Người sử dụng lao động phải lập phương án sử dụng lao động khi thay đổi cơ cấu, công nghệ, lý do kinh tế hoặc các trường hợp khác theo quy định. Nếu không thực hiện có thể bị phạt tới 20 triệu đồng.
Trong quá trình hoạt động, ngưởi sử dụng lao động có thể thay đổi cơ cấu sản xuất, đổi mới công nghệ hoặc gặp khó khăn kinh tế, dẫn đến nguy cơ nhiều người lao động mất việc. Để bảo đảm quyền lợi cho người lao động, pháp luật bắt buộc người sử dụng lao động phải lập phương án sử dụng lao động. Nếu không lập hoặc lập không đúng sẽ bị xử phạt hành chính.
1. Trường hợp nào phải lập phương án sử dụng lao động?
Điều 42, Điều 43 Bộ luật Lao động 2019 quy định như sau:
Điều 42. Nghĩa vụ của người sử dụng lao động trong trường hợp thay đổi cơ cấu, công nghệ hoặc vì lý do kinh tế
...
3. Trường hợp thay đổi cơ cấu, công nghệ mà ảnh hưởng đến việc làm của nhiều người lao động thì người sử dụng lao động phải xây dựng và thực hiện phương án sử dụng lao động theo quy định tại Điều 44 của Bộ luật này; trường hợp có chỗ làm việc mới thì ưu tiên đào tạo lại người lao động để tiếp tục sử dụng.
4. Trong trường hợp vì lý do kinh tế mà nhiều người lao động có nguy cơ mất việc làm, phải thôi việc thì người sử dụng lao động phải xây dựng và thực hiện phương án sử dụng lao động theo quy định tại Điều 44 của Bộ luật này.
...
Điều 43. Nghĩa vụ của người sử dụng lao động khi chia, tách, hợp nhất, sáp nhập; bán, cho thuê, chuyển đổi loại hình doanh nghiệp; chuyển nhượng quyền sở hữu, quyền sử dụng tài sản của doanh nghiệp, hợp tác xã
1. Trong trường hợp chia, tách, hợp nhất, sáp nhập; bán, cho thuê, chuyển đổi loại hình doanh nghiệp; chuyển nhượng quyền sở hữu, quyền sử dụng tài sản của doanh nghiệp, hợp tác xã mà ảnh hưởng đến việc làm của nhiều người lao động thì người sử dụng lao động phải xây dựng phương án sử dụng lao động theo quy định tại Điều 44 của Bộ luật này.
Khi doanh nghiệp thay đổi cơ cấu hoặc công nghệ, có thể phải thay mới dây chuyền sản xuất, máy móc, thiết bị hoặc tổ chức lại bộ phận nhân sự. Điều này dẫn đến nhiều vị trí cũ không còn phù hợp, buộc doanh nghiệp phải sắp xếp lại lao động. Trong trường hợp khó khăn về kinh tế như doanh thu giảm sút, khủng hoảng tài chính, doanh nghiệp cũng có thể phải cắt giảm nhân sự để duy trì hoạt động. Ngoài ra, khi doanh nghiệp thực hiện chia, tách, hợp nhất, sáp nhập, chuyển nhượng hoặc cho thuê, người sử dụng lao động bắt buộc phải lập phương án sử dụng lao động để xác định ai tiếp tục làm việc, ai cần được đào tạo lại và ai phải chấm dứt hợp đồng.
Tình huống giả định
- Doanh nghiệp thay đổi công nghệ
Công ty TNHH Dệt May Hòa Bình (tỉnh Đắk Lắk) đầu tư dây chuyền dệt tự động mới, hiện đại hơn nhiều so với công nghệ cũ. Việc này khiến khoảng 120 công nhân vận hành máy cũ có nguy cơ mất việc vì không đáp ứng yêu cầu kỹ thuật. -
Lập phương án sử dụng lao động
Ban giám đốc công ty phối hợp với công đoàn cơ sở xây dựng phương án sử dụng lao động theo đúng quy định pháp luật. Trong đó: 80 công nhân được tham gia khóa đào tạo 3 tháng để vận hành máy mới; 25 công nhân được bố trí sang bộ phận kiểm hàng và kho vận; 15 công nhân còn lại được chấm dứt hợp đồng lao động, nhưng được nhận đầy đủ trợ cấp thôi việc và hỗ trợ tìm việc làm mới. -
Kết quả
Phương án được gửi cho Sở Nội vụ tỉnh Đắk Lắk phê duyệt và triển khai thực hiện. Nhờ có kế hoạch rõ ràng, minh bạch, đa số người lao động vẫn giữ được việc làm, quyền lợi của những người phải nghỉ việc cũng được bảo đảm, hạn chế tối đa tranh chấp phát sinh.
