Trong tố tụng hình sự, bên cạnh Thẩm phán giữ vai trò chủ tọa, còn có sự tham gia của Hội thẩm và Thư ký Tòa án – hai chủ thể có chức năng đặc thù, góp phần bảo đảm tính công bằng và khách quan trong quá trình xét xử. Pháp luật quy định cụ thể nhiệm vụ, quyền hạn và trách nhiệm của từng người trong Hội đồng xét xử.
Hội thẩm có vai trò gì trong quá trình xét xử vụ án hình sự?
Khoản 1 và 2 Điều 46 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 quy định như sau:
Điều 46. Nhiệm vụ, quyền hạn và trách nhiệm của Hội thẩm
Hội thẩm được phân công xét xử sơ thẩm vụ án hình sự có những nhiệm vụ, quyền hạn:
a) Nghiên cứu hồ sơ vụ án trước khi mở phiên tòa;
b) Tiến hành xét xử vụ án;
c) Tiến hành hoạt động tố tụng và biểu quyết những vấn đề thuộc thẩm quyền của Hội đồng xét xử.Hội thẩm phải chịu trách nhiệm trước pháp luật về hành vi, quyết định của mình.
Hội thẩm là thành viên không chuyên trách trong Hội đồng xét xử nhưng có quyền ngang bằng với Thẩm phán khi biểu quyết. Trước phiên tòa, Hội thẩm phải đọc kỹ hồ sơ, tham gia đầy đủ quá trình xét xử, cùng Thẩm phán đánh giá chứng cứ, thẩm vấn, tranh tụng và quyết định các vấn đề liên quan đến việc định tội, áp dụng hình phạt… Ngoài ra, Hội thẩm phải độc lập, khách quan và chịu trách nhiệm pháp lý đối với toàn bộ hành vi, ý kiến biểu quyết của mình tại phiên tòa.
Tình huống giả định
Trong một vụ án buôn bán hàng cấm được xét xử tại Tòa án nhân dân huyện An Phú (An Giang), bà Nguyễn Thị Lan được phân công làm Hội thẩm nhân dân tham gia xét xử cùng Thẩm phán. Trước phiên tòa, bà Lan nghiên cứu toàn bộ hồ sơ, tài liệu liên quan đến vụ án. Trong quá trình xét xử, bà cùng Thẩm phán và một Hội thẩm khác tiến hành thẩm vấn, đánh giá chứng cứ và tham gia biểu quyết kín về việc định tội và mức hình phạt.
Mặc dù không phải Thẩm phán chuyên nghiệp, nhưng quyền biểu quyết của bà Lan có giá trị ngang với Thẩm phán. Quy trình này hoàn toàn phù hợp với quy định tại Điều 46 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Thư ký Tòa án được giao nhiệm vụ gì trong phiên tòa hình sự?
Khoản 1 và 2 Điều 47 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 quy định như sau:
Điều 47. Nhiệm vụ, quyền hạn và trách nhiệm của Thư ký Tòa án
Thư ký Tòa án được phân công tiến hành tố tụng đối với vụ án hình sự có những nhiệm vụ, quyền hạn:
a) Kiểm tra sự có mặt của những người được Tòa án triệu tập; nếu có người vắng mặt thì phải nêu lý do;
b) Phổ biến nội quy phiên tòa;
c) Báo cáo Hội đồng xét xử danh sách những người được triệu tập đến phiên tòa và những người vắng mặt;
d) Ghi biên bản phiên tòa;
đ) Tiến hành hoạt động tố tụng khác thuộc thẩm quyền của Tòa án theo sự phân công của Chánh án Tòa án.Thư ký Tòa án phải chịu trách nhiệm trước pháp luật và trước Chánh án Tòa án về hành vi của mình.
Thư ký Tòa án là người hỗ trợ về mặt hành chính, nghiệp vụ trong phiên xét xử. Dù không trực tiếp xét xử hay tham gia biểu quyết, Thư ký có vai trò rất quan trọng trong việc bảo đảm trật tự và ghi nhận diễn biến phiên tòa một cách khách quan, chính xác. Biên bản phiên tòa do Thư ký ghi lại là một trong những tài liệu tố tụng có giá trị chứng cứ. Ngoài ra, Thư ký cũng thực hiện các nhiệm vụ tố tụng khác theo sự chỉ đạo của Chánh án, như tiếp nhận đơn, chuẩn bị hồ sơ, gửi văn bản…
Tình huống giả định
Trong phiên tòa xét xử sơ thẩm vụ án cố ý gây thương tích tại Tòa án nhân dân quận Gò Vấp (TP. HCM), anh Nguyễn Văn Dũng được phân công làm Thư ký phiên tòa. Trước khi xét xử, anh Dũng kiểm tra sự có mặt của bị cáo, bị hại, người làm chứng và luật sư, sau đó phổ biến nội quy phiên tòa. Khi Hội đồng xét xử bắt đầu làm việc, anh Dũng báo cáo tình hình triệu tập và vắng mặt. Trong suốt quá trình xét xử, anh ghi lại đầy đủ nội dung thẩm vấn, tranh luận, biểu quyết trong biên bản phiên tòa để lưu hồ sơ.
Tất cả công việc anh Dũng thực hiện đều đúng theo quy định tại Điều 47 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 và thể hiện vai trò quan trọng của Thư ký Tòa án trong hoạt động xét xử.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Trong phiên tòa hình sự, Hội thẩm có nhiệm vụ xét xử và biểu quyết cùng với Thẩm phán, còn Thư ký Tòa án giữ vai trò hỗ trợ hành chính – nghiệp vụ nhằm bảo đảm phiên tòa diễn ra đúng pháp luật. Cả hai đều có trách nhiệm pháp lý rõ ràng và phải tuân thủ đúng nhiệm vụ được quy định trong Bộ luật Tố tụng hình sự.
