Khi tham gia vào quỹ đầu tư chứng khoán, nhà đầu tư được hưởng nhiều quyền lợi liên quan đến tài sản, lợi nhuận và cơ chế giám sát hoạt động của công ty quản lý quỹ. Tuy nhiên, không phải mọi loại quỹ đều cho phép nhà đầu tư rút vốn hoặc yêu cầu mua lại chứng chỉ quỹ theo ý muốn. Pháp luật có quy định rõ ràng, phân biệt giữa quỹ mở và quỹ đóng để xác định phạm vi quyền yêu cầu mua lại chứng chỉ quỹ của nhà đầu tư.
Nhà đầu tư có quyền yêu cầu công ty quản lý quỹ mua lại chứng chỉ quỹ đóng không?
Khoản 1 Điều 101 Luật Chứng khoán 2019 quy định như sau:
Điều 101. Quyền và nghĩa vụ của nhà đầu tư tham gia vào quỹ đầu tư chứng khoán
Nhà đầu tư có các quyền sau đây:
...
c) Yêu cầu công ty quản lý quỹ đầu tư chứng khoán mua lại chứng chỉ quỹ mở;
...
Theo quy định trên, chỉ những nhà đầu tư sở hữu chứng chỉ quỹ mở mới có quyền yêu cầu công ty quản lý quỹ mua lại chứng chỉ quỹ. Đối với quỹ đóng, chứng chỉ quỹ không được mua lại bởi công ty quản lý theo yêu cầu của nhà đầu tư, mà chỉ được giao dịch thông qua sàn chứng khoán hoặc theo cơ chế chuyển nhượng phù hợp với điều lệ quỹ. Việc giới hạn này nhằm bảo đảm tính ổn định về vốn cho quỹ đóng trong thời gian hoạt động, đồng thời tạo sự khác biệt rõ ràng giữa hai loại hình quỹ đầu tư.
Tình huống giả định
Anh Nguyễn Thanh Vinh đầu tư vào một quỹ đầu tư chứng khoán dạng quỹ đóng do Công ty Quản lý quỹ Bình Minh vận hành. Sau một thời gian cần vốn gấp, anh Vinh gửi yêu cầu đến công ty quản lý quỹ đề nghị được mua lại chứng chỉ quỹ. Tuy nhiên, phía công ty từ chối và thông báo rằng chỉ chứng chỉ quỹ mở mới được quyền yêu cầu mua lại, còn chứng chỉ quỹ đóng chỉ có thể chuyển nhượng trên sàn chứng khoán theo quy định.
Trường hợp này hoàn toàn phù hợp với quy định tại điểm c khoản 1 Điều 101 Luật Chứng khoán 2019, theo đó công ty quản lý quỹ không có nghĩa vụ phải mua lại chứng chỉ quỹ đóng từ nhà đầu tư.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Đại hội nhà đầu tư quỹ chứng khoán có quyền xử lý vi phạm của công ty quản lý quỹ không?
Điểm h khoản 2 Điều 102 Luật Chứng khoán 2019 quy định như sau:
Điều 102. Đại hội nhà đầu tư quỹ đầu tư chứng khoán
...
2. Đại hội nhà đầu tư quỹ đầu tư chứng khoán có các quyền và nghĩa vụ sau đây:
...h) Xử lý vi phạm của công ty quản lý quỹ đầu tư chứng khoán, ngân hàng giám sát và Ban đại diện quỹ đầu tư chứng khoán gây tổn thất cho quỹ đầu tư chứng khoán;
...
Theo quy định trên, Đại hội nhà đầu tư – gồm tất cả các nhà đầu tư tham gia vào quỹ là cơ quan có thẩm quyền cao nhất trong việc quyết định các vấn đề trọng yếu liên quan đến quỹ. Khi công ty quản lý quỹ có hành vi sai phạm làm ảnh hưởng đến tài sản, hiệu quả đầu tư hoặc quyền lợi nhà đầu tư, Đại hội có quyền xử lý vi phạm này. Biện pháp xử lý có thể bao gồm yêu cầu bồi thường thiệt hại, thay đổi công ty quản lý quỹ, hoặc các biện pháp khác được quy định trong điều lệ quỹ.
Tình huống giả định
Công ty quản lý quỹ An Phú bị phát hiện thực hiện một số hoạt động đầu tư vượt quá phạm vi quy định trong Điều lệ quỹ đầu tư chứng khoán, dẫn đến thua lỗ nghiêm trọng. Sau khi kiểm toán độc lập xác minh sai phạm, Ban đại diện quỹ triệu tập Đại hội nhà đầu tư. Tại Đại hội, các nhà đầu tư biểu quyết thông qua nghị quyết buộc công ty quản lý quỹ bồi thường thiệt hại cho quỹ và thay thế đơn vị quản lý bằng một công ty mới có năng lực hơn.
Việc xử lý này hoàn toàn phù hợp với quyền của Đại hội nhà đầu tư được quy định tại điểm h khoản 2 Điều 102 Luật Chứng khoán 2019.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Nhà đầu tư chỉ có quyền yêu cầu công ty quản lý quỹ mua lại chứng chỉ quỹ mở, không áp dụng đối với quỹ đóng. Trong trường hợp công ty quản lý quỹ có hành vi gây thiệt hại cho quỹ đầu tư chứng khoán, Đại hội nhà đầu tư có đầy đủ quyền xử lý vi phạm để bảo vệ tài sản và lợi ích hợp pháp của quỹ.
