Vụ cháy nghiêm trọng xảy ra vào rạng sáng ngày 23/7 tại khu vực chợ Thủ Đức (TP.HCM), thiêu rụi nhiều kiốt và tài sản, một lần nữa dấy lên hồi chuông cảnh báo về công tác phòng cháy chữa cháy (PCCC) tại các khu chợ dân sinh – nơi tập trung mật độ kinh doanh cao nhưng thường tồn tại nhiều bất cập trong quản lý.
Ảnh chợ Thủ Đức bị cháy - Nguồn: VNExpress
Bên cạnh thiệt hại vật chất, nhiều tiểu thương cũng đang đối mặt với những vấn đề pháp lý phức tạp sau vụ cháy. Dưới đây là một số điểm pháp lý quan trọng cần lưu ý:
1. Trách nhiệm của Ban quản lý chợ
Theo quy định tại Luật PCCC và các văn bản liên quan, Ban quản lý chợ có trách nhiệm:
-
Đảm bảo hệ thống PCCC được trang bị, kiểm tra định kỳ;
-
Tổ chức diễn tập, hướng dẫn tiểu thương kỹ năng xử lý cháy nổ;
-
Phối hợp với cơ quan chức năng kiểm tra an toàn PCCC theo định kỳ hoặc đột xuất.
Nếu vụ cháy có nguyên nhân từ việc lơ là, thiếu trách nhiệm trong công tác PCCC – chẳng hạn như hệ thống chữa cháy không hoạt động, lối thoát hiểm bị chặn, điện chập do quản lý yếu kém – Ban quản lý có thể bị truy cứu trách nhiệm hành chính, thậm chí hình sự theo Điều 313 Bộ luật Hình sự (Tội vi phạm quy định về PCCC gây hậu quả nghiêm trọng).
Điều 313. Tội vi phạm quy định về phòng cháy, chữa cháy
1. Người nào vi phạm quy định về phòng cháy, chữa cháy thuộc một trong những trường hợp sau đây, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 02 năm đến 05 năm:
a) Làm chết 01 người hoặc gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 01 người với tỷ lệ tổn thương cơ thể 61% trở lên;
b) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 02 người với tỷ lệ tổn thương cơ thể của mỗi người từ 31% đến 60%;
c) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 03 người trở lên mà tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể của những người này từ 61% đến 121%;
d) Gây thiệt hại về tài sản từ 100.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng.
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 05 năm đến 08 năm:
a) Làm chết 02 người;
b) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 02 người với tỷ lệ tổn thương cơ thể của mỗi người 61% trở lên;
c) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 03 người trở lên mà tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể của những người này từ 122% đến 200%;
d) Gây thiệt hại về tài sản từ 500.000.000 đồng đến dưới 1.500.000.000 đồng.
3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 07 năm đến 12 năm:
a) Làm chết 03 người trở lên;
b) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 03 người với tỷ lệ tổn thương cơ thể của mỗi người 61% trở lên;
c) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 03 người trở lên mà tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể của những người này 201% trở lên;
d) Gây thiệt hại về tài sản 1.500.000.000 đồng trở lên.
4. Người vi phạm quy định về phòng cháy, chữa cháy gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 01 người với tỷ lệ tổn thương cơ thể từ 31% đến 60% hoặc gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 02 người trở lên mà tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể của những người này từ 31% đến 60%, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 02 năm hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 02 năm.
5. Phạm tội trong trường hợp có khả năng thực tế gây thiệt hại cho tính mạng, sức khỏe hoặc tài sản của người khác, nếu không được ngăn chặn kịp thời, thì bị phạt cảnh cáo, phạt cải tạo không giam giữ đến 01 năm hoặc bị phạt tù từ 03 tháng đến 01 năm.
6. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.
2. Quyền lợi và trách nhiệm của tiểu thương
Tiểu thương thuê kiốt tại chợ cần lưu ý:
-
Hợp đồng thuê địa điểm kinh doanh (nếu có) sẽ là căn cứ pháp lý quan trọng để xác định quyền – nghĩa vụ trong trường hợp xảy ra hỏa hoạn;
-
Nếu tài sản bị cháy do lỗi của Ban quản lý hoặc bên thứ ba, tiểu thương có quyền yêu cầu bồi thường thiệt hại về tài sản, gián đoạn kinh doanh…;
-
Trong trường hợp không xác định được lỗi cụ thể, các bên có thể phải chia sẻ rủi ro theo nguyên tắc sự kiện bất khả kháng.
3. Bảo hiểm tài sản – có hay không có vẫn là bài học đắt giá
Nhiều tiểu thương chưa quan tâm hoặc không biết đến việc mua bảo hiểm cháy nổ bắt buộc theo quy định của Nghị định 23/2018/NĐ-CP. Điều này khiến họ dễ rơi vào cảnh mất trắng sau cháy.
Việc mua bảo hiểm không chỉ giúp giảm thiểu rủi ro tài chính mà còn là yếu tố bắt buộc tại nhiều cơ sở kinh doanh có nguy cơ cháy nổ cao. Trong các vụ việc tương tự, bên có bảo hiểm thường được thanh toán thiệt hại nhanh chóng, trong khi những người không mua bảo hiểm lại phải tự gánh chịu toàn bộ tổn thất.
