Hoạt động quan trắc khí tượng thủy văn có vai trò quan trọng trong dự báo thiên tai, phục vụ sản xuất và đảm bảo an toàn dân sinh. Tuy nhiên, nếu đơn vị thực hiện quan trắc không đúng tần suất hoặc không đúng vị trí theo quy định, thì có thể bị xử phạt hành chính với mức phạt cụ thể. Ngoài ra, pháp luật cũng nghiêm cấm nhiều hành vi trong hoạt động khí tượng thủy văn nhằm bảo vệ độ chính xác và tính an toàn của công trình, thiết bị đo đạc.
1. Quan trắc khí tượng thủy văn không đủ tần suất hoặc sai vị trí sẽ bị xử phạt ra sao?
Căn cứ theo Điều 5 và Điều 9 Nghị định 155/2024/NĐ-CP:
Điều 5. Áp dụng mức phạt tiền trong xử phạt vi phạm hành chính
1. Mức phạt tiền quy định tại Chương II Nghị định này là mức phạt tiền đối với hành vi vi phạm hành chính của cá nhân. Đối với tổ chức có cùng hành vi vi phạm, mức phạt tiền bằng 02 lần mức phạt tiền đối với cá nhân.
2. Thẩm quyền phạt tiền của những người được quy định tại các Điều 16, 17, 18, 19, 20, 21 và 22 Nghị định này là thẩm quyền áp dụng đối với một hành vi vi phạm hành chính của cá nhân; trong trường hợp phạt tiền đối với hành vi vi phạm của tổ chức, người có thẩm quyền được xử phạt gấp 02 lần mức xử phạt đối với cá nhân.
...
Điều 9. Vi phạm quy định về quan trắc khí tượng thủy văn
1. Phạt tiền từ 7.000.000 đồng đến 10.000.000 đồng đối với một trong các hành vi vi phạm sau:
a) Lắp đặt phương tiện đo khí tượng thủy văn không đúng vị trí quan trắc;
b) Quan trắc không đúng vị trí.
2. Phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 15.000.000 đồng đối với một trong các hành vi vi phạm sau:
a) Quan trắc không đủ các yếu tố khí tượng thủy văn;
b) Quan trắc không đủ tần suất;
c) Quan trắc không đúng giờ quy định.
3. Phạt tiền từ 15.000.000 đồng đến 25.000.000 đồng đối với hành vi lắp đặt trạm quan trắc khí tượng thủy văn không đảm bảo mật độ.
4. Phạt tiền từ 25.000.000 đồng đến 30.000.000 đồng đối với hành vi cố ý vi phạm quy định kỹ thuật, quy chuẩn kỹ thuật, quy trình chuyên môn trong hoạt động quan trắc khí tượng thủy văn.
5. Phạt tiền từ 30.000.000 đồng đến 40.000.000 đồng đối với hành vi không tổ chức thực hiện quan trắc khí tượng thủy văn.
6. Biện pháp khắc phục hậu quả:
a) Buộc bổ sung hoặc lắp đặt trạm quan trắc, phương tiện đo khí tượng thủy văn đối với hành vi vi phạm quy định tại điểm a khoản 1 và khoản 3 Điều này;
b) Buộc tổ chức thực hiện quan trắc khí tượng thuỷ văn đối với hành vi vi phạm quy định tại khoản 5 Điều này.
Quan trắc khí tượng thủy văn là hoạt động chuyên môn mang tính kỹ thuật cao, được thực hiện theo tiêu chuẩn quốc gia và hướng dẫn chuyên ngành. Việc đảm bảo đủ tần suất, đúng vị trí, đúng giờ là yếu tố quyết định đến độ chính xác của dữ liệu đo đạc để cảnh báo mưa bão, dự báo lũ lụt, hạn hán và các hiện tượng thời tiết xấu.
Nếu một cá nhân thực hiện quan trắc không đúng tần suất (ví dụ: đo thiếu số lần trong ngày theo quy định), không đúng vị trí được phê duyệt hoặc sai lệch thời gian quan trắc, thì sẽ bị xử phạt từ 10 triệu đến 15 triệu đồng. Trong trường hợp tương tự, nếu đơn vị là tổ chức thực hiện vi phạm, mức phạt sẽ gấp đôi, tức từ 20 triệu đến 30 triệu đồng, theo quy định tại Điều 5 của Nghị định 155/2024/NĐ-CP.
