Sản phẩm, hàng hóa có khuyết tật là gì?

Sản phẩm, hàng hóa có khuyết tật là vấn đề được quan tâm đặc biệt trong lĩnh vực bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, bởi nó liên quan trực tiếp đến an toàn tính mạng, sức khỏe và tài sản của người sử dụng. Pháp luật hiện hành đã quy định rõ khái niệm sản phẩm, hàng hóa có khuyết tật để làm căn cứ nhận diện và xử lý rủi ro. Đồng thời, pháp luật cũng đặt ra trách nhiệm cụ thể cho tổ chức, cá nhân kinh doanh khi phát hiện sản phẩm có khuyết tật, nhằm bảo đảm quyền lợi và an toàn cho người tiêu dùng.

1. Sản phẩm, hàng hóa có khuyết tật là gì?

Khoản 4 Điều 3 Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2023 quy định như sau:

Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2023

Điều 3: Giải thích từ ngữ

...

4. Sản phẩm, hàng hóa có khuyết tật là sản phẩm, hàng hóa không bảo đảm an toàn cho người tiêu dùng, có khả năng gây thiệt hại cho tính mạng, sức khỏe, tài sản của người tiêu dùng nhưng chưa phát hiện được khuyết tật tại thời điểm sản phẩm, hàng hóa được cung cấp cho người tiêu dùng mặc dù sản phẩm, hàng hóa đó được sản xuất theo đúng tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật hiện hành, bao gồm:

a) Sản phẩm, hàng hóa sản xuất hàng loạt có khuyết tật phát sinh từ thiết kế kỹ thuật;

b) Sản phẩm, hàng hóa đơn lẻ có khuyết tật phát sinh từ quá trình sản xuất, chế biến, vận chuyển, lưu giữ và sử dụng;

c) Sản phẩm, hàng hóa tiềm ẩn nguy cơ gây mất an toàn trong quá trình sử dụng nhưng không có hướng dẫn, cảnh báo đầy đủ cho người tiêu dùng.

...

Khuyết tật của sản phẩm không chỉ xuất hiện ở lỗi kỹ thuật hoặc thiết kế, mà còn có thể phát sinh trong quá trình sản xuất, bảo quản hoặc sử dụng. Ngay cả khi hàng hóa được sản xuất đúng quy chuẩn, nếu thiếu cảnh báo về nguy cơ mất an toàn, vẫn được xem là có khuyết tật. Việc xác định sản phẩm có khuyết tật giúp ngăn ngừa rủi ro và bảo vệ người tiêu dùng trước hậu quả không lường, đặc biệt trong các lĩnh vực như thực phẩm, điện tử, mỹ phẩm hay dược phẩm thì chỉ một sai sót nhỏ cũng có thể gây thiệt hại lớn về sức khỏe hoặc tài sản.

Tình huống giả định

Phát hiện máy sấy tóc có nguy cơ gây bỏng tại Thành phố Đà Nẵng

• Sản phẩm được tung ra thị trường
  Công ty Mỹ phẩm & Thiết bị gia dụng SunBeauty giới thiệu dòng máy sấy tóc model SB-3000, với hơn 15.000 sản phẩm phân phối toàn quốc, quảng bá là “công nghệ sấy nhanh, an toàn tuyệt đối cho tóc và da đầu”.

• Xuất hiện phản ánh của khách hàng
  Một số người tiêu dùng phản ánh máy sấy tỏa nhiệt quá cao, gây bỏng nhẹ vùng da cổ khi sử dụng trong thời gian ngắn. Một khách hàng còn ghi nhận tia lửa nhỏ phát ra từ đầu sấy trong quá trình hoạt động.

• Kiểm tra và phát hiện khuyết tật
  Sau khi kiểm tra, bộ phận kỹ thuật của công ty xác định nguyên nhân là lỗi linh kiện cảm biến nhiệt bị sai thông số, dẫn đến máy không tự ngắt khi quá nhiệt, tiềm ẩn nguy cơ cháy nổ và gây bỏng cho người dùng.

• Thực hiện biện pháp khắc phục
  Công ty SunBeauty chủ động ra thông báo thu hồi toàn bộ sản phẩm SB-3000, báo cáo với Sở Công Thương Thành phố Đà Nẵng và Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng. Công ty cam kết đổi sản phẩm mới an toàn hơn hoặc hoàn tiền 100% cho khách hàng, đồng thời miễn phí chi phí vận chuyển và xử lý sản phẩm lỗi.

• Kết quả thực hiện
  Sau khi thu hồi, công ty đã đổi hơn 10.000 sản phẩm và khắc phục hoàn toàn lỗi kỹ thuật, được cơ quan quản lý xác nhận tuân thủ đúng quy định pháp luật, đảm bảo an toàn cho người tiêu dùng.

Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.

