổ chức vi phạm thì mức phạt sẽ gấp đôi.
Mức phạt này không chỉ áp dụng cho hành vi trực tiếp ép buộc, mà cả trường hợp người sử dụng lao động cố tình bố trí lịch làm việc vượt giờ quy định cho lao động chưa thành niên, hoặc sắp xếp họ vào ca làm đêm không được phép.
Tình huống giả định
- Công ty vi phạm khi cho lao động chưa thành niên làm thêm giờ
Công ty sản xuất giày da Thành Phát có địa chỉ tại phường Hoàn Kiếm (Hà Nội) tuyển em Trần Văn Hào (16 tuổi), làm công việc dán đế giày. Hào làm việc chính thức 8 giờ/ngày theo hợp đồng. Tuy nhiên, vào những tháng cao điểm, công ty liên tục yêu cầu Hào tăng ca đến 22h, tức làm thêm 3–4 giờ mỗi ngày. Công việc dán keo trong không gian kín khiến Hào thường xuyên bị đau đầu, mệt mỏi, nhưng vẫn phải tiếp tục vì sợ bị chấm dứt hợp đồng. - Hậu quả phát sinh từ hành vi vi phạm
Trong một lần kiểm tra, Thanh tra Sở Lao động – Thương binh và Xã hội Hà Nội phát hiện công ty đã bố trí Hào làm thêm giờ trái quy định tại Điều 146 Bộ luật Lao động 2019, đồng thời công việc dán keo có yếu tố hóa chất nằm trong nhóm hạn chế đối với lao động chưa thành niên. Hành vi này bị xử phạt theo khoản 2 Điều 29 Nghị định 12/2022/NĐ-CP với mức phạt từ 20–25 triệu đồng đối với cá nhân quản lý, và có thể lên tới 40–50 triệu đồng nếu xử phạt công ty với tư cách tổ chức. -
Ảnh hưởng đến người lao động và uy tín doanh nghiệp
Không chỉ bị xử phạt, công ty Thành Phát còn đối mặt với phản ứng tiêu cực từ dư luận địa phương vì vi phạm quyền lợi của người lao động chưa thành niên. Hào phải nghỉ làm một thời gian để hồi phục sức khỏe, còn công ty buộc phải rà soát lại toàn bộ quy trình tuyển dụng và sử dụng lao động để tránh tái phạm.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Lao động chưa thành niên là nhóm đặc biệt cần được bảo vệ trong quan hệ lao động. Pháp luật quy định rõ ràng: người dưới 15 tuổi tuyệt đối không được làm thêm giờ; người từ 15 đến dưới 18 tuổi chỉ được làm thêm giờ ở một số công việc cụ thể. Nếu người sử dụng lao động vi phạm, có thể bị xử phạt hành chính từ 20 – 25 triệu đồng đối với cá nhân và 40 – 50 triệu đồng đối với tổ chức.
