Phòng thủ dân sự đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ tính mạng, tài sản của người dân và duy trì ổn định xã hội khi xảy ra thảm họa, sự cố. Nhằm nâng cao nhận thức và kỹ năng ứng phó, pháp luật quy định nội dung phòng thủ dân sự sẽ được đưa vào chương trình giáo dục phổ thông. Bên cạnh đó, Luật Phòng thủ dân sự 2023 cũng chia hoạt động này thành nhiều cấp độ khác nhau, tùy theo phạm vi và mức độ thiệt hại của từng tình huống cụ thể.
1. Giáo dục phòng thủ dân sự được giảng dạy thông qua môn nào?
Khoản 2 Điều 16 Luật Phòng thủ dân sự 2023 quy định:
Điều 16. Tuyên truyền, giáo dục về phòng thủ dân sự
1. Công dân được tuyên truyền, phổ biến chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về phòng thủ dân sự; trang bị kiến thức về phòng thủ dân sự theo quy định của pháp luật.
2. Nội dung giáo dục, bồi dưỡng kiến thức về phòng thủ dân sự được đưa vào môn học giáo dục quốc phòng và an ninh trong nhà trường, chương trình bồi dưỡng kiến thức quốc phòng và an ninh theo quy định của Luật Giáo dục quốc phòng và an ninh.
3. Cơ quan, tổ chức, căn cứ chức năng, nhiệm vụ của mình, tổ chức tuyên truyền, ứng dụng khoa học và công nghệ để nâng cao nhận thức về phòng thủ dân sự.
Phòng thủ dân sự là một trong những nội dung quan trọng trong hệ thống an ninh quốc gia. Việc đưa kiến thức này vào chương trình giáo dục phổ thông là một cách trang bị kỹ năng sống và ứng phó cho học sinh, sinh viên từ sớm.
Theo quy định của Luật Phòng thủ dân sự 2023, nội dung này được tích hợp trực tiếp vào môn học Giáo dục quốc phòng và an ninh, một môn học bắt buộc ở cấp trung học phổ thông và giáo dục nghề nghiệp. Thông qua đó, học sinh được học không chỉ về nghĩa vụ quân sự, chiến lược quốc phòng mà còn cả các kiến thức cơ bản về sơ tán, ứng phó thiên tai, bảo vệ bản thân và cộng đồng trong các tình huống khẩn cấp.
Ngoài ra, nội dung về phòng thủ dân sự còn được đưa vào chương trình bồi dưỡng kiến thức quốc phòng - an ninh dành cho cán bộ, công chức, viên chức và các đối tượng trong hệ thống chính trị, nhằm nâng cao nhận thức toàn dân.
Việc tích hợp này mang lại lợi ích lâu dài trong việc hình thành tư duy tự bảo vệ, sẵn sàng ứng phó và phối hợp khi có tình huống khẩn cấp xảy ra, đặc biệt trong bối cảnh biến đổi khí hậu, thiên tai, dịch bệnh và các rủi ro ngày càng phức tạp.
Tình huống giả định:
Học sinh tiếp nhận kiến thức phòng thủ dân sự trong môn giáo dục quốc phòng
Tại một lớp 11 trường THPT Trần Phú (TP. Đà Nẵng), cô giáo bộ môn Giáo dục quốc phòng và an ninh đang hướng dẫn học sinh cách sơ tán và ứng phó khi có cháy nổ hoặc thiên tai xảy ra tại trường học. Trong tiết học, học sinh được xem mô phỏng các tình huống thực tế và thảo luận nhóm để đưa ra phương án hành động. Những kiến thức này nằm trong phần nội dung mới về phòng thủ dân sự vừa được cập nhật theo Luật Phòng thủ dân sự 2023.
Qua tiết học, học sinh không chỉ nắm được quy trình sơ tán an toàn, mà còn biết cách giữ bình tĩnh và hỗ trợ người khác trong tình huống nguy cấp. Đây là minh chứng rõ nét cho hiệu quả của việc tích hợp giáo dục phòng thủ dân sự vào chương trình học phổ thông.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính chất tham khảo)
2. Phòng thủ dân sự được chia thành mấy cấp độ?
Khoản 3 Điều 7 Luật Phòng thủ dân sự 2023 quy định:
Điều 7. Cấp độ phòng thủ dân sự
...