2. Nếu không lập phương án sử dụng lao động thì bị xử phạt bao nhiêu?
Điều 12, Điều 6 Bộ luật Lao động 2019 quy định như sau:
Điều 12. Vi phạm quy định về sửa đổi, bổ sung, chấm dứt hợp đồng lao động
...3. Phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 10.000.000 đồng đối với người sử dụng lao động có một trong các hành vi sau đây:
...b) Trong trường hợp thay đổi cơ cấu, công nghệ hoặc vì lý do kinh tế; khi chia, tách, hợp nhất, sáp nhập; bán, cho thuê, chuyển đổi loại hình doanh nghiệp; chuyển nhượng quyền sở hữu, quyền sử dụng tài sản của doanh nghiệp, hợp tác xã mà người sử dụng lao động có một trong các hành vi: không lập phương án sử dụng lao động; lập phương án sử dụng lao động nhưng không đầy đủ các nội dung chủ yếu theo quy định của pháp luật hoặc không trao đổi ý kiến với tổ chức đại diện người lao động tại cơ sở đối với nơi có tổ chức đại diện người lao động tại cơ sở khi xây dựng phương án sử dụng lao động;
...
Điều 6. Mức phạt tiền, thẩm quyền xử phạt và nguyên tắc áp dụng đối với hành vi vi phạm hành chính nhiều lần
1. Mức phạt tiền quy định đối với các hành vi vi phạm quy định tại Chương II, Chương III và Chương IV Nghị định này là mức phạt đối với cá nhân, trừ trường hợp quy định tại khoản 1, 2, 3, 5 Điều 7; khoản 3, 4, 6 Điều 13; khoản 2 Điều 25; khoản 1 Điều 26; khoản 1, 5, 6, 7 Điều 27; khoản 8 Điều 39; khoản 5 Điều 41; khoản 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12 Điều 42; khoản 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8 Điều 43; khoản 1, 2, 3, 4, 5, 6 Điều 45; khoản 3 Điều 46 Nghị định này. Mức phạt tiền đối với tổ chức bằng 02 lần mức phạt tiền đối với cá nhân.
...
Nếu doanh nghiệp khi thay đổi cơ cấu, công nghệ, gặp khó khăn kinh tế, hoặc trong quá trình tổ chức lại, chuyển nhượng (như chia, tách, hợp nhất, sáp nhập, bán, cho thuê, chuyển đổi loại hình, chuyển nhượng tài sản…) mà không lập phương án sử dụng lao động thì bị xử phạt hành chính từ 5 đến 10 triệu đồng đối với cá nhân, và từ 10 đến 20 triệu đồng đối với tổ chức.
Tình huống giả định
- Doanh nghiệp sáp nhập không lập phương án sử dụng lao động
Công ty CP Cơ khí Thành Đạt (TP. Hải Phòng) tiến hành sáp nhập với một doanh nghiệp cùng ngành. Sau khi sáp nhập, ban lãnh đạo quyết định cắt giảm khoảng 60 công nhân vì cho rằng một số vị trí bị trùng lặp nhưng không xây dựng phương án sử dụng lao động theo quy định. - Người lao động bị ảnh hưởng
Anh Nguyễn Văn Quân (công nhân tổ hàn) cùng nhiều đồng nghiệp bị buộc nghỉ việc mà không được bố trí đào tạo lại hay nhận chế độ trợ cấp thôi việc. Tập thể người lao động đã khiếu nại lên cơ quan chức năng. -
Cơ quan chức năng xử lý
Thanh tra Sở Nội vụ TP. Hải Phòng kiểm tra và kết luận công ty đã vi phạm quy định tại Điều 12 Nghị định 12/2022/NĐ-CP. Vì vậy doanh nghiệp bị xử phạt 20 triệu đồng do là tổ chức.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Khi thay đổi cơ cấu, công nghệ, vì lý do kinh tế hoặc khi khi chia, tách, hợp nhất, sáp nhập, bán, cho thuê, chuyển nhượng thì người sử dụng lao động có nghĩa vụ lập phương án sử dụng lao động. Nếu vi phạm ngưởi sử dụng lao động là cá nhân có thể bị phạt từ 5 đến 10 triệu đồng. Mức phạt này có thể lên tới 20 triệu đồng đối với tổ chức.
