Việc kết hợp giữa nhà ở và hoạt động sản xuất, kinh doanh hiện nay rất phổ biến, đặc biệt trong lĩnh vực buôn bán các mặt hàng dễ cháy nổ. Tuy nhiên, đây cũng là loại hình tiềm ẩn nhiều rủi ro về hỏa hoạn nếu không đảm bảo đúng quy định phòng cháy. Luật Phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ năm 2024 đã xác định rõ khái niệm hàng hóa nguy hiểm về cháy nổ. Đồng thời, luật cũng quy định các điều kiện cụ thể đối với nhà ở kết hợp kinh doanh mặt hàng này nhằm đảm bảo an toàn cho cả người dân và cộng đồng xung quanh.
1. Hàng hóa nguy hiểm về cháy nổ là gì?
Căn cứ tại khoản 9 Điều 2 Luật Phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ 2024, quy định:
Luật Phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ 2024
Điều 2. Giải thích từ ngữ
Trong Luật này, các từ ngữ dưới đây được hiểu như sau:
...
9. Hàng hóa nguy hiểm về cháy, nổ là hàng hóa có chứa các chất, vật phẩm có nguy cơ cháy, nổ ở dạng khí, dạng lỏng hoặc dạng rắn mà khi quản lý, vận chuyển, sử dụng có khả năng gây cháy, nổ, làm nguy hại đến tính mạng, sức khỏe con người, gây thiệt hại về tài sản, ảnh hưởng đến môi trường, an ninh, trật tự, thuộc danh mục do Chính phủ quy định.
...
Khái niệm hàng hóa nguy hiểm về cháy, nổ không chỉ giới hạn trong các loại vật liệu dễ bắt lửa, mà còn bao gồm cả các chất hóa học, khí gas, dung môi công nghiệp, xăng dầu, pháo, thuốc nổ, chất oxy hóa mạnh... Những hàng hóa này có thể tồn tại ở nhiều trạng thái khác nhau như khí, lỏng hoặc rắn. Khi bảo quản, sử dụng hoặc vận chuyển sai cách, chúng có thể tạo thành nguồn phát sinh cháy nổ gây hậu quả nghiêm trọng đến con người, tài sản và môi trường.
Danh mục cụ thể các loại hàng hóa nguy hiểm về cháy nổ sẽ do Chính phủ ban hành và cập nhật định kỳ để phù hợp với thực tiễn. Các tổ chức, cá nhân kinh doanh, vận chuyển hoặc sử dụng các loại hàng hóa này phải tuân thủ nghiêm ngặt các điều kiện kỹ thuật và quy trình an toàn về phòng cháy chữa cháy.
Tình huống giả định:
Cửa hàng bán gas mini trong khu dân cư bị nhắc nhở do không kê khai hàng hóa thuộc danh mục nguy hiểm cháy nổ
-
Bán hàng hóa dễ cháy nhưng không đăng ký ngành nghề đặc thù
Tháng 6/2026, bà Nguyễn Thị Bích Ngọc (trú tại Phường Hưng Bình, Thành phố Vinh) mở một cửa hàng bán gas mini tại tầng trệt nhà ở. Mặc dù mặt hàng kinh doanh có nguy cơ cháy nổ cao, bà Ngọc không đăng ký ngành nghề nguy hiểm về cháy nổ và cũng không kê khai với chính quyền địa phương. -
Cơ quan chức năng kiểm tra đột xuất
Ngày 25/6/2026, Công an Phòng cháy chữa cháy Thành phố Vinh phối hợp với UBND phường tiến hành kiểm tra đột xuất cơ sở của bà Ngọc sau phản ánh của người dân. Qua kiểm tra, lực lượng chức năng xác định cửa hàng đang kinh doanh hàng hóa nguy hiểm về cháy nổ nhưng không đáp ứng điều kiện an toàn, không có phương tiện báo cháy và không có biện pháp ngăn cháy giữa khu kinh doanh và khu vực để ở. -
Biện pháp xử lý và hướng dẫn bổ sung
Sau kiểm tra, bà Ngọc bị lập biên bản nhắc nhở và buộc tạm ngừng hoạt động để bổ sung các điều kiện an toàn theo Luật Phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ 2024. Đồng thời, chính quyền địa phương yêu cầu bà đăng ký bổ sung ngành nghề kinh doanh có điều kiện và thực hiện việc phân tách không gian đúng quy định.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)
2. Nhà ở kết hợp kinh doanh hàng hóa dễ cháy nổ cần đáp ứng điều kiện gì?
Căn cứ tại khoản 2 Điều 21 Luật Phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ 2024, quy định:
Luật Phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ 2024
Điều 21. Phòng cháy đối với nhà ở kết hợp sản xuất, kinh doanh
1. Nhà ở kết hợp sản xuất, kinh doanh phải bảo đảm các điều kiện an toàn về phòng cháy sau đây:
a) Các điều kiện an toàn về phòng cháy quy định tại Điều 20 của Luật này;
b) Có biển cấm, biển báo, biển chỉ dẫn theo quy định;
c) Khu vực sản xuất, kinh doanh hàng hóa có nguy cơ cháy, nổ phải có giải pháp ngăn cách hoặc ngăn cháy với khu vực để ở.