Tình huống giả định:
Trạm quan trắc bị phạt vì không thực hiện đủ tần suất và thay đổi vị trí không phép
-
Phát hiện bất thường trong báo cáo dữ liệu
Tháng 5/2025, Chi cục Khí tượng Thủy văn tỉnh Lào Cai tiến hành kiểm tra đột xuất một trạm quan trắc do Trung tâm Dự báo Thủy văn cấp huyện quản lý, đặt tại Phường Cốc Lếu. Kiểm tra sổ nhật ký và hệ thống lưu trữ dữ liệu, cơ quan chức năng phát hiện trong vòng 1 tháng gần nhất, đơn vị này chỉ tiến hành quan trắc 1 lần/ngày, thay vì 3 lần như quy định với trạm cấp huyện. -
Phát hiện thêm vi phạm về vị trí đặt trạm
Không chỉ vi phạm về tần suất, đoàn kiểm tra còn phát hiện trạm đã được dời cách vị trí ban đầu hơn 800 mét, gần khu dân cư mới xây, nhưng không báo cáo hay xin phép cơ quan có thẩm quyền. Việc thay đổi vị trí khiến số liệu bị sai lệch rõ rệt, ảnh hưởng đến độ tin cậy của dữ liệu đầu vào cho các bản tin cảnh báo mưa lớn khu vực biên giới. -
Bị xử phạt hành chính với mức phạt tăng gấp đôi
Với hai hành vi vi phạm là quan trắc không đủ tần suất và thay đổi vị trí sai quy định, Trung tâm Dự báo Thủy văn cấp huyện (chủ thể tổ chức) bị Thanh tra Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Lào Cai xử phạt hành chính theo Điều 9, khoản 2 và Điều 5 Nghị định 155/2024/NĐ-CP, với mức phạt 30 triệu đồng (gấp đôi mức phạt áp dụng cho cá nhân). Đồng thời, đơn vị này bị buộc khôi phục lại vị trí quan trắc ban đầu và đảm bảo tần suất tối thiểu theo quy chuẩn ngành.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)
2. Những hành vi nào bị nghiêm cấm trong hoạt động khí tượng thủy văn?
Căn cứ theo Điều 8 Luật Khí tượng thủy văn 2015:
Điều 8. Những hành vi bị nghiêm cấm
1. Lợi dụng hoạt động khí tượng thủy văn gây thiệt hại đến lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân.
2. Lấn, chiếm khoảng không, diện tích mặt đất, dưới đất, mặt nước, dưới nước của công trình khí tượng thủy văn.
3. Vi phạm quy định hành lang kỹ thuật công trình khí tượng thủy văn.
4. Làm ảnh hưởng đến công trình, phương tiện đo khí tượng thủy văn.
5. Xâm hại công trình, phương tiện đo khí tượng thủy văn, thiết bị thông tin, các thiết bị kỹ thuật khác của công trình khí tượng thủy văn; va đập vào công trình; đập phá, dịch chuyển các mốc độ cao.
6. Cản trở việc quản lý, khai thác công trình khí tượng thủy văn.
7. Hoạt động dự báo, cảnh báo khí tượng thủy văn mà không có giấy phép hoặc trái với giấy phép do cơ quan nhà nước có thẩm quyền cấp.
8. Khai thác, sử dụng thông tin, dữ liệu khí tượng thủy văn trái quy định của Luật này và pháp luật có liên quan.
9. Cố ý vi phạm quy chuẩn kỹ thuật, quy trình chuyên môn trong hoạt động khí tượng thủy văn.
10. Tác động vào thời tiết khi không được cơ quan nhà nước có thẩm quyền phê duyệt kế hoạch tác động vào thời tiết hoặc trái với kế hoạch được phê duyệt.
11. Che giấu, không cung cấp hoặc cố ý cung cấp sai lệch, không đầy đủ, không kịp thời thông tin, dữ liệu khí tượng thủy văn.
12. Làm trái quy định về truyền, phát tin dự báo, cảnh báo khí tượng thủy văn.
13. Lợi dụng chức vụ, quyền hạn hoặc vượt quá quyền hạn của người có thẩm quyền để làm trái quy định của pháp luật về khí tượng thủy văn.
14. Lợi dụng hoạt động hợp tác quốc tế về khí tượng thủy văn, giám sát biến đổi khí hậu để thực hiện hành vi vi phạm pháp luật.
