Đối tượng phải kê khai tài sản, thu nhập hằng năm gồm người giữ chức vụ từ Giám đốc sở trở lên và những vị trí liên quan đến tài chính, tổ chức cán bộ hoặc trực tiếp giải quyết công việc của tổ chức, cá nhân.
Việc kê khai tài sản, thu nhập được xem là một trong những biện pháp quan trọng nhằm tăng cường minh bạch và phòng ngừa tham nhũng trong hoạt động công vụ. Luật Phòng, chống tham nhũng 2018 quy định rõ đối tượng phải kê khai định kỳ hằng năm để bảo đảm trách nhiệm giải trình và kiểm soát tài sản của người có chức vụ, quyền hạn. Song song với đó, việc yêu cầu và kiến nghị xác minh tài sản, thu nhập cũng được thiết lập để các cơ quan có thẩm quyền làm rõ thông tin khi cần thiết.
1. Đối tượng nào phải thực hiện kê khai tài sản, thu nhập hằng năm?
Khoản 3 Điều 36 Luật Phòng, chống tham nhũng 2018:
Luật Phòng, chống tham nhũng 2018
Điều 36. Phương thức và thời điểm kê khai tài sản, thu nhập
...
3. Kê khai hằng năm được thực hiện đối với những trường hợp sau đây:
a) Người giữ chức vụ từ Giám đốc sở và tương đương trở lên. Việc kê khai phải hoàn thành trước ngày 31 tháng 12;
b) Người không thuộc quy định tại điểm a khoản này làm công tác tổ chức cán bộ, quản lý tài chính công, tài sản công, đầu tư công hoặc trực tiếp tiếp xúc và giải quyết công việc của cơ quan, tổ chức, đơn vị, cá nhân khác theo quy định của Chính phủ. Việc kê khai phải hoàn thành trước ngày 31 tháng 12.
...
Luật Phòng, chống tham nhũng yêu cầu một số nhóm chức vụ và vị trí phải kê khai tài sản, thu nhập hằng năm để tăng cường minh bạch và kiểm soát nguy cơ phát sinh tham nhũng. Những người giữ chức vụ từ Giám đốc sở trở lên phải kê khai định kỳ do phạm vi quyền hạn rộng và ảnh hưởng lớn đến hoạt động công vụ. Ngoài ra, các vị trí liên quan đến tổ chức cán bộ, quản lý tài chính công, tài sản công, đầu tư công hoặc trực tiếp giải quyết công việc của tổ chức, cá nhân cũng phải kê khai do thường xuyên phát sinh giao dịch dễ gây xung đột lợi ích. Việc kê khai phải hoàn thành trước ngày 31 tháng 12 hằng năm.
Tình huống giả định:
- Sở Tài chính tỉnh Nghệ An rà soát danh sách kê khai
Sở Tài chính tỉnh Nghệ An lập danh sách các chức danh thuộc diện kê khai hằng năm, bao gồm Giám đốc sở và các vị trí quản lý tài chính tại đơn vị. - Các cá nhân hoàn thành bản kê khai trước thời hạn
Những người thuộc diện kê khai nộp bản kê khai tài sản, thu nhập trước ngày 31 tháng 12 để bảo đảm đúng thời hạn. -
Cơ quan quản lý tổng hợp và lưu trữ hồ sơ
Sau khi tiếp nhận, Sở Tài chính tỉnh Nghệ An tổng hợp bản kê khai và chuyển vào hệ thống lưu trữ phục vụ công tác kiểm soát tài sản, thu nhập.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)