3. Cấp độ phòng thủ dân sự được quy định như sau:
a) Phòng thủ dân sự cấp độ 1 được áp dụng để ứng phó, khắc phục hậu quả sự cố, thảm họa trọng phạm vi địa bàn cấp huyện, khi diễn biến, mức độ thiệt hại của sự cố, thảm họa vượt quá khả năng, điều kiện ứng phó, khắc phục hậu quả của lực lượng chuyên trách và chính quyền địa phương cấp xã;
b) Phòng thủ dân sự cấp độ 2 được áp dụng để ứng phó, khắc phục hậu quả sự cố, thảm họa trong phạm vi địa bàn cấp tỉnh, khi diễn biến, mức độ thiệt hại của sự cố, thảm họa vượt quá khả năng, điều kiện ứng phó, khắc phục hậu quả của chính quyền địa phương cấp huyện;
c) Phòng thủ dân sự cấp độ 3 được áp dụng để ứng phó, khắc phục hậu quả sự cố, thảm họa trên địa bàn một hoặc một số tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương, khi diễn biến, mức độ thiệt hại của sự cố, thảm họa vượt quá khả năng, điều kiện ứng phó, khắc phục hậu quả của chính quyền địa phương cấp tỉnh.
Phòng thủ dân sự là hệ thống các biện pháp tổ chức nhằm bảo vệ tính mạng, sức khỏe con người và tài sản của Nhà nước, nhân dân trong tình huống khẩn cấp. Tùy theo mức độ nguy hiểm và khả năng ứng phó của từng địa phương, Luật chia phòng thủ dân sự thành 3 cấp độ, tương ứng với phạm vi tổ chức thực hiện:
-
Cấp độ 1: áp dụng khi sự cố, thảm họa xảy ra vượt quá khả năng ứng phó của xã, phường và cần huy động lực lượng cấp huyện.
-
Cấp độ 2: áp dụng trong trường hợp thiệt hại lan rộng vượt quá khả năng của huyện, phải huy động nguồn lực cấp tỉnh để xử lý.
-
Cấp độ 3: được áp dụng khi thảm họa xảy ra trên quy mô lớn, liên tỉnh, liên thành phố, cần huy động nguồn lực trung ương để ứng phó và khắc phục hậu quả.
Việc phân cấp này giúp cơ quan chức năng chủ động trong tổ chức lực lượng, điều phối trang thiết bị, vật tư và các biện pháp khẩn cấp một cách linh hoạt, kịp thời và phù hợp với thực tế từng địa phương.
Tình huống giả định:
Áp dụng phòng thủ dân sự cấp độ 3 khi xảy ra thiên tai liên tỉnh
Tháng 10/2025, một trận mưa lớn kéo dài gây ra lũ quét và sạt lở đất nghiêm trọng tại nhiều huyện của tỉnh Yên Bái và Lào Cai, khiến giao thông tê liệt, hàng trăm hộ dân bị ảnh hưởng. Do mức độ thiệt hại lan rộng, vượt quá khả năng ứng phó của từng tỉnh, Thủ tướng Chính phủ đã ra quyết định công bố tình trạng phòng thủ dân sự cấp độ 3.
Theo đó, lực lượng từ Bộ Quốc phòng, Bộ Công an, Bộ Y tế... được huy động khẩn cấp để phối hợp với các địa phương khắc phục hậu quả, hỗ trợ người dân sơ tán, cứu trợ lương thực và ổn định đời sống. Việc phân cấp kịp thời này giúp kiểm soát tốt thiệt hại và tránh lan rộng hậu quả về người và tài sản.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính chất tham khảo)
3. Kết luận
Giáo dục về phòng thủ dân sự hiện đã được đưa vào môn Giáo dục quốc phòng và an ninh trong nhà trường, giúp học sinh nắm vững kỹ năng ứng phó với sự cố, thảm họa. Bên cạnh đó, Luật Phòng thủ dân sự 2023 cũng phân chia phòng thủ dân sự thành 3 cấp độ, tương ứng với phạm vi và mức độ ảnh hưởng của từng tình huống khẩn cấp.