Lĩnh vực khí tượng thủy văn là ngành đặc thù, yêu cầu độ chính xác tuyệt đối về thiết bị, vị trí và số liệu đo đạc. Bởi vậy, pháp luật đã quy định cụ thể 14 hành vi bị nghiêm cấm để bảo đảm an toàn cho hệ thống quan trắc và chất lượng dữ liệu.
Những hành vi như xâm phạm công trình, dịch chuyển thiết bị, va đập vào mốc đo, hoặc cản trở hoạt động của đơn vị quản lý đều bị nghiêm cấm vì có thể làm sai lệch số liệu đo đạc. Ngoài ra, hoạt động dự báo, cảnh báo trái phép mà không có giấy phép hoặc không tuân thủ nội dung giấy phép cũng là vi phạm nghiêm trọng.
Một số hành vi có thể xảy ra trong thực tế nhưng thường bị coi nhẹ như cung cấp sai thông tin, che giấu dữ liệu, truyền tin cảnh báo không đúng quy định, đều được pháp luật liệt kê rõ là hành vi bị cấm.
Luật cũng cấm tác động vào thời tiết (ví dụ: làm mưa nhân tạo, phá mây…) nếu chưa có sự phê duyệt của cơ quan nhà nước có thẩm quyền, nhằm kiểm soát rủi ro kỹ thuật và tránh lạm dụng công nghệ thời tiết. Cuối cùng, các hành vi lợi dụng hợp tác quốc tế hoặc lạm dụng quyền hạn trong lĩnh vực khí tượng để thực hiện hành vi trái luật cũng bị nghiêm cấm rõ ràng.
Tất cả các quy định này góp phần bảo vệ hệ thống khí tượng thủy văn quốc gia, đảm bảo dữ liệu đầu vào cho cảnh báo, dự báo là chính xác, khách quan và kịp thời.
Tình huống giả định:
Cung cấp sai thông tin thời tiết gây hậu quả nghiêm trọng
-
Phát tán thông tin dự báo sai trên mạng xã hội
Tháng 9/2024, một tài khoản Facebook cá nhân tên “Thời tiết Biển Đông” đăng tải thông tin khẳng định khu vực ven biển Thanh Hóa - Nghệ An sẽ bị ảnh hưởng bởi một cơn bão lớn trong vòng 48 giờ, dù Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia chưa đưa ra bất kỳ cảnh báo nào. Bài viết lan truyền nhanh chóng, thu hút hơn 30.000 lượt chia sẻ trong chưa đầy một ngày. -
Người dân hoang mang, doanh nghiệp ngừng hoạt động
Thông tin không chính xác khiến hàng loạt doanh nghiệp logistics, cảng cá, tàu du lịch tại khu vực ven biển Nghệ An - Hà Tĩnh tạm ngưng hoạt động vì lo ngại. Nhiều người dân vội vàng đi sơ tán hoặc mua tích trữ hàng hóa, gây xáo trộn lớn trong sinh hoạt và sản xuất. -
Bị xử lý vì hoạt động cảnh báo trái phép và cung cấp sai dữ liệu
Sau khi truy vết, Sở Thông tin và Truyền thông tỉnh Nghệ An phối hợp với Công an tỉnh làm rõ người đứng sau tài khoản “Thời tiết Biển Đông” là ông Lê Hữu Phong, một cá nhân không có chuyên môn khí tượng, cũng không có giấy phép phát hành cảnh báo. Cơ quan chức năng xác định ông Phong đã vi phạm khoản 7 và khoản 11 Điều 8 Luật Khí tượng thủy văn 2015 (hoạt động dự báo không có giấy phép và cố ý cung cấp sai dữ liệu). Ông bị xử phạt hành chính và buộc gỡ bỏ toàn bộ nội dung vi phạm, đồng thời công khai đính chính.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)
3. Kết luận
Việc quan trắc khí tượng thủy văn không đúng tần suất hoặc sai vị trí có thể bị xử phạt hành chính từ 10 đến 15 triệu đồng với cá nhân, và từ 20 đến 30 triệu đồng với tổ chức. Đồng thời, Luật Khí tượng thủy văn 2015 quy định rõ 14 hành vi bị nghiêm cấm trong hoạt động khí tượng, nhằm bảo vệ độ chính xác và an toàn cho hệ thống đo đạc, truyền tin và dự báo.