2. Thẩm quyền yêu cầu, kiến nghị xác minh tài sản, thu nhập được quy định ra sao?
Căn cứ Điều 42 Luật Phòng, chống tham nhũng 2018:
Luật Phòng, chống tham nhũng 2018
Điều 42. Thẩm quyền yêu cầu, kiến nghị xác minh tài sản, thu nhập
1. Khi có một trong các căn cứ quy định tại các điểm a, b và c khoản 1 Điều 41 của Luật này hoặc khi xét thấy cần có thêm thông tin để phục vụ cho công tác cán bộ, cơ quan, tổ chức, cá nhân sau đây có quyền yêu cầu hoặc kiến nghị Cơ quan kiểm soát tài sản, thu nhập ra quyết định xác minh tài sản, thu nhập:
a) Ủy ban Thường vụ Quốc hội yêu cầu xác minh đối với người dự kiến được Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội bầu, phê chuẩn hoặc bổ nhiệm, người dự kiến được bổ nhiệm Phó Tổng Kiểm toán nhà nước;
b) Chủ tịch nước yêu cầu xác minh đối với người dự kiến được bổ nhiệm Phó Thủ tướng, Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang Bộ, Phó Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao, Phó Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Kiểm sát viên Viện kiểm sát nhân dân tối cao;
c) Thủ tướng Chính phủ yêu cầu xác minh đối với người dự kiến được bổ nhiệm Thứ trưởng và chức vụ tương đương thuộc Bộ, cơ quan ngang Bộ, người đứng đầu, cấp phó của người đứng đầu cơ quan thuộc Chính phủ, người dự kiến được bầu hoặc đề nghị phê chuẩn chức vụ Chủ tịch, Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh;
d) Chánh án Tòa án nhân dân tối cao yêu cầu xác minh đối với người dự kiến được bổ nhiệm Chánh án, Phó Chánh án Tòa án nhân dân các cấp, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao yêu cầu xác minh đối với người dự kiến được bổ nhiệm Viện trưởng, Phó Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân các cấp, trừ trường hợp quy định tại điểm b khoản này;
đ) Thường trực Hội đồng nhân dân yêu cầu xác minh đối với người dự kiến được Hội đồng nhân dân, Thường trực Hội đồng nhân dân bầu hoặc phê chuẩn;
e) Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện yêu cầu xác minh đối với người dự kiến được bầu hoặc đề nghị phê chuẩn chức vụ Chủ tịch, Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp dưới trực tiếp;
g) Hội đồng bầu cử quốc gia, Ủy ban bầu cử hoặc Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam yêu cầu xác minh đối với người ứng cử đại biểu Quốc hội, người ứng cử đại biểu Hội đồng nhân dân;
h) Cơ quan thường vụ của tổ chức chính trị, tổ chức chính trị-xã hội yêu cầu xác minh đối với người dự kiến được bầu tại đại hội của tổ chức chính trị, tổ chức chính trị-xã hội;
i) Người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị hoặc người có thẩm quyền quản lý cán bộ đối với người có nghĩa vụ kê khai yêu cầu hoặc kiến nghị xác minh đối với người có nghĩa vụ kê khai thuộc thẩm quyền quản lý, sử dụng trực tiếp của mình, trừ trường hợp quy định tại các điểm a, b, c, d, đ, e, g và h khoản này.
2. Cơ quan thanh tra, Kiểm toán nhà nước, Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát nhân dân, Tòa án nhân dân và cơ quan, tổ chức có thẩm quyền khác có quyền yêu cầu Cơ quan kiểm soát tài sản, thu nhập xác minh tài sản, thu nhập nếu trong quá trình kiểm tra, thanh tra, kiểm toán, điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án xét thấy cần làm rõ về tài sản, thu nhập có liên quan đến hành vi vi phạm pháp luật.
Luật Phòng, chống tham nhũng trao thẩm quyền cho nhiều cơ quan nhà nước nhằm bảo đảm việc xác minh tài sản, thu nhập được tiến hành khách quan và kịp thời. Các chức danh cấp cao ở trung ương có quyền yêu cầu xác minh đối với những vị trí quan trọng thuộc thẩm quyền bổ nhiệm hoặc phê chuẩn. Người đứng đầu cơ quan quản lý cán bộ có thể yêu cầu xác minh đối với nhân sự thuộc phạm vi phụ trách khi cần làm rõ thông tin phục vụ công tác cán bộ. Ngoài ra, các cơ quan thanh tra, kiểm toán, điều tra và tư pháp cũng có thẩm quyền yêu cầu xác minh khi xuất hiện dấu hiệu vi phạm pháp luật trong quá trình xử lý vụ việc.
Tình huống giả định:
- Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Trị xem xét nhân sự thuộc diện bổ nhiệm
Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Trị rà soát hồ sơ một ứng viên dự kiến bổ nhiệm chức vụ lãnh đạo và nhận thấy cần làm rõ một số thông tin về tài sản, thu nhập. - Chủ tịch tỉnh gửi yêu cầu xác minh đến cơ quan kiểm soát tài sản
Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Trị ban hành văn bản đề nghị cơ quan kiểm soát tài sản, thu nhập xác minh thông tin kê khai của ứng viên theo thẩm quyền. -
Cơ quan kiểm soát tài sản tiến hành xác minh và phản hồi
Sau khi tiếp nhận yêu cầu, cơ quan kiểm soát tài sản tiến hành đối chiếu, xác minh và gửi kết quả về Ủy ban nhân dân tỉnh để phục vụ công tác bổ nhiệm.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)
3. Kết luận
Việc kê khai tài sản, thu nhập hằng năm là công cụ quan trọng giúp tăng cường minh bạch và phòng ngừa nguy cơ tham nhũng trong hoạt động công vụ. Luật Phòng, chống tham nhũng xác định rõ những nhóm chức vụ và vị trí công tác phải thực hiện kê khai định kỳ để bảo đảm trách nhiệm giải trình. Cùng với đó, thẩm quyền yêu cầu xác minh tài sản, thu nhập được phân định cho nhiều cơ quan nhằm bảo đảm tính khách quan và kịp thời khi cần làm rõ thông tin.