2. Nhà ở kết hợp sản xuất, kinh doanh hàng hóa nguy hiểm về cháy, nổ phải bảo đảm các điều kiện an toàn về phòng cháy sau đây:
a) Các điều kiện an toàn về phòng cháy quy định tại khoản 1 Điều này;
b) Không bố trí chỗ ngủ trong khu vực sản xuất, kinh doanh;
c) Có phương tiện báo cháy, giải pháp thông gió, thiết bị phát hiện sự cố rò rỉ chất khí nguy hiểm về cháy, nổ phù hợp với công năng, đặc điểm của nhà ở kết hợp sản xuất, kinh doanh hàng hóa nguy hiểm về cháy, nổ;
d) Khu vực sản xuất, kinh doanh hàng hóa nguy hiểm về cháy, nổ phải được ngăn cháy với lối thoát nạn của khu vực để ở.
Theo quy định của Luật Phòng cháy, chữa cháy 2024, mô hình nhà ở kết hợp kinh doanh hàng hóa dễ cháy nổ cần tuân thủ nghiêm ngặt các điều kiện về an toàn phòng cháy để hạn chế nguy cơ phát sinh cháy nổ trong khu dân cư. Cụ thể, chủ hộ phải đảm bảo tất cả các yêu cầu sau:
Trước hết, phải đáp ứng các điều kiện cơ bản tại khoản 1 Điều 21, như có hệ thống PCCC phù hợp, biển báo chỉ dẫn, và tách biệt khu vực sinh hoạt với nơi kinh doanh. Đặc biệt, không được bố trí chỗ ngủ tại khu vực sản xuất, kinh doanh nhằm tránh nguy hiểm đến tính mạng khi có sự cố xảy ra ban đêm.
Ngoài ra, khu vực kinh doanh phải được ngăn cháy với lối thoát nạn, đảm bảo khi có cháy, người trong nhà vẫn có đường di chuyển an toàn ra ngoài. Hệ thống báo cháy, thông gió, thiết bị phát hiện rò rỉ khí là bắt buộc, nhằm phát hiện sớm các nguy cơ cháy nổ từ khí gas, hóa chất, dung môi... trong quá trình kinh doanh.
Những quy định này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh nhiều nhà ở kiêm luôn việc buôn bán gas mini, xăng dầu, hóa chất hoặc các vật tư dễ cháy.
Tình huống giả định:
Nhà ở kiêm bán xăng lẻ bị đình chỉ do không có ngăn cháy và đặt giường ngủ trong khu kinh doanh
-
Kết hợp ở và kinh doanh thiếu an toàn
Tháng 8/2026, ông Võ Văn Nhã (trú tại Phường An Đông, Thành phố Huế) cải tạo tầng trệt nhà ở để kinh doanh xăng dầu đóng can lẻ, phục vụ xe máy quanh khu dân cư. Trong khu vực bán hàng, ông đặt thêm giường ngủ và tủ quần áo vì tiện trông coi. -
Phát hiện vi phạm trong đợt kiểm tra định kỳ
Ngày 18/8/2026, Cảnh sát PCCC và CNCH Công an TP. Huế tiến hành kiểm tra đột xuất. Qua kiểm tra thực tế, lực lượng chức năng xác định khu kinh doanh không có ngăn cách với lối thoát hiểm, không trang bị hệ thống báo cháy hoặc thiết bị phát hiện rò rỉ khí. Đặc biệt, khu vực này còn có giường ngủ và sinh hoạt thường xuyên, vi phạm nghiêm trọng quy định an toàn phòng cháy. -
Xử lý vi phạm và tạm đình chỉ hoạt động
Ngay sau đó, ông Nhã bị tạm đình chỉ kinh doanh, đồng thời bị yêu cầu tháo dỡ toàn bộ khu vực nghỉ ngơi trong không gian kinh doanh. Công an địa phương cũng lập biên bản xử phạt vi phạm hành chính và yêu cầu khắc phục theo quy định tại Điều 21 Luật Phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ 2024.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)
3. Kết luận
Hàng hóa nguy hiểm về cháy nổ là những loại có khả năng phát cháy hoặc phát nổ khi sử dụng, vận chuyển, bảo quản không đúng cách. Đối với nhà ở kết hợp sản xuất, kinh doanh các loại hàng hóa này, pháp luật quy định bắt buộc phải có giải pháp ngăn cháy, không được bố trí chỗ ngủ trong khu vực kinh doanh và phải lắp đặt hệ thống báo cháy, phát hiện khí rò rỉ.