2. Tổ chức, cá nhân kinh doanh có trách nhiệm gì khi phát hiện sản phẩm, hàng hóa có khuyết tật?

Điều 32 Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2023 quy định như sau:

Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2023

Điều 32. Trách nhiệm đối với sản phẩm, hàng hóa có khuyết tật

1. Khi phát hiện sản phẩm, hàng hóa có khuyết tật, tổ chức, cá nhân kinh doanh có trách nhiệm sau đây:

a) Thu hồi và xử lý sản phẩm, hàng hóa có khuyết tật theo quy định tại Điều 33 của Luật này và quy định khác của pháp luật có liên quan;

b) Thực hiện các biện pháp cần thiết để bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong quá trình thu hồi và xử lý sản phẩm, hàng hóa có khuyết tật;

c) Báo cáo cơ quan quản lý nhà nước về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và cơ quan quản lý nhà nước có liên quan trước và sau khi thực hiện việc thu hồi; thực hiện việc thu hồi đúng nội dung đã báo cáo, thông báo và chịu các chi phí phát sinh trong quá trình thu hồi.

2. Cơ quan quản lý nhà nước về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng cấp tỉnh và cơ quan chuyên môn cấp tỉnh nơi thực hiện thu hồi sản phẩm, hàng hóa có khuyết tật có trách nhiệm kiểm tra, theo dõi việc thực hiện để bảo đảm việc thu hồi đúng nội dung đã báo cáo, thông báo, bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của người tiêu dùng và phù hợp với quy định của pháp luật.

3. Trường hợp việc thu hồi sản phẩm, hàng hóa có khuyết tật được tiến hành trên địa bàn từ 02 tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương trở lên thì cơ quan quản lý nhà nước về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng ở trung ương và cơ quan quản lý nhà nước có liên quan ở trung ương có trách nhiệm kiểm tra, theo dõi.

4. Chính phủ quy định chi tiết Điều này.

Theo quy định trên, doanh nghiệp không chỉ có nghĩa vụ chủ động thu hồi và xử lý hàng hóa có khuyết tật, mà còn phải thông tin minh bạch, báo cáo cơ quan chức năng và chịu toàn bộ chi phí phát sinh. Quy định này nhằm bảo đảm sản phẩm không tiếp tục gây nguy hại cho xã hội, đồng thời thể hiện trách nhiệm của doanh nghiệp đối với người tiêu dùng và cộng đồng.

Tình huống giả định

Thu hồi xe tay ga có nguy cơ chập điện tại Thành phố Hồ Chí Minh

• Sản phẩm ra mắt
  Công ty Xe máy Hoàn Mỹ giới thiệu mẫu xe tay ga điện HM-XS5, với hơn 8.000 chiếc phân phối trên toàn quốc, trong đó phần lớn tại TP. Hồ Chí Minh.

• Xuất hiện phản ánh người dùng
  Nhiều khách hàng báo cáo phần cốp xe phát khói khi sạc điện thoại qua cổng USB tích hợp, gây lo ngại về an toàn.

• Phát hiện khuyết tật kỹ thuật
  Qua kiểm tra, công ty phát hiện lỗi dây dẫn điện bị hở trong quá trình lắp ráp, có thể gây chập điện, thậm chí cháy xe khi sử dụng liên tục.

• Thực hiện thu hồi theo quy định
  Căn cứ Điều 32 Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2023, công ty Hoàn Mỹ gửi báo cáo thu hồi đến Sở Công Thương TP. Hồ Chí Minh và Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng, đồng thời thông báo công khai trên website và truyền hình.

• Kết quả thực hiện
  Công ty thu hồi được hơn 6.500 xe HM-XS5, thay thế miễn phí linh kiện lỗi và hoàn tiền cho khách hàng có yêu cầu. Cơ quan quản lý xác nhận việc thu hồi đúng quy định, góp phần bảo đảm an toàn và duy trì uy tín doanh nghiệp.

Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.

Kết luận

Sản phẩm, hàng hóa có khuyết tật là mối nguy tiềm ẩn đối với sức khỏe, tính mạng và tài sản của người tiêu dùng, vì vậy pháp luật quy định chặt chẽ để bảo đảm an toàn và trách nhiệm của doanh nghiệp. Sản phẩm, hàng hóa có khuyết tật là hàng hóa không bảo đảm an toàn, có thể gây thiệt hại cho người tiêu dùng dù đã sản xuất đúng quy chuẩn kỹ thuật, bao gồm lỗi thiết kế, sản xuất hoặc thiếu cảnh báo an toàn. Khi phát hiện sản phẩm có khuyết tật, tổ chức, cá nhân kinh doanh phải chủ động thu hồi, xử lý, báo cáo cơ quan quản lý và chịu mọi chi phí phát sinh, nhằm bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và duy trì niềm tin đối với thị trường hàng hóa.