Nghị định 23/2018/NĐ-CP Quy định về bảo hiểm cháy, nổ bắt buộc
Điều 2. Đối tượng áp dụng
Nghị định này áp dụng đối với:
Cơ quan, tổ chức và cá nhân có cơ sở có nguy hiểm về cháy, nổ quy định tại Phụ lục II ban hành kèm theo Nghị định số 79/2014/NĐ-CP ngày 31 tháng 7 năm 2014 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật phòng cháy và chữa cháy và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật phòng cháy và chữa cháy và văn bản sửa đổi, bổ sung, thay thế (nếu có).
Doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ; chi nhánh doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ nước ngoài tại Việt Nam (sau đây gọi là "doanh nghiệp bảo hiểm”).
Cơ quan, tổ chức, cá nhân khác có liên quan đến bảo hiểm cháy, nổ bắt buộc.
4. Điều tra nguyên nhân và trách nhiệm hình sự nếu có
Cơ quan chức năng có trách nhiệm điều tra nguyên nhân cháy. Nếu xác định được lỗi cụ thể từ cá nhân hay tổ chức – ví dụ như:
-
Cố ý gây cháy;
-
Sử dụng điện trái phép;
-
Sơ suất trong hàn xì, sửa chữa không đảm bảo an toàn;
Thì người vi phạm có thể bị xử lý theo các điều khoản hình sự như:
-
Điều 313 Bộ luật Hình sự: Vi phạm quy định PCCC gây hậu quả nghiêm trọng;
-
Điều 178 Bộ luật Hình sự: Hủy hoại hoặc cố ý làm hư hỏng tài sản.
BỘ LUẬT HÌNH SỰ 2015
Điều 178. Tội hủy hoại hoặc cố ý làm hư hỏng tài sản
- Người nào hủy hoại hoặc cố ý làm hư hỏng tài sản của người khác trị giá từ 2.000.000 đồng đến dưới 50.000.000 đồng, tài sản là di vật, cổ hoặc vật có giá trị lịch sử, văn hóa hoặc tài sản trị giá dưới 2.000.000 đồng nhưng thuộc một trong những trường hợp sau đây, thì bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc bị phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm:
a) Đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi chiếm đoạt tài sản mà còn vi phạm;
b) Đã bị kết án về tội này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm;
c) Gây ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội;
d) Tài sản là phương tiện kiếm sống chính của người bị hại và gia đình họ; tài sản là kỷ vật, di vật, đồ thờ cúng có giá trị đặc biệt về mặt tinh thần đối với người bị hại.
- Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 02 năm đến 07 năm:
a) Có tổ chức;
b) Gây thiệt hại cho tài sản trị giá từ 50.000.000 đồng đến dưới 200.000.000 đồng;
c) Gây thiệt hại tài sản là bảo vật quốc gia;
d) Dùng chất nguy hiểm về cháy, nổ hoặc thủ đoạn nguy hiểm khác;
đ) Để che giấu tội phạm khác;
e) Vì lý do công vụ của người bị hại;
g) Gây thiệt hại cho tài sản trị giá từ 2.000.000 đồng đến dưới 50.000.000 đồng nhưng thuộc một trong các trường hợp quy định tại các điểm a, b, c và d khoản 1 Điều này;
h) Tái phạm nguy hiểm.
- Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 05 năm đến 10 năm:
a) Gây thiệt hại cho tài sản trị giá từ 200.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng;
b) Gây thiệt hại cho tài sản trị giá từ 50.000.000 đồng đến dưới 200.000.000 đồng nhưng thuộc một trong các trường hợp quy định tại các điểm a, b, c và d khoản 1 Điều này.
- Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 10 năm đến 20 năm:
a) Gây thiệt hại cho tài sản trị giá 500.000.000 đồng trở lên;
b) Gây thiệt hại cho tài sản trị giá từ 200.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng nhưng thuộc một trong các trường hợp quy định tại các điểm a, b, c và d khoản 1 Điều này.
- Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.
5. Hướng xử lý và bài học pháp lý
Sự kiện cháy chợ Thủ Đức cho thấy rõ nhu cầu:
-
Tăng cường tuyên truyền và kiểm tra công tác PCCC tại các chợ truyền thống;
-
Yêu cầu minh bạch và đầy đủ trong hợp đồng thuê – cho thuê mặt bằng;
-
Xem xét lại hệ thống bảo hiểm và hỗ trợ tiểu thương tiếp cận chính sách bồi thường rủi ro.
Đối với người dân, hiểu rõ quyền và trách nhiệm pháp lý của mình chính là nền tảng để phòng ngừa thiệt hại – cả vật chất lẫn pháp lý – trong những tình huống rủi ro như cháy nổ.
Kết luận
Vụ cháy chợ không chỉ là tổn thất kinh tế mà còn là lời cảnh tỉnh về trách nhiệm pháp lý của các bên liên quan. Thực thi nghiêm túc quy định về PCCC, nâng cao ý thức và sử dụng công cụ pháp lý (như hợp đồng, bảo hiểm) đúng cách là điều cần thiết để bảo vệ quyền lợi chính đáng của cả tiểu thương lẫn Ban quản lý trong môi trường kinh doanh đầy rủi ro hiện nay.
